شهروندان گچسارانی که پاییز سال ۱۳۵۷ شاهد روزهای به یادماندنی و تاریخی اعتصاب کارکنان صنعت نفت این شهرستان برای حمایت از جنبش های مردمی مقابل حکومت طاغوت بودند در قیام خونین نوزدهم آبان برگ زرینی از مقاومت شجاعانه برای تحقق آرمان های انقلابی را در تاریخ کشورمان ثبت کرده اند.
داستان این حادثه خونین تاریخی از آنجا آغاز شد که تجمع ۵۰ نفری هواداران حکومت مستبد پهلوی در نخستین ساعت‌های بامداد روز نوزدهم آبان باعث واکنش انقلابی مردم گچساران شد به طوری که با تلاش شخصیت‌های برجسته انقلابی آن زمان این شهرستان تجمع مردمی جلوی مسجد شهیدان شهر دوگنبدان شکل گرفت.
درگیری از ساعت ۱۵ در محل مسجد جامع شهر دوگنبدان که پس از این حادثه خونین به نام مسجد شهیدان نام گرفت، آغاز شد و ماموران حکومت مستبد ساواک در برابر این اقدام آرام ننشستند و مردم را با گلوله به خاک و خون کشیدند.
در واکنش به این اقدام وحشیانه، جوانان انقلابی گچساران خود را به خیابان اصلی شهر رساندند و با بشکه‌های نفت سیاه به طرف بانک‌ها و برخی اماکن دیگر هجوم بردند به طوری که در ساعت‌های پایانی روز نوزدهم آبان سال ۱۳۵۷ شهر دوگنبدان مرکز شهرستان گچساران پر از آتش، دود و گلوله شد و ساعت‌ها درگیری ادامه داشت.
باز بودن درب خانه‌های شهروندان ساکن خانه های اطراف محل درگیری برای پناه دادن جوانان گریخته از دست مأموران ساواک در روز نوزدهم آبان حکایت از همدلی آحاد مردم برای ایستادگی در برابر طاغوتیان مستبد بود.
در این حادثه ده‌ها نفر از مردم انقلابی گچساران زخمی و ۶ جوان به نام های سید نجف بلادیان از طبقه بازاریان، امیرحسین کیامرثی و شهید غریب پرویزی از طبقه کارگر، شهید سید مذکور پارسی دانشجو، شهید محمد فراشبندی دانش آموز و شهید حسین امینی دانش آموز به شهادت رسیدند بزرگ مردانی که نام آنان اکنون زینت بخش خیابان های اصلی شهر دوگنبدان است و آرامگاه آنان در گلزار شهدای شهر دوگنبدان زیارتگاه عاشقان وطن دوستان است.
انتخاب روز نوزدهم آبان به نام گچساران مطالبه ای دیرینه
انتخاب روز نوزدهم آبان به نام گچساران مطالبه امروز و دیروز نیست و سالهاست که چهره های فرهنگی این شهرستان از مسوولان می خواهند تا برای تحقق این مهم اقدام کنند.
فعالان فرهنگی گچساران تاکید می کنند که فرقی ندارد انتخاب این روز به نام این شهرستان در حد ملی و در سررسیدها ثبت شود یا تنها در حد و اندازه استانی باشد مهم این است چنین روزی تعیین شود،آنان از شورای فرهنگ عمومی گچساران و شورای شهر دوگنبدان می خواهند تا برای نامگذاری روز نوزدهم آبان به نام گچساران اقدام کنند.
امام جمعه شهر دوگنبدان بر انتخاب روز نوزدهم آبان که مصادف با سالروز حادثه خونین مسجد شهیدان در سال ۱۳۵۷ است به عنوان روز گچساران تاکید کرد.
حجت الاسلام سید امین الله حجازی اضافه کرد: نامگذاری روز نوزدهم آبان به نام گچساران در واقع پاسداشت ایثارگری ۶ جوان شهیدی است که برای حفظ آرمان های خود از ارزشمندترین سرمایه زندگی خود که همان جان شیرینشان بود گذشتند.
وی بیان کرد: اگرچه این روز چون ستاره ای در تاریخ افتخارات گچساران می درخشد و هر ساله با برپایی آیینی گرامی داشته می شود اما نامگذاری نوزدهم آبان به نام گچساران ضمن جاودان ماندن خاطره حوادث این روز زمانی برای پاسداشت مفاخر این سرزمین زرخیز است.
امام جمعه شهر دوگنبدان با اشاره به اینکه از هفت شهید دوران مبارزه با طاغوت در کهگیلویه و بویراحمد ۶ تن در حادثه روز نوزدهم آبان به شهادت رسیده اند تاکید کرد: نامگذاری نوزدهم آبان به نام گچساران ضرورتی است که مسوولان فرهنگی باید برای تحقق آن تلاش کنند.
اهمیت شهرستان گچساران
تولید ۲۰درصد از نفت ایران در گچساران، وجود بارگاه بی بی حکیمه (س) خواهر امام رضا (ع)، ثبت دوسوم از موقوفه های کهگیلویه و بویراحمد در آن و قرار داشتن آرامگاه هفت شهید دوران مبارزاتی انقلاب اسلامی در این شهرستان گویای اهمیت آن در ابعاد اقتصادی ، مذهبی، فرهنگی و سیاسی است که همه اینها اثبات کننده شایستگی گچساران برای انتخاب روزی به نام این خطه است.
انتخاب روزی به نام گچساران اقدامی خجسته برای حفظ هویت تاریخی ، فرهنگی ، سیاسی، اقتصادی و مذهبی این شهرستان است که می تواند گامی ارزشمند جهت معرفی بناهای تاریخی ، مشاهیر، بقاع متبرکه و هنرمندان گچساران باشد.
اقدام هایی برای زنده نگه داشتن نوزدهم آبان
فرماندار گچساران گفت: راه اندازی دبیرخانه دائمی شهدای قیام ۱۹آبان نخستین گام برای جاودانه شدن این روز تاریخی و تحقق مطالبه فعالان فرهنگی درباره انتخاب روز گچساران است.
علیرضا اتابک عنوان کرد: هم اکنون کار ساخت تندیس شهدای نوزدهم آبان برای نصب در میدان مرکزی شهر دوگنبدان در حال انجام است که این خود اقدامی اثربخش برای معرفی شهدای نوزدهم آبان به ویژه برای گردشگران و مهمانان است.
اتابک تصریح کرد: انتخاب روز گچساران فرصتی برای اجرای برنامه‌های فاخر با استفاده از ظرفیت‌های بومی و محلی در این شهرستان است.
وی همچنین از پیش بینی ویژه برنامه گرامی داشت شهدای نوزدهم آبان در مسجد شهیدان گچساران با حضور استاندار کهگیلویه و بویراحمد خبر داد.
نگاهی به گچساران در کتاب های قدیمی
دوگنبدان مرکز شهرستان گچساران که در متون تاریخی از آن به نام گنبد ملغان یا گنبد ملجان یادشده از شهرهای آباد در مسیر راه شهر نوبندگان به ارجان بوده است و در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی از گای لسترنج دوگنبدان با نام گنبد ملغان یا ملجان جزئی از ولایت فارس ذکر شده که در ساحل یکی از شعب رودخانه شیرین در مسیر نوبندگان به ارجان قرار دارد.
در فارسنامه ابن بلخی که در قرن ششم می‌زیسته از دوگنبدان به عنوان شهری گرمسیری که آب روان دارد نام برده این نویسنده از قلعه‌ای در دوگنبدان که آذوقه سه چهار سال محافظان قلعه در آن نگهداری می شود با هوای خنک،همچنین صاحب باغستان های میوه، غله، آب انبارعالی صحبت کرده‌است.
یاقوت بن حموی از ملجان به صورت منطقه‌ای در فارس بین ارجان و شیراز با عنوان دهکده و قلعه، یاد می‌کند، از آنجا که رستاق گنبد ملجان در مرز شاهپور و در برابر ارجان قرار داشته می‌توان نزدیکی مکانی و همبستگی قدیمی این دو رستاق را محتمل شمرد.
دوگنبدان در جهانگشای نادری از تألیفات عصر افشاریه نیز به عنوان بقایای یک کاروانسرای قدیمی که از دوران صفویه و باراندازی جهت مسافران خلیج فارس است سخن به میان آمده است.
وجه تسمیه نام شهر دوگنبدان
وجه تسمیه شهر دوگنبدان به خاطر وجود دو گنبد فروریخته‌ای است که در دشت های شرق و غرب این شهر، یکی با ارتفاع نزدیک به ۶ متر در غرب ناحیه لیشتر که آثارش هنوز پابرجاست و دیگری در جلگه شرقی دوگنبدان و در ابتدای تنگ مالیون قرار داشته‌است،گنبد دوم اکنون وجود ندارد ولی آثار ویرانه‌های تپه‌ای وجود دارد که گمان می‌شود یک چهار طاقی بزرگ بوده باشد که زمانی گنبد شکوهمندی بر آن ساخته‌اند؛ بنابراین شهر به دلیل وجود این دو گنبد، دوگنبدان نامیده شده‌است.
تاریخچه شکل‌گیری شهر جدید دوگنبدان مرکز گچساران
دوگنبدان تا پیش از سال ۱۳۰۶ تقریباً خالی از سکنه بود ولی پس از آن با فعالیت‌های شرکت نفت در منطقه گچ کوراوعلی (گچساران قدیم) این منطقه اهمیت یافت و نخستین چاه نفت در روستای بابامحمد از توابع گچساران امروزی حفاری شد که اکنون به چاه شماره ۶ معروف است.
پس از این تاریخ با وجود این که توسط کارکنان ایرانی و انگلیسی شرکت نفت تعدادی چاه در اطراف دوگنبدان حفر شد درسال های بعد به دلیل نا امنی‌هایی در منطقه این گروه به مسجد سلیمان رفته و در آنجا به کار حفاری نفت ادامه دادند ولی دوباره ازسال ۱۳۱۵ توسط شرکت نفت ایران و انگلیس فعالیت‌های اکتشاف،حفاری و استخراج از چاه‌های این منطقه از سر گرفته شد.
با شروع فعالیت‌های نفتی در گچساران قدیم در سال ۱۳۱۶ و تغییر مکان واحدهای کارگری و کارمندی شرکت نفت، ازگچساران قدیم به شهر دوگنبدان، در فاصله سال‌های (۳۰–۱۳۲۸) این شهر رونق تازه‌ای به خود گرفت یعنی روستای زریون در مسیر باند فرودگاه شرکت نفت واقع شد و اهالی آن به روستای پروبالی منتقل شدند.
گچساران قدیم بر اثر ناهمواری زمین، محدودیت فضای شهری، تراکم تأسیسات نفتی و زلزله‌های متناوب و مکرری که به علت انفجار اکتشاف معادن نفت رخ داد در سال ۱۳۳۰با تصمیمات دولت و شرکت نفت ایران و انگلیس تخلیه و تخریب شد و به شهر دوگنبدان فعلی که محل مناسبی برای استقرار کارگران و کارمندان و احداث شهری نوساز بود منتقل شد.
ساخت شهر دوگنبدان به علت داشتن منابع نفت فراوان دراطراف و حوالی آن بوده‌است و بعد از این که شرکت نفت محل آن را برای استقرار کارکنانش مناسب یافت تدریجاً به محل فعلی منتقل شدند و اولین کلنگ بنای شهر فعلی دوگنبدان توسط شرکت نفت در سال ۱۳۳۴ به زمین زده شد که به تدریج با سکونت اهالی و اشتغال در تأسیسات شرکت نفت این شهر گسترش یافته و از سال ۱۳۳۵ با احداث خانه‌های مسکونی کارکنان شرکت نفت و احداث تعدادی فروشگاه و خیابان کشی به شکل امروزی به شهر دوگنبدان معروف شد.
شهرستان ۱۲۶ هزار نفری گچساران به مرکزیت دوگنبدان در جنوب غربی کهگیلویه و بویراحمد ۳۵۹ شهید تقدیم نظام جمهوری اسلامی ایران کرده است.
