به گزارش ایرنا، نئور به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه طبیعی و آب شیرین استان اردبیل در ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی مرکز این استان در یکی از دره‌های کوهستان باغرو (تالش) در ارتفاع ۲ هزار و ۵۰۰ متری از سطح دریا با مساحت بیش از ۲۱۰ هکتار قرار دارد.
نئور که درون منطقه‌ای حفاظت شده بین استان‌های اردبیل و گیلان واقع شده است، شامل ۲ دریاچه بزرگ و کوچک در مجموع با مساحت ۲.۲ کیلومترمربع می‌شود و میانگین عمق دریاچه‌ها که در فصل‌های پرآب بهم پیوسته و دریاچه واحدی را شکل می‌دهند، به نزدیک پنج متر می‌رسد.
برای دیدن نئور باید اوایل صبح حرکت کنیم و نزدیک به ۳۵ کیلومتر از شهر اردبیل به سمت شهر خلخال برویم تا به روستای بودالالو برسیم؛ سپس جاده‌ای ۱۳ کیلومتری به سمت بالای کوه در پیش رو قرار دارد و پس از گذر از کنار روستای عباس‌آباد به دریاچه می‌رسیم.
اگرچه مسیر هم صفای خاص خود را دارد اما به طبیعت منطقه نئور که وارد می‌شویم، گویی در قطعه‌ای از بهشت گمشده گام نهاده‌ایم؛ دریاچه‌ای آرام و خاموش که توسط پهنه‌ای سبزپوش چشم‌نوازی با گونه‌های گیاهی متنوع از لاله وحشی تا بابونه احاطه شده است.
نئور سوای طبیعت چشم‌نوازی که دارد، پیش‌تر به عنوان یکی از نقاط مستعد پرورش ماهی در استان اردبیل به شمار می‌رفت؛ چنان که تنها در سال ۱۳۸۸ بیش از ۱۶۴ هزار قطعه بچه ماهی در این دریاچه رهاسازی و افزون بر ۱۲ هزار پروانه صید با قلاب جهت ماهیگیری به متقاضیان و گردشگران صادر شده بود.
رویای رنگین‌کمانی
باتوجه به شرایط اقلیمی مناسب و فراوانی منابع آبی بنابر اعلام دیده‌بان محیط زیست و حیات وحش ایران در این حوضه ۷۰ گونه گیاهی شناسایی شده است که استفاده دارویی، خوراکی و صنعتی دارند؛ همچنین ۹۰ گونه جانوری بومی و مهاجر شامل هفت گونه آبزی، ۲ گونه دوزیست، ۱۰ گونه خزنده، ۲۳ گونه پستاندار و ۴۸ گونه پرنده حیات وحش منطقه را تشکیل می‌دهد.
اگرچه نئور به واسطه گوناگونی زیستمندانش از نظر زیست محیطی بسیار حائز اهمیت شده، اما بیشتر شهرت خود را مرهون گونه قزل‌آلای رنگین‌کمانی بوده است و برای سال‌ها در فصل تابستان و صید، منطقه هزاران نفر از علاقه‌مندان طبیعت‌گردی و ماهیگیری را میزبانی می‌کرد.
یکی از شهروندان اردبیلی در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: پیش‌تر به طور تقریبی هر سال راهی نئور می‌شدیم اما آخرین باری که به منطقه رفتیم، پاییز حدود ۱۲ سال پیش با همراهی جمعی از دوستان بود و پس از آن به علت از بین رفتن قزل‌آلاهای رنگین‌کمانی این سفرها متوقف شد.
سلیم کریمی افزود: سال‌های نه‌چندان دور همزمان با آغاز فصل صید در قالب اکیپی با همراهی جمعی از دوستان به نئور می‌رفتیم؛ چندین روز در حاشیه دریاچه کمپ می‌زدیم و به تفریح و ماهیگیری می‌پرداختیم.
وی بیان کرد: پس از چند روز هم در نهایت هنگام خروج از منطقه مبلغی به ازای مقدار ماهی‌های صید شده به محیط زیست پرداخت می‌کردیم؛ هم تفریح و طبیعت‌گردی بود و هم ضمن ماهیگری بخشی از نیاز غذایی خانواده آن هم از گونه‌ای لذیذ فراهم می‌شد.
این شهروند اضافه کرد: برخی هم البته از این راه امرار معاش می‌کردند و بیشتر ماهی‌های صید شده را با قیمتی مناسب در ماهی‌فروشی‌های سطح شهر اردبیل عرضه می‌کردند که مشتری‌های خاص خودشان را داشتند.
وی ادامه داد: نئور اگرچه طبیعت بکر و زیبایی دارد اما در وهله نخست به واسطه ماهی‌هایش نامی برای خود دست و پا کرده بود؛ چرا که به علت اقلیم سرد منطقه در عمل جز اواسط تابستان تا اواسط پاییز امکان سفر به منطقه وجود ندارد و شرایط کنونی موجب شده تا آن روزگار خوش گذشته‌های نه‌چندان دور به خاطره‌ای برای نسل من و رویایی برای نسل آینده تبدیل شود.
آغاز یک پایان
قزل‌آلای رنگین‌کمانی البته گونه بومی به شمار نمی‌آید اما رهاسازی آن درون نئور طی چند دهه گذشته علاوه بر اینکه منبع غذایی مناسبی را در دسترس افراد بومی و علاقه‌مندان ماهیگیری قرار می‌داد، نقش مهمی در زنجیره غذایی این تالاب ایفا می‌کرد.
گاماروس‌ها که نوعی میگوی آب شیرین هستند، منبع غذایی مناسبی برای قزل‌آلاها به شمار می‌روند و با توجه به وجود چنین منبع غذایی غنی در دریاچه، نئور به محیطی ایده‌آل برای پرورش رنگین‌کمانی‌ها تبدیل شده بود.
بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست سالانه نسبت به رهاسازی بچه ماهی گونه قزل‌آلای رنگین‌کمانی درون تالاب نئور اقدام می‌کرد که در فصل صید با استقبال مردم منطقه و گردشگران روبه‌رو می‌شد؛ اما به اذعان کارشناسان امر رهاسازی بدون مطالعه و افزایش جمعیت نوعی گونه مهاجم با نام کاراس (کپور) موجب کاهش گاماروس‌ها به عنوان منبع اصلی غذای قزل‌آلاها شد.
از سوی دیگر در حالی که حداکثر ۱۵ هزار قطعه کپور باید در نئور رها می‌شد، بهره‌برداران نسبت به رهاسازی ۵۰ هزار قطعه بچه ماهی اقدام کرده بودند که با توجه به سازگاری گونه کاراس با سرمای شدید منطقه در زمستان، مشکل را تشدید کرد.
تغذیه کپورها از گاماروس‌ها و حتی خود قزل‌آلاها در زمان کمبود غذا یا فصل تخم‌ریزی در حذف کامل رنگین‌کمانی‌ها از چرخه زیستی دریاچه نئور و سفره‌های مردم منطقه نقشه بسزایی داشت، به طوری که رهاسازی قزل‌آلاها در نئور پس از چندین سال بهره‌برداری در ۱۳۸۹ متوقف شد.
امروزه کاراس‌ها (کپورها) به عنوان گونه‌ای مهاجم در دریاچه یکه‌نازی می‌کنند؛ از سویی جز طبیعت زیبا و بکر هیچ اتفاق و امکانات خاص منجر به جذب گردشگران نیز در منطقه وجود ندارد و همین امر موجب مرگ تدریجی گردشگری نئور نیز شده است.
وعده‌های نافرجام
طی یک دهه گذشته قول‌های متعددی برای احیای نئور از سوی مسئولان امر داده شد که هیچ یک جامه عمل نپوشید؛ از جمله در دولت پیشین سیاست‌ها مبنی بر برون سپاری مطالعات طرح احیا به بخش خصوصی بود که این امر اتفاق نیافتاد و در دولت جدید نیز کنار گذاشته شد با این استدلال که بخش خصوصی قادر به انجام مطالعات جامعی در این زمینه نیست.
سوای اقدام‌هایی عجیب در فقدان طرحی جامع مانند تلاش برای حذف فیزیکی کاراس‌ها با استفاده از تورهای ماهیگیری، البته با رایزنی‌های مسئولان محلی از اعتبارات ملی و استانی سال ۹۲ مبلغی برای احیای قزل‌آلاها در نئور تصویب شد اما در واقع پاسخگوی نیازها نبود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در مورد آخرین وضعیت دریاچه نئور گفت: رشد گیاهان مازاد در تالاب باعث کدورت و افزایش بار آلی آن شده بود و از این رو طرح احیای اکولوژیکی این تالاب در حال اجرا است.
سعید شهند اظهار کرد: بر این اساس طرح پاک‌سازی ضایعات گیاهی تالاب نئور با هدف کاهش بار آلی دریاچه و افزایش کیفیت و شفافیت آب آن در فاز اول در حال انجام است.
وی تشریح کرد: در گام اول چرای دام در منطقه را محدود کرده‌ایم و ضمن جمع‌آوری ضایعات گیاهان موجود در تالاب، هدف نهایی این طرح پاک‌سازی تالاب از گیاه آبزی میریوفیلوم و کاهش بار آلی این تالاب است.
اگرچه کارشناسان امر بر این باور هستند که همچنان زمینه برای احیای شرایط پیشین در دریاچه نئور وجود دارد، اما در فقدان طرح مصوب جامع و اعتبار مکفی در سال‌های آتی امیدی به بازگشت قزل‌آلاهای رنگین‌کمانی و رونق گردشگری منطقه نیست.
