شب یلدا طولانی‌ترین شب سال و یکی از خاطره‌انگیزترین شب‌ها برای ما ایرانیان به شمار می‌رود. فاصله بین غروب آفتاب ۳۰ آذرماه تا طلوع آفتاب در نخستین روز دی‌ماه هر سال به‌ عنوان شب یلدا یا شب چله که عمر ۸۰۰۰ ساله دارد، نام‌گذاری شده است.

یلدا جشن پایان پاییز هزار رنگ است که جای خود را به زمستان سرد و سفید داده و بهار را نوید می‌دهد. یلدا رسم شیرینی است که حتی زندگی شهرنشینی و ماشینی نیز نتوانسته گرد فراموشی بر تارک آن بزند. رسوم شب یلدا به حدی با خاطرات خوش برای همه ما همراه است که اغلب ایرانیان در هر کجای دنیا که باشند، این شب و آیین‌هایش را پاس می‌دارند، شبی که حتی مورد توجه فارسی‌دوستان نیز در اقصی نقاط جهان قرار گرفته است.

شب یلدا در نقاط مختلف کشورمان دارای رسوم‌ متفاوتی است که یکی از مهم‌ترین سنت‌هایی که از دیرباز در کانون توجه ایرانیان در این شب قرار دارد، شب‌نشینی‌ها در خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها است. از دیگر آیین این شب نیز می‌توان به روشن کردن آتش، شاهنامه‌خوانی، مثل‌گویی و گرفتن فال حافظ و چیدمان سفره یلدا اشاره کرد.

یلدا و رسم و رسوم زنجانی‌ها چند شب مانده به شب چله، بازارهای زنجان به ویژه بازار سنتی و سرپوشیده رنگ و بوی دیگر دارد و در این بین بازار میوه و تره‌بار و آجیل کاملا داغ داغ است و زنجانی‌ها کدو تنبل‌ها و چغندرهای سرخ را برای این شب تهیه می‌کنند و شب‌چره‌هایی شامل گردو، کشمش، توت، گندم بوداده و لوبیای خشک پا به پای زنجانی‌ها این شب را صبح می‌کنند.

با همراهی کرسی در روستاها، شب یلدا رنگ سنتی‌تر و دلپذیرتری به خود می‌گیرد. به جای آجیل کشمش، توت، آلو، گردو و زردآلوهای خشک شده تابستان توسط بانوان هنرمند در این شب به صورت ویژه بر روی مجمع‌های مسی و قدیمی تزئین کرده روی کرسی‌ها رخ‌نمایی می‌کند.

در این شب، عروس منتظر خنچه‌های عروسی است. طبق رسم قدیمی خنچه‌هایی که روی سینی‌های بزرگ با ظرافتی خاص روی هم چیده می‌شوند و پارچه‌ای قرمز به نام «شال» روی آن کشیده می‌شود، به ‌عنوان تحفه به همراهی نزدیکان فامیل به خانه عروس برده می‌شود که این امر سبب رقم خوردن روزی شیرین برای عروس و خانواده‌های دو طرف می‌شود.

در شب یلدا همه افراد حاضر در جمع دور یک مجمع و سفره جمع می‌شوند و بازی اوزوک اوزوک را انجام می‌دهند. در این بازی افراد شرکت‌کننده به دو گروه مساوی تقسیم شده و در مقابل هم قرار می‌گیرند، سپس انگشتر یکی از افراد به‌عنوان مهره اصلی بازی و با قرعه به نام گروه اول درآمده و بازی آغاز می‌شود. هر فردی در گروه مقابل باید حدس بزند انگشتر در کدام انگشت سرگروه گروه دوم است. این بازی تا برنده شدن یگ گروه ادامه می‌یابد.

طبق رسوم گذشته، مردم حافظ می‌خوانند و در این شب تفال می‌زنند و بنا بر نیت‌شان از حافظ می‌خواهند که از آینده خبر دهد. باسوادهای خانه شاهنامه می‌خوانند یا قصه‌ای از قدیم می‌گویند. یکی از رسوم قدیمی نیز این است که بعد از بریدن انار یکی از بزرگان جمع دانه‌ها را برمی‌داشت و می‌گذاشت کنار چراغ توری زنبوری تا چراغ هم از سرخی انار انرژی بگیرد.

شب یلدای کرونایی و حس و حالی که دیگر نیست. امسال شب یلدا با شروع کرونا حس و حال دیگری دارد که این حس و حال برای هیچ‌کس خوشایند نیست. برخلاف ماهیت این رسم قدیمی که برای جشن گرفتن لحظات بیشتر با هم بودن است، دورهمی امسال ممکن است به قیمت از دست دادن عزیزان‌مان به ویژه پدر و مادر که ستون خانواده هستند، تمام شود و داغ دیدار مجدد آن‌ها تا ابد بر دل‌مان بماند.

امسال طولانی‌ترین شب سال و موجی از نگرانی‌ها، فرا رسیدن طولانی‌ترین شب سال موجی از نگرانی را برای مدیریت کرونا در استان ایجاد کرده است، زیرا کارشناسان و کارگزاران بهداشتی این مفهوم را بارها به جامعه منتقل کرده‌اند که هر نشست خانگی و دورهمی برابر با خطر مرگ عزیزان است، یلدای امسال هم می‌تواند همین گونه خطرآفرین و مرگ‌بار باشد و همراه با طعم شیرین انار و هندوانه در یک دورهمی خانواده، شوکران مرگ را برای خانواده‌ها به ارمغان بیاورد.

روزهای پایانی پاییز امسال در شرایطی با کاهش موارد ابتلا و فوت ناشی از ویروس کرونا سپری می‌شود که نگرانی از برگزاری دورهمی‌ها در طولانی‌ترین شب سال بار دیگر نگاه‌ها را متوجه خانواده‌ها و پیامدهای پس از آن کرده است. دورهمی که اگر نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم همه زحمات متحمل شده طی محدودیت‌های اعمال شده به هدر می‌رود و کادر بهداشت و درمان را که تا پای جان با این ویروس مبارزه می‌کنند، خسته‌تر می‌کند.

از رصد شبکه‌های اجتماعی چنین برمی‌آید که با وجود هشدارهای مکرر مسئولان و محدودیت‌های احتمالی تردد، برخی از شهروندان اصرار به برگزاری مراسم یلدا به صورت دسته‌جمعی دارند، نتیجه این رصدها که از برآورد فضای مجازی به دست آمده نشان می‌دهد دست‌کم ۳۰ درصد از افرادی که اظهارنظر کرده‌اند، شب یلدا را با دوستان و بستگان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی خواهند گذراند.

با توجه به اینکه یلدا در زنجان بسیار پرشورتر از برخی نقاط کشور برگزار می‌شود، پرهیز از برگزاری مراسم این شب به صورت دورهمی از آن جهت اهمیت دارد که متهم ردیف اول شیوع ویروس کرونا در استان زنجان بنا به اعلام مسئولان تا ۵۰ درصد برگزاری دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه است و ۸۵ درصد سالمندان نیز قربانی این بیماری هستند که زندگی آن‌ها فدای یک شب دل‌خوشی فرزندان بی‌توجه می‌شود.

فضای کوچک خانه‌ها، سردسیر بودن استان زنجان، نداشتن تهویه مناسب اغلب منازل، برداشتن ماسک به دلیل تناول غذا و میوه، ناقلان بی‌علامت از عواملی هستند که می‌توانند منتقل‌کننده کرونا در دورهمی یلدایی شود که با توجه به این موضوعات باید آخرین شب یلدای قرن متفاوت و با پرهیز از دورهمی برگزار شود.

امسال دورهمی‌های فامیلی را نیز می‌توانیم به‌ صورت مجازی با استفاده از شبکه‌های ارتباطی گسترده‌ای که همه مردم به آن دسترسی دارند، برگزار کنیم. باید دید و بازدیدهای مجازی داشته باشیم و در واقع این سنت زیبا و قدیمی باید امسال با شبکه‌های مجازی و به ‌صورت دورهمی‌های دور از هم برگزار شود.

 انتهای پیام