به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، کاروانسراها به عنوان یک مجموعه بین راهی و معماری ناب ایرانی هستند که شهرت جهانی دارند و کاروان‌هایی که از شهرها عبور می‌کردند در این بناهای تاریخی ارزشمند مستقر می‌شدند و پس از استراحت و اقامت مقطعی به مسیر خود ادامه می‌دادند.
کاروانسراها دارای طرح‌های متنوع معماری و ساختاری در کشور هستند که کاروانسراهای استان همدان نیز با منحصر‌به فردترین معماری‌ها شاهکاری بی‌نظیر از نیکان ما هستند.
یکی از کاروانسراهایی که کاندیدای ثبت جهانی است، کاروانسرای فرسفج واقع در تویسرکان است، کاروانسرای شاه عباسی «فرسفج» یکی از بناهای ارزشمند و تاریخی شهرستان تویسرکان و متعلق به دوران صفویه است. این بنا در میان طبیعت زیبای دشت قلقلرود و شهر فرسفج قرار گرفته و در دل خود قصه سفرها و مسافران بسیاری را ثبت کرده است.
شاه عباس صفوی برای ایجاد امنیت، ارائه خدمات رفاهی مرتبط با سفر و توسعه تجارت دستور به ساخت تعداد زیادی کاروانسرا در بیشتر نقاط کشور داد و کاروانسرای فرسفج نیز یکی از آنها بود.
کاروانسرای شاه عباسی فرسفج در 23 کیلومتری مسیر تویسرکان به کنگاور و در حاشیه این جاده و در مجاورت شهر فعلی فرسفج واقع شده و در واقع محل استراحت کاروان‌ها و مسافرانی بوده که به قصد تجارت و سیاحت به غرب کشور و زیارت عتبات عالیات به عراق سفر می‌کردند.
این بنا به شماره 1970 و در سال 76 13در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است و وجود برج و باروهایی در چهار گوشه آن که بنا به ملاحظات امنیتی احداث شده بودند مهمترین ویژگی آن به شمار می‌رود.
بدنه دیوارهای کاروانسرای شاه عباسی فرسفج از خشت خام است، پایه دیوارهای حجره از سنگ و آجر پی‌چینی شده است. این بافت ساختمانی و ارتباط حجره‌ها به هم، باعث جریان هوا و ایجاد خنکی در روزهای گرم تابستان است.
در میان این کاروانسرای تاریخی چشمه آبی وجود دارد که در تمام فصل‌های سال به یک میزان آبدهی دارد و آب بسیار گوارایی از آن جاری می‌شود همچنین این بنا حیاط بزرگی دارد که برای بارگیری و باراندازی و استراحت چهارپایان در تابستان‌ها مناسب بوده است.
معاون میراث فرهنگی، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه پرونده میراث جهانی با عنوان کاروانسراهای جهانی تدوین شده که در آن 56 کاروانسرا از سراسر کشور مربوط به دوره‌های تاریخی ساسانی تا قاجار برای ثبت جهانی در نظر گرفته شده است اظهار داشت: با توجه به این موضوع، ارزیابان یونسکو برای ثبت کاروانسراهای ایران در حال بازدید از این مراکز هستند که در این ارتباط از کاروانسراهای استان همدان که شامل تاج‌آباد در بهار و فرسفج در تویسرکان است بازدید می‌کنند.
سیده مریم مختار موسوی در ادامه به جایگاه کاروانسراهای ایران در تاریخ اشاره کرد و گفت: کاروانسراهای ایرانی دارای معماری خاص و بی‌نظیری هستند که در تعاملات ارزش بالایی داشتند.
وی به نقش کاروانسراها به عنوان مولفه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز اشاره‌ای داشت و افزود: کاروانسراها در اعصار مختلف در آن طی شده و استمرار پیدا کرده است و از همین رو نقش مهی را در تاریخ ایفا می‌کنند.
معاون میراث فرهنگی، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان تصریح کرد: در بین 56 کاروانسرای کشور دو کاروانسرا در استان همدان از جمله تاج‌آباد و فرسفج جزو کاندید‌اهای جهانی شدن هستند.
موسوی ادامه داد: این دو کاروانسرا از آثار بازمانده از دوران صفویه هستند و این دو اثر به عنوان نخستین پرونده برای ثبت در میراث یونسکو تدوین شده‌اند و در صورت اینکه به تایید ارزیابان یونسکو برسند، گزارش نهایی آنها به مجمع این سازمان ارائه می‌شود و در آنجا تصمیم‌گیری می‌شود.
وی در ادامه به معرفی کاروانسرای فرسفج در تویسرکان پرداخت و گفت: کاروانسرای فرسفج در سال 76 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید که قدمت این کاروانسرا به دوران صفویه برمی‌گردد و در شهر فرسفج شهرستان تویسرکان قرار دارد.
معاون میراث فرهنگی استان همدان بیان کرد: کاروانسرای فرسفج در اضلاعی حدود 65 متر به مساحت تقریبی 4 هزار متر ساخته شده و پلان کاروانسرا به صورت مربع طراحی شده است ضمن اینکه گرداگرد آن را حجرات و اتاق‌های متعددی در بر گرفته است.
موسوی با بیان اینکه همه قسمت‌های بنا از آجر ساخته شده و با داشتن دیوارهای قطور و سقف‌های طاق ضربی آجری از استحکام فوق‌العاده‌ای برخوردار است گفت: در چهار گوشه کاروانسرا برج‌های آجری استوانه‌ای است که بدنه آن با آجرهای ظریفی پوشیده شده است.
وی با بیان اینکه ثبت جهانی کاروانسرای فرسفج برای استان همدان بسیار مفید است،افزود: ثبت این اثر زمینه‌ای برای جذب قابل توجهی از گردشگران داخلی و خارجی است.
معاون میراث فرهنگی استان همدان در رابطه مزایای ثبت جهانی یک اثر تصریح کرد: وقتی اثری در فهرست جهانی قرار می‌‌گیرد، علاوه بر اینکه به لحاظ مرمت و حفاظت از پشتیبانی‌های تخصصی و علمی بهره‌مند می‌شوند، هر سال این آثار مورد پایش قرار می‌گیرند و اعتباراتی برای حفاطت و مرمت آنها از محل اعتبارات ملی و میراث جهانی تخصیص داده می‌شود.
موسوی با تاکید بر این نکته که برای ثبت جهانی کاروانسراها نحوه نگهداری اثر، مرمت‌های صورت گرفته تاکنون و چگونگی ضوابط عرصه و حریم آنها و همچنین تعهد مسئولان محلی و شهروندان بسیار حائز اهمیت است اظهار داشت: نتیجه نهایی کارشناسان ارزیابی یونسکو در اعلام نظر نهایی بسیار تاثیرگذار است.
موسوی عنوان کرد: نقش سازمان‌های مردم نهاد، متولیان شهری و روستایی و شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، شوراهای اسلامی شهر و روستا و فرمانداری‌ها به عنوان مدیران محلی در این زمینه مهم است بنابراین تلاش می‌شود جامعه محلی به عنوان ارکان مهم پیش قدم برای ثبت این دو کاروانسرای ارزشمند باشد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان تویسرکان اظهار داشت: این بنا جزو 999 کاروانسرایی است که شاه عباس صفوی اقدام به ساخت آنها کرد، این کاروانسرا 4000 متر مربع مساحت دارد و کاروانسرای مستطیل شکلی است که از چهار طاق دایره‌ای تشکیل شده است.
اسحاق ترکاشوند افزود: وزارت میراث فرهنگی اقدام به ثبت زنجیره‌ای کاروانسراهای شاه عباسی کرده است که کاروانسراهای فرسفج و تاج‌آباد از استان همدان نیز جزو این زنجیره هستند.
ترکاشوند ادامه داد: پرونده ثبت جهانی کاروانسرای فرسفج آماده شده است و اگر این ثبت اتفاق بیفتد نخستین ثبت جهانی استان همدان نصیب تویسرکان و بهار خواهد شد.
وی درباره شاخصه‌های انتخاب این بنا برای ثبت جهانی را سبک معماری و قدمت آن دانست و گفت: کاروانسرای فرسفج در مسیر جاده ابریشم و همچنین جاده زیارتی کربلا قرار دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان تویسرکان تصریح کرد: ثبت این کاروانسرا در فهرست آثار ملی در معرفی بنا و جذب گردشگر خارجی در شهرستان تویسرکان بسیار مؤثر است.
به گزارش تسنیم به اذعان مسئولان کاروانسرای فرسفج با انجام اقدامات لازم برای بازدید بازرسان یونسکو آماده شده است و امید می‌رود تمام زمینه‌ها برای قرار گرفتن دو کاروانسرای استان همدان در فهرست ثبت جهانی کاروانسراها انجام شده باشد و استان همدان برای نخستین بار شاهد ثبت جهانی آثارش باشد.
انتهای پیام/741/ح
