به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، علیرضا حسن زاده در همایش ملی یلدا آیینه فرهنگ و تمدن کهن ایران گفت: به دلیل شرایط تاریخی ایران به عنوان سرزمینی کهن که به طور پی گیری با فجایع طبیعی چون زلزله، خشکسالی و فجایع انسانی چون جنگ رو به رو بوده هویت ایرانیان یک هویت آیین محور و مبتنی بر شکل و فرمی است که آنتونی الیور اسمیت آن را در خصوص جوامع فاجعه دیده چون پرو هویت آستانه ای می نامد.
او افزود: البته همچنان که در فصل مفصلی از کتاب وضع آیینی و وضع هنجاری با عنوان فجایع طبیعی و انسانی و نقش آن در پویایی آیین های ایرانی (دانشگاه آمستردام ۲۰۱۴) توضیح داده ام این نظریه او متاثر از ویکتور دبلیو ترنر است.
به گفته این مردم شناس، در این نوع شرایط که مردم با نابودی ساختارهای فیزیکی و آسیب شبکه ها و نهادهای اجتماعی در اثر خشکسالی، زلزله و جنگ رو به رو می شوند آیین ها نقشی مهم در بازتعریف و باززایی هویت دارند و آن را می توان هویت آستانه ای تعریف کرد که هر ساله باززایی و به اصطلاح rebirth را یادآوری می کند و به همین دلیل است که گورستان در فرهنگ ایرانی به محلی آیینی و مهم تبدیل می شود و به شکلی استعاری به قول لشتروس نام بهشت می گیرد همچون آنچه بعد از زلزله بم دیدیم.
او با بیان اینکه به طور قابل لمسی ما با پدیده مرگ در همه گیری کرونا به عنوان یک تجربه نزدیک به قول رزالدو رو به رو شده ایم و این اپیدمی با آیین های ما چون نوروز و یلدا و محرم مصادف شده تصریح کرد: در همه این آیین ها زیبایی شناسی امید با مفهوم باززایی و تولد دوباره در برابر مرگ گره می خورد که به دلیل اهمیت فجایع طبیعی و انسانی در شکل بخشی به تاریخ و فرهنگ ما از سده های بسیار دور تا حال این امر رخ داده و جالب است که در روایت های فرهنگ زیارت مرگ مقدس یعنی شهادت با مساله فاجعه طبیعی گره می خورد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: در برابر مرگ می باید باززایی را در وضعیت آستانه ای که الیور اسمیت اشاره کرده تقویت کرد و جالب است که هم در آیین های سوگ ما چون محرم و هم آیین های سور ما چون نوروز و یلدا شما با مضمون باززایی و پیوند آن با احیا هویت در دوره پسا فاجعه و زیبایی شناسی امید به مثابه تولد پس از مرگ مواجه می شوید. این امر به ادبیات ما هم راه می یابد و ادبیات ما از حافظ و مولانا تا فروغ حکایت باززایی و تولد دوباره است.‌