پایه گذاری صنعت پتروشیمی ایران با راه اندازی پتروشیمی مرودشت در سال ۱۳۴۲ است.

با این حساب ۵۸ سال از تولد صنعت پتروشیمی ایران می‌گذرد. در این سال ها، این صنعت روز‌های پر فراز و نشیبی را سپری کرده، از روز‌هایی که این صنعت تنها کود‌های اوره و آمونیاک تولید می‌کرد تا امروز که کشورما جز محدود کشور‌های تولیدکننده انواع محصولات پتروشیمیایی درجهان است.

اگرچه تا یکی دو سال اخیر، مردم شناخت چندانی از صنعت پتروشیمی نداشتند و تنها یک اسم از این صنعت شنیده بودند، اما این روز‌ها صنعت پتروشیمی به عنوان صنعت اول کشور، جای خود را در میان عامه مردم پیداکرده است.

در سال‌های اخیر، حضور محصولات صنعت پتروشیمی در زندگی روزمره مردم افزایش قابل توجهی یافته و تقریبا زندگی بدون این محصولات، غیرممکن شده است.

نخستین علتش هم راه اندازی مجتمع‌های پتروشیمی در گوشه و کنار کشور است که باعث شده این مجتمع‌ها با اشتغال و معیشت مردم در مناطق مختلف عجین و نقش این صنعت در زندگی مردم پررنگ‌تر شود.

علت دوم، تحریم‌های اخیر است که فروش نفت کشور را نشانه گرفت و سبب شد تا چرخ اقتصاد کشور بدون درامد‌های نفتی و با صادرات محصولات پتروشیمی و درآمد‌های ارزی این صنعت بچرخد. واقعیتی که مردم نیز از آن آگاه اند و به اهمیت این صنعت مهم کشور پی برده اند.

جدا از این، در سال‌های اخیر، حضور محصولات صنعت پتروشیمی در زندگی روزمره مردم افزایش قابل توجهی یافته و تقریبا زندگی بدون این محصولات، غیرممکن شده است.

ایران توسعه صنعت پتروشیمی را در سال‌های اخیر مورد توجه قرار داده و افزایش تولید و درآمدزایی این صنعت را در دستور کار دارد.

وجود منابع غنی هیدرو کربوری و امکان دستیابی ایران به این منابع، صنعت پتروشیمی را به مزیت دارترین صنعت کشور بدل کرده است تا آنجا که برخی معتقدند" ایران بهشتی برای صنعت پتروشیمی است". خوراک ارزان و دراختیار، دسترسی به مبادی صادراتی از طریق دریا و خشکی، مشتریان منطقه ای، افزایش روز افزون تقاضا برای محصولات پتروشیمی و مهمتر از همه، ارزش افزوده بالا، مزیت‌های صنعت پتروشیمی ایران است که سبب شده تا این صنعت، در بیش از نیم قرن از تولد خود به مهمترین صنعت بزرگ و تاثیرگذار در اقتصاد ایران بدل شود.

از همین رو ایران توسعه صنعت پتروشیمی را در سال‌های اخیر مورد توجه قرار داده و افزایش تولید و درآمدزایی این صنعت را در دستور کار دارد.

اگرچه رشد این صنعت در دوران جنگ تحمیلی با وقفه روبرو شد، اما پس از جنگ، جذابیت و مزایای صنعت پتروشیمی در رشد و توسعه کشور به سرعت این صنعت نوپا را واجد اولویت در برنامه‌های عمرانی و توسعه ساخت. پس از پایان جنگ تحمیلی و همزمان با تدوین نخستین برنامه پنج ساله توسعه کشور۱۳۷۲-۱۳۶۸، برنامه پنج ساله توسعه پتروشیمی با هدف جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره تولید دردستور کار قرارگرفت.

با تدوین نخستین برنامه پنج ساله توسعه کشور۱۳۷۲-۱۳۶۸، برنامه پنج ساله توسعه پتروشیمی با هدف جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره تولید دردستور کار قرارگرفت.

تمرکز بر بازسازی و نوسازی ظرفیت‌های خسارت دیده، اصلاح ساختار و بهره برداری بهینه از واحد‌های تولیدی موجود، تأمین نیاز صنایع پایین دستی (طرح جایگزینی واردات)، صدور محصولات پتروشیمی و کمک به رهائی از اقتصاد تک محصولی در بلند مدت، فراهم آوردن زمینه‌های رشد صنعت غیروابسته و پایه ریزی فناوری‌های داخلی و استفاده بیشتر از امکانات داخل، از مهمترین اهداف جهش اول صنعت پتروشیمی ایران بود که با اجرای برنامه‌های پنج ساله اول و دوم توسعه پتروشیمی، ظرفیت سالانه تولید این صنعت به ۱۴ میلیون تن رسید.

در ادامه و با توسعه بزرگترین میدان گازی جهان و آغاز برداشت گاز به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی از میدان پارس جنوبی در عسلویه، صنعت پتروشیمی ایران، گام بعدی خود را برای توسعه و پیشرفت برداشت. این دوره هدف صنعت پتروشیمی حرکت به سمت استقرار در کلاس جهانی تعیین شد.

اهداف و ویژگی‌های متمایز این دوره، جهش و فزونی تولید و ارزش تولیدات، گسترش و تکمیل زنجیره ارزش تولید محصولات، ارتقاء جایگاه صنعت پتروشیمی در صادرات کالا‌های غیرنفتی، افزایش سهم در اقتصاد ملی، ارتقاء نسبی جایگاه صنعت پتروشیمی ایران در منطقه و جهان تعیین شد.

صنعت پتروشیمی ایران در چارچوب جهش دوم و سوم خود، هم اکنون ۵۵ طرح، در مراحل مختلف اجرا دارد

حالا حدود ۲۰ سال از آغاز گام بلند صنعت پتروشیمی ایران برای توسعه و اجرای طرح‌های متعدد در طول این سال‌ها موجب رشد چشمگیر تولید محصولات پتروشیمی شده است، به نحوی که ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی از سه میلیون تن در سال ۱۳۵۷ به حدود ۶۸ میلیون تن در سال ۱۳۹۸ افزایش یافته است.

اما این پایان راه نبوده و صنعت پتروشیمی ایران در چارچوب جهش دوم و سوم خود، هم اکنون ۵۵ طرح، در مراحل مختلف اجرا دارد و پیش بینی می‌شود با تکمیل و راه اندازی آن‌ها تا پایان سال ۱۴۰۴ ظرفیت این صنعت به حدود ۱۳۳ میلیون تن در سال برسد.

امیر شایان مهر خبرنگار گروه اقتصادی خبرگزاری صدا و سیما