جلیل سحابی در گفت و گو با ایسنا توسعه رویا، آرزو و خواست را بخش عمدهای از سیاستمداران و مردم کشورهای مختلف ذکر می کند و می گوید: در این زمینه برنامه های مختلفی نیز در سالیان اخیر در کشورهای مختلف از جمله ایران اجرا شده که پیامدهای این امر برای برخی از مناطق و اقشار متفاوت بوده است، به نحوی که در مناطق مرزی بیشتر افراد از مزایای توسعه بهره مند نشده و گاها به حاشیه رانده شده اند.
وی می افزاید: رسانه ها و فضای مجازی نیز بیش از هر زمانی به پیامدهای نابرابر توسعه، معیشت و تجربه سخت شمار زیاد کولبران متمرکز شده اند، به تعبیری، ما به طور فزاینده ای از دیگران می ترسیم و این ترس یکی از پیامدهای مستقیم روند ساخته شدن مسائل اجتماعی است، روندی که در آن راهبرد موثر عبارت است از ساختن تعداد عظیم قربانیان و شرایطی که هر کسی در هر زمانی می تواند «به یکسان» آن را تجربه کند.
دبیر علمی همایش "مرز، توسعه اجتماعی و مناسبات فرهنگی" عنوان می کند: بعد از یک دوره توسعه چشمگیر فضای شهری، مادی و اقتصادی در مناطق مرزی غرب کشور از جمله شهرهای بانه و مریوان در استان کردستان به یکباره شاهد صحنه های تکان دهنده کولبرانی هستیم که به ویژه در برف و یخبندان یا افتادن از مناطق صعب العبور کوهستان جان خود را از دست می دهند این مساله جایی که با بازنمایی گزارش زندگی خصوصی جوانان ورزشکار پیوند می خورد و به نوعی همه اذهان را به خود مشغول می کند.
وی ادامه می دهد: مناطق مرزی از نقاط حساس و استراتژیک کشور هستند و سرنوشت و زندگی اقتصادی – اجتماعی مردم کشور در طول خطوط مرزی حائز اهمیت فراوانی است از آنجا که حفاظت از مرزهای هر کشور از اهم مسائل حکومت است.
به گفته سحابی، دولت های یکصد ساله اخیر حاکم بر کشورمان سیاست های متعددی را جهت جلوگیری از مهاجرت مرزنشینان اتخاذ کرده اند، این سیاست ها عمدتا به منظور کاهش بحران بیکاری، فقر، ایجاد اشتغال، برقراری عدالت اجتماعی و کاهش انگیزه های مهاجرت بوده است، برای نمونه در کشورهای اروپایی به منظور تبدیل خود به گروه مرجع مثبت، یکی از اقدامات کشورها این بوده که شهرهای مرزی خود را بیش از شهرهای دیگر توسعه می دهند تا توجه ساکنان مرزی کشورهای دیگر را جلب کنند و مسافران هنگام ورود مجذوب شوند، ایجاد بازارچه های مرزی نیز یکی از اقداماتی بوده که در کشورهای مختلف از جمله در ایران با هدف توانمندسازی مردم محلی و مرزنشینان، نظارت بر واردات و صادرات و قانونمند کردن فعالیت ها صورت گرفته است.
وی معتقد است که بر همین اساس و با توجه به اهمیت مناطق مرزی و وجود مسائلی از قبیل تراکم کم جمعیت و پراکندگی آن، وجود جمعیت های متحرک در این مناطق و گاهی کمبود زیرساخت های توسعه و ضعف بنیان های اقتصادی، محرومیت و توسعه نیافتگی شدید و وضعیت نامتعادل و نابرابر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این مناطق با مناطق مرکزی، لزوم واکاوی، مطالعه علمی و شناسایی مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی اهمیت می یابد.
دبیر علمی همایش مرز، می گوید: در واقع طی یک قرن گذشته سیاست های توسعه متفاوتی در قالب برنامه های کوتاه و بلند مدت توسعه در مناطق مرزی از جمله بازارچه های مرزی، مناطق آزاد تجاری و گاها توجه بر پیله وران و کولبران به اجرا درآمده است که به نظر می رسد به دلایلی از قبیل باز ماندن از نقش تولیدی و ایفای نقش مراقبتی و امنیتی، ساختار عمدتا ایلی و عشایری ایران، تاکید بر واردات و غفلت از تولید در هر شکلی، مقطعی و گذار بودن، عدم مشارکت مردم محلی در این سیاستگذاری ها آنطور که باید و شایسته است موفق نبوده و به تعبیری توسعه ناقص یا نامتوازن پدیده غالب بوده است.
به گفته سحابی، در مناطق مرزی به ویژه کردستان نیز با توجه به روی آوردن بخش وسیعی از مردم به قاچاق و کولبری ساختارهای تولیدی قبلی نیز دچار تغییر شده اند، بدین معنی که در گذشته اکثرا دامدار-شبان، کشاورز و باغدار بوده و امروزه این مشاغل کمرنگ شده اند، در حالی که در دنیای معاصر با مشکل ایجاد شدن در روند ورود کالا یا بستن مرزها، روند زندگی تعداد زیادی از مردم به واسطه نقش واسطه گری در اقتصاد منطقه و بی توجهی به نقش تولید، دچار اختلال شده و نمونه آن مشکلات بازاریان و ساکنان مناطق مرزی به دلیل بسته شدن گاه و بی گاه مرز است.
دبیر علمی همایش مرز، توجه به تولید در بخش های مختلف، در اولویت نبودن تاکید بر ورود کالای خارجی تا این حد را عامل تحت تاثیر قرار گرفتن زندگی روزمره مرزنشینان می داند و می گوید: همایش "مرز و مناسبات اجتماعی و توسعه فرهنگی در این راستا با بهره گیری از دانش اساتید برجسته حوزه توسعه و مسائل اجتماعی و فرهنگی" درصدد واکاوی بحث مرز، حوزه های فرهنگی ایران و ارتباط آن با توسعه، امنیت فرهنگی و راهکارهای حذف کولبری از طرفی برآمده است و از سوی دیگر درصدد تحلیل مناسبات اجتماعی، روابط بین مردم، مساله تغییر ارزش های ناشی از انتقال بین فرهنگی و آشنایی فرهنگ های متنوع ایرانی در هنگام بازدید از مناطق مرزی و مواجهه مردم مناطق مختلف در بازارچه ها خواهد بود.
به عقیده این استاد دانشگاه، مرز در مناطقی از قبیل کردستان به عنوان یک بستر از یک طرف بیانگر محدودیت، کوهستان های سخت زمستان و از طرفی دروازه ارتباط با کشورهای دیگر و فرصتی برای ترقی و پیشرفت است.
وی ادامه می دهد: از یک طرف این مشکلات و محدودیت ها، زندگی و قلمرو فرهنگی اجتماعی و فضای سیاسی و اقتصادی افراد را تحت تاثیر قرار داده و از طرفی دیگر با برنامه های نوسازی به اجرادرآمده از قبیل هجوم سرمایه گذاران در بازارچه های مرزی و سرازیرشدن توریست ها مسائل فرهنگی اجتماعی نیز بروز کرده اند که این دوگانه فرصت و محدودیت را دوباره در اذهان زنده کرده است که مرز نیز مانند هر پدیده دیگری ذاتا نه خوب و نه بد است، بلکه نحوه کنش انسان ها و مناسبات اجتماعی است که تعیین می کنند این پدیده چه تاثیری بر مردم گذاشته است.
سحابی، انتشار مطالب در خور توجه روزنامه ای در ارتباط با مرز و پدیده های مرتبط با آن را دلیل اهمیت این همایش ذکر می کند و معتقد است که با این وجود با توجه به گستردگی مناطق مرزی ایران و چالش هایی که در این حوزه وجود دارد نگاه علمی جهت شناسایی پدیده و ارائه راهکار راه گشاتر بوده و دید علمی و آکادمیک مقبولیت بیشتری دارد.
وی می گوید: از آنجا که توسعه در هر جامعه ای به لحاظ وضعیت خاص اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نیازمند نظریه مستقلی است، از این رو باید به جای تاکید بر نظریه های عمومی در حوزه توسعه که ادعای عامگرایی و تعمیم بر کلیت جهان دارند، از مجموعه نظریه ها باید یاد کرد.
دبیر علمی همایش مرز، توسعه اجتماعی و مناسبات فرهنگی، خاطرنشان می کند که نظریه های توسعه اقتصادی، جامعه شناختی، توسعه روانی و سیاسی هر یک به تنهایی دارای اشکالات روشی، مفهومی، نظری و تاریخی است و بدین لحاظ نیازمند فضای نظری هستیم که ضمن استفاده از نظریه های مذکور با توجه به شرایط متنوع جوامع قابل استفاده باشد.
وی یادآور می شود: این همایش درصدد است در این زمینه آخرین دستاوردهای پژوهشگران را برای کمک به تحلیل پدیده مرز و مسائلی از قبیل کولبری ارائه کند، تاکید بر بعد فرهنگ در راستای توجه یونسکو به مقوله فرهنگ در توسعه است که هرگونه توسعه ای مبتنی بر فرهنگ محلی امکانپذیر هست و در این زمینه فرهنگ مناطق مرزی می تواند پیشران توسعه محلی باشد.
انتهای پیام
