خبرگزاری فارس، ارومیه - پاییز عروس فصل‌هاست؛ در مسیر رفتن به محل کارم محو زیبایی فصل پاییز می‌شوم، درختان همان‌قدر که در بهار زیبایی خود را به رخ می‌کشند، در فصل پاییز با رقص رنگ‌های پاییزی محسورکننده تر هستند، به این می‌اندیشم که طبیعت و محیط زیست، موهبتی خداوندی است فصل زیبای برگریزان با اعجاز رنگ‌ها و جادوی گوش نواز باد و باران و ترکیب رنگ‌های پاییزی شاهکار زیبای خلقت، در این فصل را بیشتر نمایان می‌کند برگریزان پاییزی با رنگ‌های درهم تنیده لذت دیدن را دو چندان می‌کند اما این زیبایی طبیعی و خدادادی با  پسماند زباله های بشر جلوه زیبای خود را از دست داده است.

از کنار خیابان می‌گذرم برای لحظاتی هم که شده است می‌خواهم غرق در زیبایی‌، رقص رنگ‌های طبیعت پاییزی شوم  اما زباله‌های ریخته شده در کنار جاده‌ها و جولان زباله‌‌های خشک، مانند پلاستیک، کاغذ، ماسک، دستکش‌های یکبار مصرف استفاده شده بر روی برگ‌های پاییزی و گاهی بوی نامطبوع زباله‌ها من را از این لذت خدادادی محروم می‌کند.

مشاهده این چنین صحنه‌های که به وفور همگان شاهد آن هستیم حس ناخوشایندی را به وجود می‌آورد سطل‌های زباله‌ انباشته شده از زباله علاوه بر اینکه چهره نامناسبی را بر فضا حاکم می‌کند بوی نامطبوع آن نیز حال هر رهگذری را دگرگون می‌کند.

در فکر فرو می‌روم به مسیر خود ادامه می‌دهم خودرویی توجه‌ام را جلب می‌کند راننده، شیشه ماشین خود را پایین می‌آورد و به راحتی زباله‌های خود را از شیشه پنجره به بیرون پرتاپ می‌کند و به طور یقین این صحنه‌های نامناسب را بارها مشاهده کرده‌ایم سوالی ذهنم را مشغول می‌کند چه عواملی باعث به وجود آمدن چنین صحنه‌های ناخوشایندی در سطح جامعه می‌شود؟ این موارد من را بر آن داشت که پیگیر وضعیت موجود مدیریت پسماند شوم چرا که مدیریت نامناسب و عدم فرهنگ‌سازی باعث این ناهنجاری‌ها در جامعه می‌شود.

در قدم اول به غیر از بحث فرهنگ و اهمیت دادن به آن ‌باید دید چه نواقصی وجود دارد که باعث می‌شود فرصت انجام چنین رفتارهای ضد‌فرهنگی ایجاد شود به عنوان مثال در چرخه بازیافت زباله‌های شهری و بین‌شهری اعم از شخصی و عمومی چقدر جایگاه‌های مناسب برای نگهداری و حتی تفکیک زباله‌ها تعبیه شده است؟ در جاده‌های بین‌شهری که به وفور شاهد رفت و آمد اتوبوس‌های مختلف یا اتومبیل‌های شخصی هستیم! چقدر برای تخلیه این جایگاه‌ها اگر هستند اهتمام وجود دارد؟ آیا واقف به اهمیت مدیریت پسماند در جامعه هستیم؟

اهمیت مدیریت پسماند در جامعه

جمع آوری و دفن صحیح زباله یکی از مهمترین عوامل تضمین سلامت جامعه است که باید به آن توجه ویژه شود و به خطرات ناشی از ریختن پسماندهای خانگی در مکان‌هایی نزدیک به مناطق مسکونی و رودخانه‌ها و دفن غیر اصولی زباله که موجب انتقال بیماری‌های خطرناک برای ساکنان محلی در بلند مدت می‌شود توجه داشت.

پسماند، حجیم‌ترین مصنوع دست بشر است و روزانه بیش از ۳.۵ میلیون تن زباله در سراسر جهان تولید می‌شود که در کشورهای توسعه یافته ۸۰ درصد از پسماند بازیافت و به چرخه مصرف باز می‌گردد و باقیمانده به صورت بهداشتی دفع یا سوزانده می‌شود.

امروزه کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه منطقه، به دلیل ضعف‌های مدیریتی در مواجهه با حجم روز افزون پسماندها و نیز ویژگی‌های متغیر آن با مشکلات زیادی مواجه هستند زیرا با ثروتمند شدن یک شهر، ترکیب پسماند آن شهر نیز به دلیل مصرف بیشتر کاغذ، پلاستیک، بسته‌بندی‌ها تغییر می‌کند و در کشورهای توسعه یافته آسیایی نیز، مدیریت پسماند به دلیل رشد بی رویه جمعیت و اثرات اقتصادی ناشی از آن با مشکلاتی روبرو هستند.

مدیریت موفق پسماند در کشورهای پیشرفته

آمریکا یکی از کشورهای فعال در امر مدیریت پسماند است و از سال ۱۹۷۸ میلادی تاکنون که قانون کنترل و حفاظت از محیط زیست در آمریکا تصویب شد مساله مدیریت پسماند در این کشور جدی‌تر دنبال شده است در آمریکا مدیریت پسماند توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و دولت‌های محلی تنها در بخش مدیریت پسماندهای جامد فعالیت می‌کنند طبق گزارشاتی هزینه مدیریت پسماند در آمریکا بین ۱۵ تا ۶۰ دلار به ازای هر تن در مناطق مختلف است و دلیل این گستره وسیع قیمتی هم تفاوت در کیفیت خدمات رسانی است، هزینه پایین مدیریت پسماند در آمریکا سبب شده است تا در سال‌های گذشته تعداد زیادی شرکت در این بخش فعال شوند و شرکت‌های خصوصی که با گذشت کمتر از ده سال از حضورشان در بازار درآمدهای کلانی بدست آوردند و حتی موفق شدند وارد بورس شوند این مساله نشان می‌دهد که آمریکا از یک تهدید که ایجاد زباله تبعات منفی آن روی محیط‌زیست است توانسته فرصتی ایجاد کند و درآمد کلانی هم کسب کند.

فرانسه با تصویب قانون مدیریت پسماند در دهه ۸۰ یکی از پیشگامان مدیریت نوین پسماند در دنیا به شمار می آید بنابرین این قانون در فرانسه تمام مسائل به تولید،حمل ونقل و دفع پسماندها تحت قاعده و نظام خاصی انجام می‌شود و تعداد دفعات جمع آوری پسماندهای تفکیک شده برای تشویق شهروندان به تفکیک بیشتر است در خلال نوبت‌های جمع آوری شهروندان موظف هستند پسماندها را در خانه‌های خود نگهداری کنند که از همین رو در شهر پاریس عمده ساختمان‌ها دارای اتاقکی به نام اتاق بازیافت یا پسماند هستند.

آشناسازی کودکان با مقوله بازیافت و تبعات مثبت کاهش پسماند از دیگر راهکارهایی در این کشورها بود و  این موضوع آنچنان مورد توجه قرار گرفت که در سال ۲۰۰۴ بیش از ۵۰۰ نفر از داوطلبان شهری تحت عنوان «سفیران بهداشت» آموزش کودکان ۷۰۰ مرکز پیش دبستانی و دبستانی را در کتا‌ب‌های درسی کمون پاریس وارد شد.

ضرورت مدیریت بهینه پسماند در کشور

در حال حاضر روزانه بیش از ۴۸ هزار تن پسماند در شهرها و روستاهای کشور تولید می‌شود که از این میزان در حدود ۳۷هزار و ۳۶۰ تن شهری و ما بقی روستایی است سالانه مقدار قابل توجهی از مواد قابل بازیافت مانند کاغذ و پلاستیک در دل خاک مدفون می‌شوند.

طی سال‌های اخیر قوانین و آیین نامه‌های برای مدیریت پسماندهای شهری در کشور تصویب  شده و همچنین از سوی سازمان‌های مسوول در زمینه مدیریت پسماند در کشور از جمله سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری‌ها مطالعاتی در زمینه مدیریت پسماندها انجام شده اما با توجه به رشد روز افزون شهرنشینی در کشور و تغییر یافتن نوع زباله‌ها در هر سال با تغییر در الگوهای مصرف مردم باید سیستم مدیریت قابلیت تغییر و به روز شدن را کسب کند و این امر هماهنگی و یکپارچگی دستگاه‌های ذی‌ربط  و به روز کردن دانش مدیران و کارشناسان در دستگاه‌های مختلف با استفاده از تجربیات جهان و به خصوص همکاری و همیاری مردم امکان پذیر خواهد بود.

طلای کثیف یا بلای جان؟ معضل مدیریت پسماند در آذربایجان ‌غربی

فارغ از اینکه زباله که امروزه با نام طلای کثیف در دنیا شناخته شده است چه درآمد و ارزش افزوده‌ای می‌تواند نصیب کشور و شهر کند، روند جمع آوری و دفع آن در کلان شهر وسیعی همچون ارومیه بسیار حائز اهمیت است آذربایجان‌غربی با وسعت ۳۷ هزار و ۴۱۲ کیلومترمربع بیش از سه میلیون نفر جمعیت دارد که روزانه ۲ هزار تن پسماند در استان تولید می‌شود که سرانه تولید پسماند شهری استان روزانه ۷۰۰ گرم برای هر نفر است که این میزان بیشتر از شاخص تولید پسماند در کشور است و بایستی این میزان کاهش یابد.

گذری بر سایت زباله نازلو محل جمع‌آوری و دفع زباله شهر ارومیه داشتم با گذر از کنار روستاها و با دیدن زباله‌های انباشته شده بر روی هم و استشمام بوی نامطبوع این زباله‌ها متوجه می‌شویم افراد و ساکنین این مناطق در معرض مبتلا شدن به بیماری‌های مختلف قرار دارند و آنان نیز از شرایط موجود نیز شاکی هستند.

اجرای مدیریت پسماند آذربایجان‌غربی براساس سیاست‌های کلی وزارت کشور  

آیدین رحمانی معاون عمرانی استاندار در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در ارومیه، با اشاره به مدیریت پسماند در آذربایجان‌غربی اظهار داشت: مدیریت پسماند در استان هم اکنون بر اساس سیاست‌های کلی وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور مدیریت می‌‌شود و به سمت ایجاد سایت‌های مشترک و منطقه‌ای سوق داده شده است.

وی ادامه داد: استان به ۹ منطقه پسماند تقسیم شده و در کنار آن ایجاد تاسیسات و امکانات جانبی مانند کارخانه کمپوست و بازیافت نیز با مشارکت بخش خصوصی در دستور کار است و کارگروه مدیریت پسماند استان نیز فعال بوده و در خصوص مدیریت پسماند استان فعالیت و نظارت جدی دارد.

وی ادامه داد: طرح تفکیک از مبداء در بعضی از شهرها مانند ارومیه و بوکان و اجرا و دربرخی نقاط شهر و در حال اقدام است و  اجرای این طرح علیرغم تاکیدات مدیریت پسماند استان شهرداری‌ها توفیق چندانی نداشته‌اند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی در خصوص طرح تفکیک زباله از مبداء عنوان کرد: طرح تفکیک پسماند از مبداء یک طرح مصوب سازمان شهرداری و دهیاری‌های کشور است که قبلا به شهرداری‌ها ابلاغ و هر شهرداری به فرا خور وضعیت پسماند شهر خود با طرح مذکور برخورد داشته ولی در کل به دلیل مشکلات موجود از جمله زباله گردها و انجام تفکیک زباله به صورت غیر رسمی توسط آنان به خصوص در شهرهای بزرگ این طرح در بیشتر شهرها مسکوت مانده است.

رحمانی در خصوص کارخانه کمپوست تصریح کرد: ساخت این کارخانه که با مشارکت بخش خصوصی طی سال‌های گذشته شروع شد و به دلیل مشکلات حقوقی دارای پرونده مفتوح در محاکم قضایی است که در حال حاضر به نتیجه نرسیده و پیگیرهایی لازم از مراجع قضایی برای تسریع در رسیدگی به این پرونده انجام شده است.

عدم دسترسی به تامین اعتبارات از عمده مشکلات مدیریت پسماند در آذربایجان‌غربی

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی با بیان عمده مشکلات مدیریت پسماند استان اذعان کرد: مدیریت پسماند استان به دلیل عدم دسترسی و تامین اعتبار لازم برای تهیه و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی پسماند دچار مشکل است.

رحمانی ادامه داد: تامین اراضی مورد نیاز و مکانیابی مناسب برای سایت‌های پسماند و مواجه با اعتراضات مردمی در این خصوص و دخالت بعضی مسوولین شهرستانی و استقبال کمتر بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این بخش و ضرورت کار فرهنگی و تبلیغاتی در این زمینه از دیگر مشکلات مدیرت پسماند در استان می‌باشد.

این مقام مسوول با اشاره به مشکل زباله گردی عنوان کرد: مشکل زباله گردی از سال‌های قبل کما بیش بوده و طی سال‌های گذشته به دلایل مختلف تشدید شده و شهرداری‌ها در این زمینه برخوردهای مختلف انجام داده‌اند که متاسفانه اثر بخش نبوده ولی تاکید مدیریت پسماند استان به شهرداری‌ها و بخصوص شهرهای بزرگ بر اجرای طرح تفکیک از مبداء و ساماندهی افراد زباله گرد در چارچوب طرح و در قالب تشکل‌های قانونی از جمله تعاونی‌های مختلف است.

وی اضافه کرد: شهرداری‌ها در خصوص زباله‌گردی باید از توان و پتانسیل‌های شوراهای اسلامی شهرهای متبوع به عنوان نمایندگان مردم استفاده لازم و کافی را ببرند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی خاطرنشان کرد: به طور مطمعن ایجاد صنایع و تاسیسات جانبی در کنار سایت‌های پسماند می‌تواند نقش اقتصادی مهم در اشتغالزایی پسماند و احیای منابع، مواد و استفاده مجدد از آنها با حفظ محیط زیست و ایجاد منابع درآمدی مناسب اقتصادی داشته باشد و با مدیریت درست و کارآمد و اصولی می‌توان این جمله که زباله طلای کثیف است را در عمل محقق کرد و ضمن حفظ محیط زیست اطراف و منطقه خود از تاثیرات مثبت اقتصادی آن نیز بهره فراوان برد.

مدیریت پسماند در استان به درستی اجرا نشده است

حسین پناهی سخنگوی شوراری شهر ارومیه، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: بحث مدیریت پسماند به مفهوم واقعی نتوانسته است اجرا شود و متاسفانه درگیر جمع آوری و دفع زباله بوده و از نگاهی دیگر که زباله به عنوان طلای کثیف عنوان می‌شود به طور عملی استفاده از این ظرفیت را از دست می‌دهیم و دستیابی به این ارزش با مدیریت درست امکان پذیر خواهد بود.

وی ادامه داد: مدیریت پسماند باید به صورت صنعتی و به روش‌های نوین و جدید روی آورده و در بحث مدیریتی پسماند نیز تحول ایجاد شود.

سخنگوی شوراری شهر ارومیه عنوان کرد: پسماند باید از بحث جمع آوری زباله جدا و مدیریت واحد آن به شهرک صنعتی مانند، که انواع  تبدیل‌ها و تفکیک‌ها در آن انجام می‌شود بپیوندد و علاوه بر تفکیک در مبدا تفکیک در مقصد نیز انجام شود.

پناهی با ابراز تاسف ادامه داد: در حال حاضر تفکیک زباله در مقصد انجام نمی‌شود و بیشتر تلبار شده و تفکیک در مبداء هم با مشکلاتی مواجه است .

سخنگوی شورای شهر ارومیه اضافه کرد: مدیریت شهری در بحث ساماندهی سایت زباله نازلو اقدامات اساسی انجام داده اما کافی نیست و باید دنبال راه‌کارهای اساسی باشد و اگر مدیریت پسماند درست اجرا شود و مخازن جداگانه‌ای برای تفکیک تعبیه شود باعث می‌شود این تفکیک‌های به احسن تبدیل شده و در بازیافت مواد دچار مشکل نشویم و در سایت زباله فعلی روش دفن استفاده می‌شود که این امر نیز نیاز به تحول اساسی دارد.

پناهی بیان کرد: محل دفن سایت زباله نازلو مشکلات محیط زیستی ایجاد کرده است و حل  این مشکل مستلزم عزم جدی را دارد که از توان شورای شهر خارج و لازم است مدیریت عالی استان در این امر ورود پیدا ‌کند.

وی ادامه داد: امروزه کشورهای توسعه یافته با استحصال انرژی از زباله توانسته است در مقابل بسیاری از معضلات زیست محیطی ایستادگی کنند و با راه اندازی کارخانه بازیافت نیز موجب اشتغالزایی شوند.

اجتناب از تولید پسماند اولویت مهم و اصلی در مدیریت پسماند است

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی اظهار داشت: هر چند زباله به عنوان طلای کثیف مرسوم شده است اما به شخصه این موضوع را قبول نمی‌کنم چرا که مدیریت پسماند دارای پنج اصل است که اصل و اولویت مهم آن اجتناب از تولید پسماند است.

سعید موسوی ادامه داد: در واقع باید تولید اصلاح شود دومین بحث بازیافت و استفاده مجدد از مواد بوده، سومین اصل تولید انرژی و سوزاندن است و مرحله بعدی  تلنبار کردن که بدترین روش بوده و در نهایت دفع زباله است.

وی ادامه داد: در حال حاضر در تولید و مدیریت زباله با شکست مواجه هستیم که سرانه تولید زباله در شهر ارومیه ۷۰۰ گرم برای هر نفر و شاخص کشوری ۵۵۰ گرم برای هر نفر که باید این مقدار کاهش یابد.

موسوی تصریح کرد: تولید پسماند در استان و کشورشامل زباله  تر و خشک می‌شود که 70 درصد تولیدی پسماند تر و 30 درصد خشک  است که هر چه قدر پسماند خشک بیشتر باشد قابلیت بازیافت بیشتر خواهد بود اما در کشورهای پیشرفته این درصد برعکس است که قابلیت بازیافت و تولید انرژی بالایی دارند.

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربیادامه داد: تمام عوامل بیان شده باعث می‌شود که مدیریت پسماند اصولی انجام نشود و اگر بتوانیم بحث کاهش تولید پسماند و استفاده مجدد به درستی انجام و اجرا شود شاید بتوان ۵۰ درصد مدیریت اصولی پسماند را پیش ببریم.

موسوی بیان کرد: در شهر ارومیه یک درصد بازیافت اصولی پسماند انجام و 10 درصد بازیافت غیراصولی انجام شده که این عوامل باعث شیوع برخی بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها در جامعه می‌شود.

وی اضافه کرد: در بحث‌های مدیریت پسماند عوامل اجرایی و مدیران مربوطه باید دارای علم کافی در این زمینه را داشته باشند و با دانش کافی به روش‌های نوین در کشورهای خارجی استناد کرده و خواستار اجرایی کردن آن فن آوری در منطقه باشند بنابراین باید توجه داشت که براساس تولیدات زباله خشک و تر منطقه اقدام به بازیافت کرد تا دچار مشکلات و آلودگی‌های ثانویه نشود.

اینک مقام مسوول اذعان کرد: علم پسماند تک گزینه‌ای نیست و تمام عوامل باید در کنار هم قرار گرفته و طرح جامعی از مدیریت پسماند تشکیل داده شود و با اطلاعات ناکافی از فن آوری نوین موجود در کشورهای پیشرفته نمی‌توان تحولی در مدیریت پسماند داخلی ایجاد کرد .

وی خاطرنشان کرد: نباید از پسماند ویژه مانند لامپ‌های کم مصرف و باطری‌ها خانگی غافل  شد که این زباله‌ها بسیار خطرناک بوده و به طور جداگانه‌ باید دفن شوند که تفکیک از مبدا نیازمند  فرهنگ‌سازی موثر است و بایستی مردم هماهنگ با مسوولین و کمک حال آنان باشند تا مدیریت پسماند به درستی امکان پذیر شود.

روزانه ۵۰۰ تن زباله در ارومیه تولید می‌شود

رییس سازمان مدیریت پسماند شهرداری ارومیه با اشاره به نحوه جمع آوری زباله در ارومیه اظهار داشت: ارومیه  دارای ۹۰۰ خیابان اصلی و 23هزار کوچه های فرعی در حدود 880 نفر پاکبان به صورت شیف بندی شده در حدود ۵۰۰ تن زباله در قالب ۱۵۰ دستگاه جابجا و حمل می‌کند.

احد یوسفی با اشاره به معضل زباله گردی در ارومیه عنوان کرد: طی سه سال اخیر به دلیل گرانی کالاهای بازیافتی آمار زباله‌گردی افزایش یافته و تبدیل به یک شغل شده است و به خاطر شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه ارزش کالاهای بازیافتی مانند شیشه، پلاستیک، کاغذ و فلز به شدت زیاد افزایش یافته و از منفعت مالی برخوردار بوده و به طور طبیعی در این صورت زباله گردی و تفکیک زباله در جامعه گسترش پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: زباله گردها مواد جمع آوری را به مراکز خرید و فروش کالاهای تفکیک شده انتقال داده که در حال حاضر مورد اعتراض ساکنین شده که این مراکز  باعث آلودگی و محل زیست حیوانات شده است.

این مقام مسوول تصریح کرد: شهرداری و شورای شهر ارومیه به دنبال مکانی برای فعالیت این مراکز هستند، که مکانی برای این موضوع تعریف شده و با تصویب و ابلاغ مصوبات قانونی مراکز خرید و فروش زباله از سطح شهر جمع آوری شده و به دور از حوزه شهر مدیریت شود.

وی عنوان کرد: اگر بحث تفکیک از مبدا برابر دستورالعمل ابلاغیه وزارت کشور هر چه سریعتر اجرایی شود به طوری که این تفکیک در خانه انجام شود و زباله‌های تفکیک شده در زمان‌های مشخص به متولی تفکیک زباله منطقه تحویل داده شود به طور قطع منفعتی در زباله باقی نمانده و به تبع آنان زباله‌گردی و معضلات ناشی از آن نیز کاهش خواهد یافت.

یوسفی اذعان کرد: تمام تلاش سازمان مدیریت پسماند بر این است که قبل از پایان سال طرح تفکیک زباله از مبدا اجرایی و هم مقوله فرهنگ سازی و آگاه‌سازی از طریق علم نوین که در این زمینه فعال هستند به مرحله اجرا برسد.

رییس سازمان مدیریت پسماند شهرداری ارومیه یادآور شد: قرار دادی با پارک علم و فناوری آذربایجان‌غربی با شرکت‌های دانش بنیان برای طراحی نرم افزار مخصوص مدیریت پسماند، منعقده شده است که ساکنین منطقه از طریق این نرم افزار زباله خشک خود را اعلام کرده و در سریعترین زمان ممکن خودور تفکیک زباله،زباله خشک را تحویل خواهد گرفت.

وی اضافه کرد: تازمانی تفکیک از مبدا به صورت سیستماتیک توسط مردم فرهنگ‌سازی نشود به طور قطع شاهد زباله گرد در سطح شهر خواهیم بود.

یوسفی خاطرنشان کرد: بایستی مسوولین و مردم به طور یکپارچه و هماهنگ با هم با سیستم‌های نوین مانند اپلیکیشن‌های روز دنیا زباله‌های تفکیک شده را جمع‌آوری کنند تا بتوانیم با این روش و به مرور مدیریت پسماند را ساماندهی کنیم .

خاطرنشان می‌شود مدیریت پسماندهای شهری به عواملی همچون کاهش تولید زواید، جمع آوری، حمل و نقل، دفن زباله و بازیافت آن بستگی دارد، بنابراین محدوده مدیریت این مقوله بسیار وسیع و متغیر است، برای چنین موضوعی راهی جز مدیریت و برنامه راهبردی وجود ندارد.

گزارش: رقیه وکیلی 

انتهای پیام/ح