به گزارش ایسنا، هم اکنون ۱۳.۱ درصد از گستره استان درگیر خشکسالی بسیار شدید، ۱۳.۹ درصد تحت تاثیر خشکسالی شدید، ۱۶.۱ درصد خشکسالی متوسط و ۱۵.۶ درصد خشکسالی خفیف دارد و در بین هشت شهرستان این خطه شمال شرق کشور شهرستان مانه وسملقان به عنوان قطب کشاورزی بیشترین پهنه تحت تاثیر از خشکسالی را دارد و پس از آن شهرستان اسفراین و راز و جرگلان درگیر با این پدیده شده است.
بررسی ها نشان می دهد که خشکسالی استان خراسان شمالی نه تنها باعث ایجاد تنش آبی در حدود ۳۰۰ روستا و چند شهر شده که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از حجم آبدهی قنات ها را نیز کاهش داد به طوری که نیمی از مزارع کشاورزی این خطه شمال کشور را نیز خشکاند و هشت دشت از ۱۱ دشت این استان نیز در زمره دشت های ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفتند.
با این روند و استمرار خشکسالی ها و تجربه کاهش بارندگی بی سابقه در ۵۰ سال اخیر، نفس کشاورزی منطقه به شماره افتاده و حال باید دید متولیان در این حوزه برای مقابله با خشکسالی به عنوان بی سروصداترین بلایای طبیعی به چه برنامه هایی رسیده و اقدام کرده اند اما دیدن سیمای استان در حوزه سطح آب های زیز زمینی، وضعیت آبخوان ها و دشت ها، میزان بارندگی و مقایسه آن در دوره کوتاه مدت و دراز مدت و... برای درک بهتر جایی که در آن ایستاد ه ایم ضروری است.
افزایش ۱۰ درصدی راندمان آبیاری حلال مشکلات
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: اگر راندمان آبیاری ۱۰ درصد افزایش یابد هیچ مشکلی به لحاظ تامین آب در بخش شرب و صنعت نخواهیم داشت.
وحید واسطه در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: برابر آخرین آمار، مجموع حجم آب برداشتی در استان ۹۸۸ میلیون متر مکعب است که نزدیک به ۹۰ درصد در بخش کشاورزی و فقط ۱۰ درصد در بخش شرب و صنعت استفاده می شود.
وی افزود: با توجه به خشکسالی ها و اینکه بیشترین مصرف کننده ما حوزه کشاورزی است، اصلاح الگوی کشت و افزایش راندمان آبیاری ضروری است.
واسطه با اشاره به اینکه براساس استانداردهای جهانی باید ۴۰ درصد تغذیه سالیانه دشت ها به مصرف برسد، بیان کرد: با توجه به کاهش بارندگی ها، تغذیه دشت های استان پایین آمده و مصرف از تغدیه سالانه ۱۰۰ درصد است که منجر به کسری مخزن در منابع زیرزمینی آنهم با افت متوسط سالانه ۴۰ سانتیمتری سطح آب های زیر زمینی است.
وی کسری مخزن سالیانه آبخوان های استان را ۷۰ میلیون متر مکعب عنوان کرد و افزود: لزوم تغییر کشت همزمان با افزایش راندمان آبیاری، شدیدا احساس می شود.
۸ دشت از ۱۱ دشت استان ممنوعه و بحرانی است
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی، با بیان اینکه سه دشت استان اصلا آبخوان زیرزمینی ندارد که اگر می داشت هم جزو همان دشت های ممنوعه و ممنوعه بحرانی می شد، گفت: چهار دشت ممنوعه بحرانی و چهار دشت ممنوعه در جنوب استان و مربوط به اسفراین، جاجرم، صفی آباد، شیروان و فاروج است که اولویت تغییر الگوی کشت و اجرای برنامه های بهره وری از آب با این نقاط است.
واسطه گفت: سال گذشته بیشترین کسری مخزن مربوط به دشت اسفراین و بعد از آن دشت شیروان و فاروج بوده است.
وی به عواقب افت سطح آبهای زیرزمینی هم اشاره کرد و گفت: وقتی سطح آب شیرین افت می کند، جبهه آب شور از کف و مناطق دارای کیفیت پایین، به سمت آبخوان اصلی نفوذ می کند که این هجوم به نشست زمین منجر می شود و کاهش آب دهی چاه ها، قنوات و چشمه ها هم از دیگرعواقب آن است.
وی گفت: افت سطح آب های زمینی سال گذشته از ۱.۵ متر تا ۲۰ سانتیمتر بوده و متوسط ۴۰ سانتیمتر در سطح استان است.
واسطه افزود: آلودگی در زمان کاهش آب با توجه به ثبات آلاینده ها، بیشتر دیده و در دوره های خشکسالی پتانسیل آلوده شدن آب بیشتر می شود.
وضعیت بارش ها و کاهش بارندگی طی امسال
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی با اشاره به اینکه کاهش بارندگی طی سال گذشته در ۵۰ سال اخیر کم سابقه بوده بیان کرد: از اول مهر تا نیمه آذر امسال در مجموع حدود ۲۸ میلی متر بارندگی داشتیم که کمتر از ۳۲ میلی متر سال گذشته (به عنوان خشک ترین سال در ۵۰ سال اخیر) بوده است.
واسطه گفت: متوسط بارندگی تمام سال ها ۴۲ میلی متربوده که این نشان می دهد که نسبت به سال گذشته ۱۳ درصد و نسبت به متوسط بلند مدت ۳۴ درصد کاهش بارندگی داشتیم.
وی مدیریت خشکسالی بی سابقه سال گذشته در ۵۰ سال اخیر را با توان بارندگی دو سال قبل و سیلابی شدن استان اعلام کرد و گفت: درست است که سال گذشته خشک ترین سال را در ۵۰ سال اخیر داشتیم اما زیاد بودن بارندگی دو سال قبل و سیلابی شدن استان، وضعیت مخازن سدها را بهبود بخشید که توانستیم خشکسالی سال گذشته را یک مقدار در پایین دست مدیریت و از آب ذخیره سال های قبل برای کشاورزی استفاده کنیم.
واسطه بیان کرد: متاسفانه امسال آن حجم آب را نداریم و حجم مخازن سدها نسبت سال گذشته ۴۵ درصد کاهش داشته است و با صرفه جویی و تغیر الگوی مصرف باید حوزه آب را مدیریت کنیم.
افزایش ۹ درصدی متوسط راندمان آب ظرف ۸ سال
مدیر امور آب، خاک، فنی و مهندسی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی گفت: طرح های مختلفی در راستای ارتقاء و افزایش بهره وری آب و خاک در بخش کشاورزی با تمرکز بیشتر بر روی آب در استان در حال اجرا است که این روند بر روی خاک هم تاثیر می گذارد.
سید ابراهیم سیدی در گفت و گو با ایسنا طرح های آبیاری نوین، احیا و مرمت قنوات، انتقال آب با لوله یا کانال آبیاری عمومی، طرح های ترمیم و استحصال را از جمله طرح های شاخص در حوزه افزایش بهره وری منجر به افزایش راندمان عنوان کرد و افزود: از سال ۹۲ تا پایان ۹۹ متوسط راندمان استان را از ۳۷ درصد به ۴۶ درصد رساندیم که افزایش راندمان افزایش بهره وری را به همراه داشت.
وی بااشاره به اینکه در حدود ۳۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی تا پایان سال ۹۹ طرح های آبیای نوین اجرا شده است، بیان کرد: یک هزار و ۲۰۰ هکتار دیگر در دست اجرا داریم که با تکمیل آن به بیش از ۳۹ هزار هکتار می رسیم که متوسط در سیستم های کم فشار تا ۶۵ درصد و سیستم های دیگر تا ۷۵ درصد راندمان آبیاری افزایش پیدا کرده و به همین نسبت باعث ارتقای بهره روی آب هم می شود.
سیدی با بیان اینکه در همین راستا تولید ماده خشک به ازای واحد مصرف آب افزایش پیدا کرده، افزود: شاخص در سال ۹۵ تولید ۹ دهم کیلوگرم ماده خشک بود که در پایان سال ۹۹ به یک کیلو و ۱۳ صدم کیلوگرم بر متر مکعب رسید.
مدیر امور آب، خاک، فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی، جلوگیری از تلفات آب در مسیر انتقال را ثمره اجرای طرح ها کانال انتقال آبیاری عمومی و انتقال آب با لوله عنوان کرد و گفت: با این روند راندمان انتقال در کانال تا ۷۵ درصد و در لوله تا ۹۵ درصد افزایش می یابد.
وی با اشاره به اینکه در انتقال آب با لوله دیگر نشر، نفوذ و تبخیراتفاق نمی افتد، اظهار کرد: از ابتدای برنامه تا پایان سال ۹۹ حدود ۴ هزار و ۲۵۰ کیلومتر خط انتقال کانال و آبیاری عمومی در استان اجرا شده است.
سیدی، احیا و مرمت قنوات را از طرح های دیگر حوزه آب برشمرد و گفت: قنات ها از منابع آبی با قدمت تاریخی در استان هستند و از ۶۲۹ رشته قنات فعال استان چیزی حدود ۷۸ میلیون متر مکعب استحصال آب انجام می شود و هر سال برای پایداری این منابع آبی، حفظ دبی اولیه، مرمت، بازسازی و لایروبی قنوات به تناسب اعتبارات انجام می شود.
مدیر امور آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: در دو دهه اخیر مرمت و احیای ۶۲۹ رشته قنات انجام شده اما با توجه به ماهیت فیزیکی قنات، هر چند سال نیاز به لایروبی و مرمت و بازسازی وجود دارد.
وی گفت: به ازای هر کیلومتر احیا و مرمت، سالانه ۱۵ هزار متر مکعب به آبدهی قنات ها اضافه می شود.
سیدی اظهار کرد: با توجه به خشکسالی های چند سال اخیر و کمبود بارندگی ها، عمده منابع آبی سطحی، چاه، قنات و چشمه ها کاهش قابل توجهی داشته که با اقدامات انجام شده در حوزه قنات ها، باعث جبران کاهش دبی و در سایر منابع، افزایش بهره وری و راندمان و به همین میزان تنش های آبی خشکسالی ها که چند سال اخیر با آن مواجه بودیم کمتر بوده است.
ادامه برنامه های امسال براساس اولویت ها
مدیر امور آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: در برنامه امسال حدود سه هزار و ۲۵۰ هکتار اجرای طرح های آبیاری پیش بینی شده اما به تناسب اعتبار اختصاص یافته و افزایش هزینه های خرید تجهیزات و لوازم اجرای طرح، چیزی بالغ بر یک هزار و ۲۰۰ هکتار سامانه نوین، تجهیز و راه اندازی می شود.
سیدی بیان کرد: در حوزه کانال های عمومی و انتقال آب با منابع استانی و ملی در حدود ۲۰ کیلومتر و احیا و مرمت قنوات ۱۰ کیلومتر انجام می شود.
تورم و گرانی در اجرای طرح های آبیاری
وی، عمده چالش در حوزه اجرای طرح های آبیاری را افزایش مستمر هزینه های لوازم و تجهیزات و هزینه های اجرای طرح ها برشمرد و اظهار کرد: افزیش هزینه ها از سال ۹۹ به بعد چشمگیرتر بوده که باعث شده به ازای اعتباری که ابلاغ می شود نسبت به سال های قبل عملیات اجرایی کاهش یابد.
مدیر امور آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان شمالی، بار تاثیر افزایش هزینه ها را بیشتر بر گردن بهره برداران عنوان کرد و گفت: افزایش هزینه بر روی سهم مشارکت بهره برداران به رغم اینکه سهم آن ۱۵ درصد و دولت ۸۵ درصد است، تاثیر می گذارد که این روند استقبال آنان را از اجرای این طرح کمتر می کند.
وی افزود: از سوی دیگر چون بخشی از اعتبار تخصیصی به صورت اسناد خزانه و غیر نقدی است تولید کننده و مجری در خرید لوازم با این اوراق متحمل هزینه های بیشتری می شود که باز سنگینی آن بر دوش کشاورز است.
سیدی، با اشاره به اینکه برای ساماندهی خرده مالکی ها در حوزه کشاورزی راهکار داریم اما استقبال نمی شود و به رغم فعالیت های ترویجی انجام شده نیاز به فرهنگ سازی بیشتری دارد، بیان کرد: تجمیع کشاورزان که از یک منبع آبی (چاه، قنات، چشمه و...) استفاده می کنند در قالب تشکل ها، شرکت های تعاونی و سهامی زراعی، امکان پذیر است و تمام طرح های عملیات آب و خاک طرح ها، صد درصد بلاعوض اجرا می شود.
وی گفت: نمونه های پایلوت در دست اجرا داریم که مشکل خرده مالکی و افرایش هزینه ها را حل کنیم.
نگاه ها باید اصلاح شود
سیدی گفت: بخش آب همیشه مورد سوال است اما این در حالی است که آب و خاک با هم باید دیده شوند و تمام این فعالیت ها باعث ارتقای حفظ، پایداری و افزایش کیفیت خاک زارعی می شود.
مدیر امور آب و خاک جهادکشاورزی خراسان شمالی افزود: اجرای سیستم های نوین آبیاری فرسایش خاک را کمتر می کند و می طلبد در این راستا اعتبارات مورد نیاز و آئین نامه ها به اجرای طرح های بهره وری از خاک هم روی خوش نشان دهند.
سیدی با اشاره به اینکه در این حوزه تخصیص اعتبار نداشته ایم گفت: رویکرد اختصاص اعتبار از منابع استانی و ملی برای جلوگیری از فرسایش و از دست رفتن خاک زارعی به مرحله اجرا برسد.
مجری تغییر الگوی کشت هستیم
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: حرکت به سمت تغییر الگوی کشت در محصولات در استان متفاوت بوده و در این بخش ما مجری هستیم.
پژمان شهابی با اشاره به اینکه نبود پژوهشگر و واحدهای پژوهشی، دلیل گرفتن برنامه از واحد تحقیقات کرج است، بیان کرد: ما با ایجاد مزارع الگویی و ارائه نتایج آن، مسیر را برای انگیزه بخشی به کشاورزان همواره کرده ایم و تغییر الگوی کشت به شیوه های مختلف در محصولات اصلی و فرعی استان اتفاق افتاده است.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی اظهار کرد: کشت محصولات استراتژیکی چون گندم و جو امکان توقف ندارد اما برای بهره وری از آب و افزایش راندمان در این حوزه در بخش اصلاح بذر و حذف گندم و جو دیررس و پاییزه اقدام شده است.
استفاده از محصولات کم آب طلب
وی با بیان اینکه دراین محصولات به سمت کشت ارقام بینابینی که آذرماه کشت و اواخر دی ماه برداشت می شود رفته ایم، بیان کرد: سطح کشت محصولات آبی استان ۱۰۹ هزار و ۴۳۰ هکتار است.
شهابی گفت: در حوزه کشت جو هم ارقام پرمصرف آب حذف و ارقام کم آب طلب جایگزین شده و سطح زیر کشت برنج استان که تا سه هزار هکتار هم رسیده بود را به ۸۵۰ هکتار کاهش داده ایم تا در حوزه غلات بهره وری بیشتری از آب شود.
وی بیان کرد: در حوزه حبوبات در بخش نخود، کشت نخود آبی الگو شد که عملکرد خوبی با ارقام اصلاح شده داشته و عملکرد آن بالای یک تن است و دیگر نخود محلی کشت نمی شود.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: در محصول لوبیا، میزان مصرف آب کم نشده اما با تغییر سیستم کشت عملکرد از دو تن به چهار تن با همان میزان مصرف آب اما با کشت ارقام جدید، رسیده است.
وی با بیان اینکه در حوزه کشت پنبه کار خاصی انجام نشده اما ارقام پرمحصول جایگزین شده است، بیان کرد : یعنی با همان سطح زیر کشت و همان مصرف آب، کود و سم، برداشت محصول از دو و نیم تن به سه و نیم تن رسیده است.
شهابی با اشاره به اینکه تغییر آرایش و تاریخ کشت، الگوی جایگزین کشت سنتی چغندر شده است، گفت: تاریخ کشت به اول اسفند رسیده که باعث شده از آب های فصلی اول استفاده شود که زمان رسیدن محصول زودتر اتفاق افتاده و تبخیر کاهش یابد.
وی گلرنگ را یکی از مصولات کم آب طلب عنوان کرد و گفت: میزان مصرف آب آن بسیار کم و کشت آن با یک بار آبیاری و نهایتا دو آب بهاره باشد.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی بیان کرد: در محصول گوجه فرنگی برای صرفه جویی در آب سیستم قطره ای به اضافه مالت استفاده شده و در محصولات فرعی مثل علوفه از ماشک و خلر که کم آب طلب هستند کاشته می شود.
وی با اشاره به اینکه نداشتن بازار، تولید محصول کینوا را از چرخه کار کشاورزان خارج کرد، گفت: گیاه جدید کاملیناست که چیزی حدود ۴۰۰ هکتار آبی در استان کشت شده است.
وی با بیان اینکه برای تغییر الگوی کشت، مزارع الگویی نقش موثری داشته است، اظهار کرد: در هر محصول با ارائه نتایج کشت آن در مزارع الگویی، سال های بعد خود کشاورزان با دیدن این نتایج اقدام به تغییر کشت می کنند و اهداف جهاد کشاورزی به این شکل و بدون تنش محقق می شود.
شهابی گفت: داشتن بازار با توجه به وجود خرید تضمینی برای محصولات تولیدی استان عامل استمرار کشت هاست.
انتهای پیام
