از لحاظ سنتی دانشگاه‌ها مکانی برای تولید علم هستند و البته برای اینکه علم نقش مهمی در اقتصاد ایفا کند، علاوه بر اینکه دانش باید در دانشگاه تولید شود، بایستی بتواند به جامعه یا به عبارت دقیق‌تر به صنعت نیز منتقل شود. محققان در پژوهشی با عنوان «اهمیت کانال‌های مختلف انتقال دانش بین دانشگاه و صنعت در صنایع ایران» آورده‌اند، در سال‌های اخیر تعامل بخش بازرگانی و مؤسسات علمی از طریق تبادل دانش و فناوری به دغدغه اصلی اقتصاد کاربردی و سیاستگذاران اقتصادی تبدیل شده است.
این پژوهش که توسط کیومرث شهبازی استادیار دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه ارومیه و محمد حسنی دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ارومیه انجام شده نشان می‌دهد، در یک اقتصاد مبتنی بر دانش، علم تأثیر بالایی بر نوآوری در صنایع دانش‌بنیان دارد. بنابراین اندازه و شدت رابطه دانش و صنعت تحت عنوان یکی از عوامل مهم عملکرد نوآوری در سطح بنگاه، صنعت یا کشور مطرح است.
رشد تولید ملی زمانی تحقق پیدا می‌کند که اقتصاد و صنعت کشور مبتنی بر دانش و فناوری بومی باشند. مهمترین فاکتور در تولید ملی حمایت از دانش و فکر کارآفرین است که دانشگاه‌ها می‌توانند با حمایت از برنامه‌ریزی‌های دقیق و عملیاتی در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی زمینه رشد تولید ملی را فراهم کنند. باوجود تمرکز دانشگاه‌ها بر روی تولید علم و کسب موفقیت‌هایی در این زمینه، به دلیل عدم توجه به نیازهای صنعت در تربیت متخصصان و عدم توجه به کانال‌های انتقال دهنده دانش تولید شده در دانشگاه‌ها به صنعت، دانش بومی از کارایی بالا برخوردار نبوده است.
محققان می‌گویند، در صورت شناخت کانال‌های انتقال دانش از دانشگاه‌ها به صنعت و برقراری ارتباط مطلوب بین دانشگاه‌ها و صنایع، می‌توان با استفاده از دانش بومی به فناوری‌های فرآیند تولید جدید یا کالاهای جدید دست یافت و کالاهای باکیفیت بهتر تولید کرد و بدین ترتیب قدرت رقابتی تولیدکنندگان را در مقابل رقبای خارجی بهبود بخشید.
نقش همکاری بین دانشگاه و صنعت در شکل گیری ابداعات به وسیله دانشگاه‌ها و بنگاه‌ها، موضوع اصلی بحث‌های اخیر در زمینه عوامل تعیین کننده نوآوری بوده است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که بدون همکاری محققان دانشگاهی امکان تولید درصد بالایی از کالاها و ارائه بعضی از فناوری‌های جدید امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که در ایران انتقال دانش از دانشگاه‌ها به صنعت از طریق چه کانال‌هایی صورت می‌گیرد و اهمیت نسبی اشکال مختلف کانال‌های انتقال دانش از دانشگاه به صنعت چیست؟
اهمیت کانال‌های مختلف انتقال دانش از دانشگاه به صنعت در خصوص انواع گوناگون دانش و همچنین برای بخش‌های مختلف صنعتی یکسان نیست. به علاوه، بنگاه‌های فعال در صنایع مختلف از دانش و فناوری متفاوت استفاده می‌کنند و از یک طرف ممکن است درجه اهمیت تعامل و دسترسی به دانش خلق شده در دانشگاه از جانب بنگاه‌ها متفاوت ارزیابی شود و از طرف دیگر، ممکن است بنگاه‌ها کانال‌های مختلفی را جهت دسترسی به دانش ایجاد شده به کار گیرند.
براساس این پژوهش، نتایج نشان می‌دهد که از دید اعضاء هیات علمی دانشگاه‌ها نشریات علمی مانند مجلات علمی-پژوهشی یا کتاب‌ها مهمترین کانال انتقال دانشگاه بین دانشگاه و صنعت محسوب می‌شود و انجام طرح‌های پژوهشی قراردادی برای صنعت، انجام طرح‌های پژوهشی مشترک با صنعت، ارائه خدمات مشاوره‌ای اعضاء هیأت علمی به صنایع و ارائه خدمات مشاوره‌ای اعضاء هیأت علمی به صنایع به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
تماس حضوری از طریق سازمان دانش آموختگان، واحدهای جدید دانشگاهی به عنوان منبع جدید دانش، فعالیت‌های خاص انتقال دانش سازماندهی شده به وسیله ادارات انتقال فناوری دانشگاه‌ها و متون ثبت اختراع به ترتیب کمترین اهمیت را در انتقال دانش ایفا می‌کنند. از طرف دیگر، هر دو گروه کلیه کانال‌های بیان شده را مهم یا خیلی مهم ارزیابی نموده‌اند و به طور متوسط اهمیت کانال‌های انتقال دانش از دید کارکنان تحقیق و توسعه بزرگتر از اهمیت متوسط اظهار شده به وسیله اعضاء هیات علمی دانشگاه‌ها است.
نتایج برآورد مدل عوامل مؤثر بر استفاده از کانال‌های مختلف انتقال دانش نشان می‌دهد که تفاوت‌های بخشی تأثیر مهمی در اهمیت کانال‌های مختلف انتقال دانش ایفا می‌کنند. به طور کلی نتایج حاکی از این است که بنگاه‌های فعال در بخش شیمیایی و پتروشیمی به نشریات علمی و مالکیت فکری و ثبت اختراعات و ایجاد واحدهای جدید دانشگاهی جهت انتقال دانش اهمیت زیادی قائل هستند.
همچنین، بخش داروسازی و بیوتکنولوژی از کلیه کانال‌های انتقال دانش به استثنای نشریات علمی جهت انتقال دانش استفاده می‌کنند. بخش ماشین آلات، محصولات فلزی اساسی و فابریکی و بخش‌های مربوط به مهندسی مکانیک به کانال‌های مربوط به مالکیت فکری و ثبت اختراعات و ایجاد واحدهای جدید دانشگاهی اهمیت زیادی قائل هستند. بخش تجهیزات برق و ارتباطات راه دور تنها از خوشه شرکت در اجلاس‌ها جهت انتقال دانش از دانشگاه استفاده می‌کنند و استفاده از کانال‌های انتقال دانش به وسیله بخش صنایع غذایی قابل توضیح نیست.
این پژوهش در فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران منتشر شده است.
انتهای پیام
