به گزارش خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری که عصر امروز دوشنبه با حضور شماری از خبرنگاران برگزار شد، در پاسخ به سوال شبکه تلویزیونی ان‌بی‌سی آمریکا که پرسید: «آقای جو بایدن اعلام کرده‌اند که مایل هستند مجدداً به برجام بازگردند، اما این بار به دنبال یک توافقنامه قدرتمندتر هستند که شامل برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران خواهد بود و در این راستا کشورهایی مثل آلمان، فرانسه، بریتانیا با آن همصدا هستند. با توجه به الحاقاتی که مد نظر آقای بایدن است، به نظر شما، بازگشت کامل به تعهدات از طرف همه طرف‌ها، منطقی و واقع‌بینانه به نظر می‌رسد؟» گفت: آن تعبیری که شما از آقای بایدن نقل کردید را من نشنیدم که بگوید که اگر بخواهم برگردم، باید یک توافق دیگر و قوی‌تری داشته باشیم. این حرف ترامپ است و حرف بایدن نیست. ترامپ همین را می‌گفت، می‌گفت این توافق را قبول نداریم و باید برگردیم به یک توافق قوی‌تر.
روحانی در عین حال تاکید کرد: بر فرض اینکه هر کس این حرف را بزند، آلمان بگوید یا هر کس، ما هیچ پیش شرطی را از هیچ کس نخواهیم پذیرفت؛ نه برجام قابل مذاکره است و نه اینکه بخواهیم برجام را از نو پهن کنیم روی میز مذاکره و ماده به ماده بحث کنیم. یک برجام وجود دارد که قبلاً مذاکره شده و بر سر آن توافق شده است. عین این برجام را همه اجرا می‌کنند یا اجرا نمی‌کنند، اگر اجرا کردند ما هم اجرا می‌کنیم.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
رئیس‌جمهور با تاکیدی مجدد به تفاوت بایدن و ترامپ، می گوید: مسایل دیگری که نام بردید، مثل مسائل موشکی و منطقه‌ای هیچ ارتباطی به مساله هسته‌ای ندارد ... ترامپ از همه چیز بی‌خبر بوده و اصلاً نمی‌دانست ولی آقای بایدن به خوبی می‌داند که چه مذاکراتی انجام شده و چه شده است. اینها قابل طرح و مذاکره نیست. آن چیزی که می‌تواند روی میز باشد، همین است که همه به تعهدات کامل خودشان برگردند.
اما سخنان آقای روحانی مبنی بر اینکه چنین تعبیری از بایدن نشنیده است بسیاری از کارشناسان امر که از تحولات اخیر و مواضع دو طرف آگاه هستند را به تعجب واداشته است.
در اینجا اگر نگوییم سخنان آقای روحانی بخاطر فراموشی خاطر بوده -که بعید به نظر می‌رسد- می‌توان به دو برداشت از این حرف ایشان رسید.
اول اینکه رئیس جمهور و اطرافیانش آگاهی لازم را درباره مواضع دولت و حاکمیت دشمن اصلی ندارند و دوم اینکه خواسته یا ناخواسته سیگنالی به طرف آمریکایی می‌دهد که حرفتان را نشنیده می‌گیریم. حال اینکه این نشنیده گرفتن به نفع چه کسی و به ضرر کیست، خود جای بحث جدی دارد. برای روشن شدن صحت یا غلط بودن هر دو برداشت باید به چند نکته توجه کرد.
حرف بایدن درباره بازگشت به برجام چیست؟
جو بایدن پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، در یادداشت 13 سپتامبر خود در سی ان ان به مواضعش در قبال ایران و توافق هسته‌ای اشاره کرده بود. او هدف سیاست خود را «سخت‌گیری هوشمندانه تر» علیه ایران اعلام کرد.
در واقع بایدن در آن یادداشت به بازگشت متقابل به برجام اشاره کرده، اما هدف آن را ایجاد محدودیت و مهار ایران از جمله در برنامه هسته ای و سایر زمینه ها بیان کرده بود. او در آن یادداشت نه تنها به رفع واقعی تحریم ها اشاره نکرده، بلکه بر اعمال تحریم ها در زمینه های دیگر از جمله حقوق بشر، علیه ایران تاکید کرده بود. این نکته نشان می دهد که دولت جدید آمریکا، نه دنبال رفع واقعی تحریم ها، بلکه در پی افزایش محدودیت ها بر ضد ایران است.
چندی بعد جو بایدن در مصاحبه ای با توماس فریدمن، ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز با اشاره به همگرایی آمریکا با متحدانش گفت: «ما با مشورت متحدان و شرکایمان، وارد مذاکرات و توافقات متعاقبی برای محکم‌تر و طولانی‌تر کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران و پرداختن به برنامه موشکی این کشور خواهیم شد.»
فریدمن نوشته دیدگاه بایدن و تیم امنیت ملی او این است که بعد از آنکه برجام توسط هر دو طرف احیا شد، بایستی در فاصله‌ای کوتاه، مذاکراتی با هدف طولانی‌تر کردن محدودیت‌های ایران در زمینه تولید مواد هسته‌ای و همچنین پرداختن به مسئله نفوذ منطقه‌ای ایران برگزار شود.
در حالت ایده‌آل، تیم بایدن امیدوار است در این مذاکرات علاوه بر طرف‌های اصلی توافق هسته‌ای، کشورهای عربی همسایه ایران مانند عربستان سعودی و امارات نیز حضور داشته باشند.
بایدن در این مصاحبه به اظهارات قبلی آنتونی بلینکن، گزینه وزارت خارجه دولت آتی آمریکا مهر تایید زده و برجام را به عنوان سکویی برای مهار ایران و فشار بر آن در زمینه های دیگر می داند.
بایدن برجام را بهترین چارچوب برای این کار عنوان می کند. او صراحتا به برنامه موشکی اشاره کرده و می گوید: «صحبت‌های زیادی درباره موشک‌های هدایت دقیق و همه مسائل دیگری که منطقه را بی‌ثبات می‌کنند مطرح می‌شود ولی بهترین راه برای ایجاد قدری ثبات در منطقه، تعامل در چارچوب برجام است.»
در عین حال باید به این نکته توجه داشت که همزمان با این واقعیت که اشتهای دولت جدید دموکرات برای گرفتن امتیازهای ریز و درشت در زمینه هسته ای، منطقه ای و موشکی بسیار بالاست، اما تمایل او برای رفع موثر تحریم ها بسیار پایین است. بایدن حتی حرفی از لغو کامل تحریم ها نمی زند و بالعکس تاکید می کند که شمشیر تحریم ها همواره بالای سر ایران خواهد بود. او می گوید: «گزینه بازگرداندن خودکار تحریمها همیشه در اختیار آمریکاست و ایران به این مسئله واقف است.»
جمله فوق نشان می‌دهد که آمریکا حتی قبل از اینکه امتیازهای هنگفتی را از ایران در حوزه های راهبردی بگیرد، راه «دبه» را باز گذاشته و صراحتا به ادامه فشار حتی در صورتی که ایران در حوزه های منطقه ای و موشکی سازش کند، اعتراف می کند.
به نظر می رسد این گزاره که «گزینه بازگرداندن خودکار تحریمها همیشه در اختیار آمریکاست» از مهمترین و کلیدی ترین اظهارات بایدن باشد که به روشنی به ما می گوید که مسئله آمریکا نه فقط هسته ای، و نه حتی موشکی و منطقه ای، بلکه تسلیم کامل و تهی شدن تمامی ظرفیت های راهبردی ایران است. لذا اگر با او هوشمندانه مواجه نشویم، در واقع شرایط مناسب را تقدیم او کرده‌ایم.
با عطف به جملات فوق می توان این حرف دیگر رئیس جمهور را رد کرد که گفت: «ترامپ از همه چیز بی‌خبر بوده و اصلاً نمی‌دانست ولی آقای بایدن به خوبی می‌داند چه مذاکراتی انجام شده و چه شده است». از مواضع بایدن می‌توان دریافت که دولت های آمریکا در قبال ایران راهبرد مشابهی را دنبال کرده و جملگی دنبال تضعیف، مهار و براندازی در ایران بوده اند. حتی برخی از آنها رد پی تجزیه ایران هم بودند. سیاست ایجاد اختلافات قومی و مذهبی در کشور، ریشه در چنین نگاهی دارد. اما در این مسیر هر دولت یا حزبی روش مخصوص خود را داشته است.
آیا روحانی و همراهانش به مسئله آگاهی دارند؟
در اینجا باید تمایزی بین بازگشت اعلامی به برجام، با انجام واقعی و عملی تعهدات قائل شد. همانگونه که بارها اعلام شده و قانون جدید مجلس نیز بر آن صحه می گذارد، هدف و ماهیت اصلی برجام از دیدگاه ایران، رفع تحریم های اقتصادی بوده است. اما در اظهارات مقامات دولت فعلی می‌توان واکنشی انفعالی دید که حتی در برخی اوقات اهداف برجام را دستکاری و تحریف کرده اند.
همین اخیراً وزیر خارجه دولت آقای روحانی هدف توافق هسته ای را راهبردی و امنیتی خوانده و آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری هم نسبت به تقویت چندجانبه گرایی از محل احیای برجام، ابراز امیدواری کرده است.
اما در آن سو، بلینکن هدف آمریکا از بازگشت به برجام را تبدیل این توافق برای تبدیل به پلتفرمی برای انزوای بیشتر ایران می‌داند.
او اواخر سپتامبر سال جاری در مصاحبه با «سی‌بی‌اس نیوز» درباره موضوع ایران و سیاست آتی بایدن در این زمینه می‌گوید: «اگر جو بایدن رئیس جمهور شود و اگر ایران به پایبندی به توافق هسته‌ای برگردد، ما هم کار مشابهی خواهیم کرد. اما آنگاه، ما آن را به‌عنوان پلتفرمی استفاده خواهیم کرد تا با شرکا و متحدانمان تلاش کنیم که آن را تقویت و طولانی‌تر کنیم و فکر می‌کنم این امتیازاتی دارد که ما را کنار شرکا و متحدانمان قرار می‌دهد تا بتوانیم با هم به‌طور مؤثرتر علیه سایر فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران فشار وارد کنیم و این اطمینان را حاصل کنیم که در خصوص آن فعالیت‌ها، ایران منزوی شود و نه آمریکا.»
«جیک سولیوان»، دستیار فعلی جو بایدن و فرد مورد نظر برای پست مشاور امنیت ملی آمریکا که در جریان مذاکرات برجام نیز حضور داشت درباره سیاست آتی بایدن در قبال ایران می‌گوید: «جو بایدن با ایران یک توافق پیرو مذاکره خواهد کرد که عملاً امنیت آمریکا و اسرائیل و سایر شرکای منطقه‌ای ما را به‌پیش ببرد و ایران را پاسخگو و مسئول کند.»
سولیوان در جای دیگری نیز گفته است: «ایرانی‌ها باید واقع‌بین‌تر باشند، تصور کاهش عمده تحریمها از سوی ایالات متحده بدون دریافت ضمانت‌هایی از ایران مبنی بر آغاز مذاکره فوری بر سر توافقی متعاقب که در آن دست‌کم چارچوب‌های زمانی توافق بسط داده شده و مسائل مربوط به راستی‌آزمایی و موشک‌های بالیستیک قاره‌پیما حل شده باشند، غیرعملی است.»
انتهای پیام/
