به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرستان ساری، از ابتدای سال جاری تاکنون سواحل دریای خزر شاهد تلفات غیرعادی فوک‌ها بوده است و از آنجا که فوک خزری از پستانداران نادر آبزی در دنیاست در رأس هرم غذایی خزر قرار دارد که علت مرگ آنها با حساسیت زیادی دنبال می‌شود، ضمن اینکه این‌گونه فوک از 36 گونه یا نژاد مختلف در دنیا تنها در دریاچه بزرگ خزر یافت می‌شود.
در نیم‌قرن گذشته جمعیت فوک‌ها از یک‌میلیون به کمتر از 100هزار قلاده رسیده است و شکار مجاز سالانه با نام "کوتا" در روسیه و قزاقستان نیز مزید بر علت شده است تا تنها پستاندار دریای کاسپین در خطر انقراض قرار بگیرد.
سواحل جنوبی خزر که در جغرافیای استان‌های گیلان، گلستان و مازندران قرار دارد در سال 1400 که در نیمه دوم آن قرار داریم، شاهد کشف لاشه‌های قابل‌توجهی از فوک بوده است به‌ویژه اینکه این تلفات نسبت به گذشته غیرعادی تلقی می‌شود.
مدیر مرکز درمانی و تحقیقاتی حفاظت فوک خزری با اعلام اینکه از ابتدای سال، 23 لاشه فوک در سواحل خزر کشف شده است، اظهار داشت: نخستین مورد آن در فروردین‌ماه و در آنسوی آب‌های مرزی ترکمنستان بود که در تور ماهیگیران غیرمجاز پیدا شد و از سمت استان گلستان تحویل مرکز شده است.
امیر صیادشیرازی با بیان اینکه در دو هفته گذشته 10 ـ 12 لاشه در سواحل گیلان، و سواحل جویبار، محمودآباد و بابلسر مازندران کشف شده است، عنوان کرد که این لاشه‌ها در شرایط بدنی مناسب، اکثریت نر و بالای 15 تا 20 سال بودند؛ یعنی فوک‌های سالمی بودند و اگر تلفات بر اثر بیماری باشد معمولاً به این شکل است که طبق تحقیقات تلفات گذشته، یک دوره‌ای دارد، حیوان به‌مرور ضعیف و چربی روی پوستش کم می‌شود، لاغر می‌شود، به ساحل می‌آید و در نهایت چون توان شکار ندارد و شنا برای او سخت است تلف می‌شود اما لاشه‌های اخیری که داشتیم ظاهراً در دریا تلف شدند و امواج آنها را به ساحل آورده است و شرایط بدنی خوبی هم داشتند.
مدیر مرکز حفاظت فوک خزری تلفات بر اثر آلودگی‌های شدید را که سبب مسمومیت حاد فوک‌ها شده است محتمل دانست و گفت: همه این اتفاقات حتماً در عمق دریا بوده است.
صیادشیرازی می‌گوید: فوک‌ها به‌دلیل چربی ضخیمی که زیر پوست دارند می‌توانند پس از مرگ روی آب بمانند و امواج آنها را به‌سمت سواحل بیاورد. اگر این اتفاق در عمق آب افتاده باشد سبب می‌شود مثلاً در ماهی‌ها به‌دلیل چربی خیلی کمی که دارند در کف دریا باقی می‌مانند و اگر فاصله خیلی زیاد باشد، به‌سمت ساحل نمی‌آیند.
مدیر مرکز حفاظت فوک خزری بررسی دقیق لاشه‌ها و کشف عامل اصلی را منوط به این دانست که لاشه تازه‌ای پیدا شود چه اینکه لاشه‌هایی که تاکنون به ساحل آمده است یک هفته تا ده روز از مرگ آنها گذشته است بنابراین اول، بررسی‌های میکروبی نمی‌توان روی آن انجام داد و دوم، به این جهت که برخی لاشه‌ها فقط پوست و استخوان از آنها باقی مانده است؛ لذا حتی بررسی سم‌شناسی هم نمی‌توانیم انجام بدهیم که ببینیم آیا آلودگی یا مسمومیت خاصی بوده است یا خیر.
وی با بیان اینکه "قرار شد با هماهنگی محیط زیست یک گشت دریایی انجام بدهیم"، گفت: برخی ماهیگیران به ما گفتند در عمق آب یک‌سری لاشه‌های شناور را دیدند و باید بگردیم که لاشه تازه می‌توانیم پیدا کنیم یا خیر، آنها را هم از لحاظ بیماری‌زایی بررسی کنیم و هم ببینیم شاید بیماری خاصی مانند بیماری ویروسی دارند یا خیر، هرچند بعید می‌دانم چون لاشه‌ها به‌شکلی نبود که یک دوره از بیماری را گذرانده باشند.
صیادشیرازی با تأکید به اینکه "به‌هرحال ما اقدامات احتیاطی را باید رعایت کنیم"، اظهار می‌دارد: "با سه استان شمالی ایران/ جنوبی خزر و ادارات محیط زیست آنها هماهنگ شدیم تا لاشه‌های کشفشده را تا جایی که بتوانیم نمونه‌برداری و سپس به‌صورت بهداشتی و اصولی دفن کنیم تا به تجزیه سریع‌تر کمک کند و جلوی شیوع احتمالی را بگیرد. اجزایی که تجزیه می‌شوند باید در کوره‌های مخصوصی که برخی از مراکز مانند دامپزشکی برای لاشه‌های مشکوک استفاده می‌کنند معدوم شوند تا عامل بیماری‌زایی که ممکن است جمعیت انسانی را به خطر بیندازد یا موجوداتی که در خشکی و ساحل هستند اگر بیماری مشترک مثل آنفلوآنزا و "دیستمپر" که در فوک‌ها و سگ‌سانان می‌تواند ایجاد کند، جلوی احتمال شیوع آن را در جمعیت‌های دیگر بگیریم".
مدیر مرکز حفاظت فوک خزری با ابراز اینکه "روز پنج‌شنبه هشتم مهرماه قرار بود گشت دریایی را برگزار کنیم" می‌افزاید: اما به‌دلیل طوفانی‌بودن دریا و اینکه در شرایط مواج دید خوبی برای پیدا کردن لاشه‌ها نداریم، لذا منتظریم که شرایط جوی بهتر شود، به عمق دریا برویم و بررسی بهتر و بیشتری داشته باشیم.
وی در پاسخ به سؤالی که آیا اخیراً درگیری‌هایی در جمعیت فوک‌ها در سایر کشورها بوده است، پاسخ داد: "در آلمان و هلند یک‌سری درگیری‌هایی در هفته گذشته گزارشی به دست ما رسید که تلفات در فوک‌ها به‌سبب آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان بوده است. البته ما هنوز جمعیت پرندگان مهاجر را به آن شکل در کشور نداریم و تازه شروع شده است ولی اگر لاشه تازه‌ای پیدا شد باید حتماً آن را بررسی و روی آنفلوآنزا هم تحقیق کنیم، چون این بیماری مسری است و می‌تواند به گله‌های فوک آسیب بزند و هم به انسان منتقل شود".
صیادشیرازی البته باز هم احتمال تلفات فوک‌ها در خزر را بر اثر آنفلوآنزا بسیار ناچیز عنوان می‌کند و معتقد است: مثلاً درباره بیماری ویروسی دیگری به‌نام "دیستمپر" که متعلق به سگ‌سانان است و اصلاحاً به آن بیماری سگ‌های جوان می‌گویند، موجودات در سن پایین را مبتلا می‌کند و چون لاشه‌هایی که پیدا کردیم در سن بالا هستند احتمال دیستمپر هم ضعیف است، آنفلوآنزا نیز چون یک دوره‌ای دارد و حیوان ضعیف می‌شود، توانایی شکار ندارد، به‌ناچار به ساحل می‌آید، بنابراین تلفات بر اثر این هم نبوده است و احتمال کمی دارد که با بیماری‌های عفونی درگیر باشد.
وی عنوان می‌دارد: اگر تلفات بر اثر یک بیماری ویروسی باشد، شرایط وخیم‌تر می‌شود. ما در سال 2000 بیماری ویروسی "دیستمپر" را داشتیم که حداقل 10هزار لاشه فوک فقط مشاهده شد و حالا چه‌تعداد در مناطقی بودند که محققان نتوانستند آن را بیابند مشخص نیست اما به‌هرحال، اثر مخربی که این بیماری ویروسی می‌تواند داشته باشد بسیار بیشتر است".
مدیر مرکز حفاظت فوک خزری، در بخش پایانی گفتگو با بیان اینکه دوستان محیط زیست این مدت را کنار ما بودند و برای پایش در سواحل، معدوم‌سازی و دفن اصولی لاشه‌ها کمک کردند، اظهار کرد: امیدواریم که بیشتر از این از بین رفتن فوک‌های خزری را که در طول قرن اخیر جمعیت آنها بیش از 95 درصد کاهش پیدا کرده است شاهد نباشیم.
صیاد شیرازی تصریح می‌کند: اگر قرار باشد روند فعلی ادامه پیدا کند دیگر در آینده نزدیک شاهد حضور این موجودات پرارزش در دریای خزر نیستیم چون وجودشان در چرخه زیستی اکوسیستم این دریاچه به ثبات موجودات زیردستی که در هرم غذایی قرار دارند، کمک می‌کند. وقتی زنجیره با انقراض یک گونه از هم گسسته شود متأسفانه گونه‌های زیردستی هم آسیب می‌بینند.
وی در پایان گفتگو خاطرنشان می‌کند: "ما برای اینکه بتوانیم مطالعات دقیق‌تری در خصوص تلفات غیرعادی فوک‌ها داشته باشیم با یک‌سری از دوستان در تهران تماس گرفتیم تا کارهای آزمایشگاهی را به‌خوبی انجام بدهیم. این دوستان مانند گذشته کنار ما هستند و پروتکل‌های استانداردی را که برای نمونه‌گیری صحیح است در اختیار همکاران ما در محیط زیست و مرکز حفاظت فوک خزری قرار داده‌اند، با همکاری هم بررسی‌ها را انجام می‌دهیم تا علت اصلی مرگ فوک‌ها مشخص شود و احتمالاتی که ما را از وجود بیماری‌های مسری و آلودگی‌هایی که حیات سایر گونه‌ها و انسان را به خطر می‌اندازد نگران می‌کند، کمتر شود".
انتهای پیام/ش+
