خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ فرآیند تولید صنایع دستی از طراحی گرفته تا مواد اولیه و بسته بندی با مشکلات جدی روبرو است. نبود برنامه جامع حمایتی برای تولید صنایع دستی سبب شده، هنرمندان مشکلات متعددی را تجربه کنند و صنایع دستی از خلاقیت، به روز شدن و کسب کاربردهای امروزی دور بماند.
هفتمین جلسه از نشست‌های خبرگزاری مهر درباره وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با موضوع «مشکلات تولید صنایع دستی» برگزار شد و در این نشست، نرجس خاتون فیروزی، هنرمند سوزن دوز، هیاس حسینی، مدرس و هنرمند شیشه گر حضور داشتند و شهرام امیری، هنرمند معرق کار و صنایع چوب و فرهاد فلاح، مدیرکل دفتر حمایت از تولید صنایع‌دستی نیز به صورت مجازی نظرات و پیشنهادهای خود را ارائه دادند.
نرجس خاتون فیروزی، هنرمند رودوزی‌های سنتی، مدرس و پژوهشگر با بیان اینکه متولیان صنایع دستی کمترین سواد هنری را دارند، گفت: به نظر من طراحی‌های صنایع دستی هم خوب است اما جایی که طراحی بی ارزش می‌شود، هنرمند هم بی ارزش می‌شود. متأسفانه متولی صنایع دستی شناختی از مسائل و مشکلات صنایع دستی ندارد و هنرمندان نیز کاری به وزارت میراث فرهنگی ندارند.
به گفته او دستگاه‌های مختلفی در کشور متولی آموزش صنایع دستی هستند، سازمان فنی حرفه‌ای، وزارت فرهنگ و ارشاد و همینطور وزارت میراث فرهنگی و این موازی کاری سبب شده که هیچ نهادی مسئولیت برعهده نگیرد.
فیروزی در این باره گفت: امتحانات کتبی که سازمان فنی و حرفه‌ای برگزار می‌کند، مورد تأیید اساتید رشته‌های مختلف صنایع دستی نیست و ایرادات زیادی دارد اما برای دریافت مجوز آموزشگاه، هنرمندان ناچارند این آزمون‌های اشتباه را پشت سر بگذارند.
این هنرمند صنایع دستی درباره طراحی‌های به روز شده صنایع دستی گفت: مشکلی در این باره وجود ندارد و جوانان خلاق زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنند که باید حمایت شوند.
او همچنین به برگزاری جشنواره‌های صنایع دستی و داوری‌های غیرحرفه ای آنها اشاره کرد و گفت: کارمند معاونت صنایع دستی متخصص و هنرمند نیست که بتواند نظر کارشناسی بدهد. اما متأسفانه می‌بینیم که آنها جزو داوران محسوب می‌شوند.
هیاس حسینی، مدرس و هنرمند شیشه گر نیز در این باره گفت: متأسفانه ایران گردشگر هنری ندارد و صنایع دستی ما گرفتار تولید انبوه شده است. خیابان ویلا مرکز فروش سازمانی صنایع دستی است و کمتر گردشگر خارجی برای خرید صنایع دستی به این خیابان می‌آید مگر اینکه راهنمای تور، آنها را به این خیابان بیاورد و راهنما هم ۳۰ درصد فروش را از مغازه دار می‌گیرد.
کارمند معاونت صنایع دستی متخصص و هنرمند نیست که بتواند نظر کارشناسی بدهد. اما متأسفانه می‌بینیم که آنها جزو داوران محسوب می‌شوند به عقیده حسینی طراحی و بسته بندی مشکل صنایع دستی نیست بلکه مشکل در این است که کار خوب برای عرضه وجود ندارد. او گفت: هنرمند صنایع دستی برای تولید یک اثر شاخص هنری ممکن است نزدیک یکسال زمان بگذارد اما چون این اثر هنری قیمت ارزانی ندارد، هرکسی آن را نمی خرد.
در ادامه فیروزی نیز گفت: در گذشته راهی وجود داشت که سوزندوزی های فاخر را به خارج از کشور صادر می‌کردیم اما الان همان راه نیز وجود ندارد و در داخل ایران نیز کمتر کسی است که توان خرید سوزن دوزی گران قیمت را داشته باشد.
موزه صنایع دستی وجود ندارد
او با تاکید بر اینکه موزه صنایع دستی در کشور وجود ندارد، گفت: از ۱۷ سالگی به تمام نقاط دور و نزدیک ایران سفر کردم از کلات نادری تا ممقان تبریز، پای درد دل تمام سوزن دوزان پیشکسوت نشستم و با حوصله هنر آنها را یاد گرفتم و حالا ۱۸۰ نوع سوزن دوزی را آموخته‌ام و همه آنچه یاد گرفته‌ام را در اندازه کوچک دوخته و به دیوار آویخته‌ام اما هنوز معاونت صنایع دستی از همه نمونه‌های صنایع دستی کشور، موزه‌ای نساخته است.
او همینطور به گرانی ابریشم برای هنرمندان سوزن دوز اشاره کرد که قیمت هر کیلوگرم ابریشم حدود سه و نیم میلیون تومان است.
حسینی نیز در ادامه صحبت‌های فیروزی گفت: صنایع دستی، صنایع ملی و صنعت به هم وابسته‌اند اما طی سالهای گذشته صنایع دستی ضعیف و ضعیف‌تر شده و اغلب هنرمندان دیگر دانش و توانایی گذشته را ندارد.
او با اشاره به اینکه وعده «چرخاندن چرخ مملکت با صنایع دستی» یک شعار بزرگ است که به هنر آسیب وارد می‌کند، گفت: طراحان موفقی در زمینه صنایع دستی وجود دارند و هنرمندان برای تولید صنایع دستی فاخر وقت زیادی می‌گذارند در حالی که هنرمندان کشورهایی مانند چین یا هند چنین وقت و دقتی را برای صنایع دستی نمی‌گذارند. هنر ایرانی هنر شلوغ و پر تزئینی است. از معماری گرفته تا صنایع دستی و به همین دلیل کار خوب نتیجه هماهنگی یک گروه است نه یک فرد.
طراحی جهان بینی است
این هنرمند شیشه گر گفت: خواسته‌های جامعه ما را هنرمندان ترکیه و هند تأمین می‌کنند چرا که ارتباط هنرمندان با مردم قطع شده در حالی که در گذشته جامعه کوچک‌تر بود، هنرور از دل مردم بیرون می‌آمد و نیازها و سلایق آن را می‌شناخت اما امروزه هنرمند تافته جدابافته شده و از نگاه بالا به پایین جامعه را نگاه می‌کند. این درحالی است که هنرور باید جامعه شناس و روانشناس باشد.
او با تاکید بر اینکه مواد اولیه نقش اصلی را در تولید صنایع دستی ایفا نمی‌کند، گفت: صنایع دستی خلاق نتیجه ایده پردازی ناب است و نبود طراحی درست به مثابه فقدان جهان بینی است. ما در گذشته در همه جوانب زندگی تئوریسین و ایده پرداز داشتیم اما سالهاست تئوریسین‌ها از غرب می آیند شیوع پاپ آرت و مکتب فرانکفورت همگی نشان از همین قضیه دارد.
صنایع دستی خلاق نتیجه ایده پردازی ناب است و نبود طراحی درست به مثابه فقدان جهان بینی است حسینی با اشاره به اینکه نباید به هنر و هنرمند نگاه دلسوزانه داشت گفت: متأسفانه جوانان امروز انگیزه‌ای برای کارکردن ندارند.
او معتقد است که کار هنری کار هوشمند است وگرنه اسم او را باید صنعتگر گذاشت.
نبود هماهنگی معاونت صنایع دستی با دستگاه‌های دیگر
شهرام امیری، هنرمند معرقکار که به صورت مجازی، نشست را همراهی کرد گفت: مشکل تولید صنایع دستی ربطی به معاونت صنایع دستی ندارد بلکه به سازمانهای دیگری چون اداره برق، گاز، مالیات، شهرداری مربوط می‌شود و نبود قانونی که معافیت‌ها را قبول کند.
او گفت: بزرگترین تفاوت صنایع دستی با دیگر صنایع این است که نیازهای متخصصان آن متفاوت است و انتظار هنرمندان این است که معاونت صنایع دستی برای هموار سازی تولید با دیگر دستگاه‌های مرتبط تفاهمنامه هایی امضا کنند تا بخش فرهنگی مملکت بتواند رشد کند. برای نمونه هنرمندی برای تولید صنایع دستی مغازه‌ای را اجاره می‌کند اما چون مغازه است باید مالیات دهد. تمام منبت کاران مبلمان ایران مغازه‌های کوچکی نیاز دارند که بتوانند در آن با یک میز و گیره هنر خود را اجرا کنند اما اتحادیه‌ها مغازه‌ها را پلمپ می‌کنند در حالی که پلمپ به آنها ربطی ندارد.
او در ادامه گفت: یک بازرگان و تاجر را معرفی کنید که برای واردات مواد اولیه صنایع دستی از معافیت مالیاتی برخوردار شود. بدین ترتیب مواد اولیه با نبود همین معافیت‌های واردات گران‌تر از هنر می‌شود و می‌توان این مشکل را با همکاری اتاق بازرگانی حل کرد. همچنین مشاغلی مربوط به تجهیزات تولید صنایع دستی هست که پروانه تولید ندارند. برای نمونه هیچ مغارسازی پروانه تولید ندارد. اصلاً معاونت صنایع دستی برنامه‌ای برای حمایت از تولید ابزارآلات ندارد.
امیری در ادامه گفت: باید انقلابی دز زمینه حقوقی و قانونی رخ دهد. ما ایرانی‌ها تولید صنایع دستی و فرش را بلدیم اما بلد نیستیم خودرو تولید کنیم، ما بلدیم از هیچی همه چی بسازیم، هنرمند می‌تواند در کوچک‌ترین فضا بزرگترین کارها را بسازد.
هنرمند در مرکز تجاری نمی‌تواند مغازه اش را کارگاه بداند
در همین رابطه فرهاد فلاح، مدیرکل دفتر حمایت از تولید صنایع‌دستی توضیح داد: پلمب کارگاه‌ها توسط اتحادیه غیرقانونی است اما تا قبل از تصویب قانون حمایت از استادکاران صنایع دستی رایج بود گرچه منتفی نشده اما کم شده است.
او از امضای تفاهمنامه ای بین سازمان بسیج اصناف و بازاریان کشور و معاونت صنایع دستی خبر داد که طبق آن اتحادیه‌ها حق ورود به کارگاه‌های صنایع دستی را ندارند و از هنرمندان صنایع دستی درخواست کرد که اگر چنین اتفاقی رخ داد، حتماً موضوع را برای پیگیری به معاونت صنایع دستی استان نشان خبر دهند.
تولید صنایع دستی در کارگاهی که تنها ۲۰ درصد فضای خود را به عرضه محصولات و تولیدات خودش اختصاص دهد، از مالیات معاف است
او گفت: کارگاه، فروشگاه و مغازه تعاریف جداگانه ای دارد. تولید صنایع دستی در کارگاهی که تنها ۲۰ درصد فضای خود را به عرضه محصولات و تولیدات خودش اختصاص دهد، از مالیات معاف است، هنرمند می‌تواند در یک واحد آپارتمانی با شرط موافقت همسایگان هنر خود را تولید کند اما درباره مغازه شهرداری‌ها مالیات خود را اخذ می‌کنند و درخواست ما این است که جامعه هنرمندان تعاریف را در نظر بگیرند. هنرمندی که در یک مرکز تجاری یا در میدان نقش جهان اصفهان مغازه‌ای را می‌گیرد نمی‌تواند آن را کارگاه بنامد.
فلاحی درباره همکاری دستگاه‌های مرتبط با هنرمندان صنایع دستی نیز توضیح داد: آئین نامه ماده ۱۵ قانون حمایت از تولیدکنندگان و استادکاران صنایع دستی شهریور امسال مصوب شد و مهندس ضرغامی بلافاصله آن را به وزرای نفت و نیرو ابلاغ کرد تا غیر از تولیدکنندگان خانگی، تعرفه بخش صنعت درباره انرژی به هنرمندان صنایع دستی اختصاص یابد.
او گفت: اما درباره گاز تعرفه بخش صنعت نسبت به پارسال سه برابر شده و ترجیح دادیم این موضوع را مطرح نکنیم چراکه به ضرر هنرمندان تمام می‌شود.
چرا فنی و حرفه‌ای هم وارد حوزه آموزش صنایع دستی شد؟
فلاح درباره ورود سازمان فنی و حرفه‌ای به آموزش صنایع دستی نیز گفت: در سال ۱۳۸۸ وقتی بحث بیمه اجتماعی برای قالیبافان و صنعتگران انفرادی که کارفرما ندارند، مطرح شد قرار شد دولت کارفرمای آنها شود و از آنجایی که باید فیلتری وجود داشت تا هرکسی خودش را به عنوان هنرمند صنایع دستی معرفی نکند، سازمان فنی و حرفه‌ای قبول کرد که آزمون‌هایی در این باره برگزار کند اما تا سال گذشته هر هنرمندی که می‌خواست بیمه خود را تمدید کند باید سالانه در این آزمون‌ها نمره قبولی می‌گرفت اما با تأیید هیأت مقررات زدایی وزارت اقتصاد و دارایی قرار شده از امسال هر هنرمند فقط یک بار آزمون مهارت دهد چون توانایی و مهارت هنرمندان با گذشت سال‌ها بیشتر می‌شود نه کمتر و این امر شامل هنرمندان و صنعتگرانی که سالهای گذشته در این آزمون شرکت کرده‌اند نیز می‌شود.
از امسال هر هنرمند فقط یک بار آزمون مهارت دهد چون توانایی و مهارت هنرمندان با گذشت سال‌ها بیشتر می‌شود نه کمتر
در ادامه حسینی با اظهار ناراحتی از اینکه معاونت صنایع دستی باید شأن و منزلت هنرمندان را به آنها بازگرداند، گفت: باید هنرمندان درجه بندی شوند و طبق رتبه بندی درباره آنها اظهار نظر شود. مثلاً اینکه می‌گویند برای هنرمندان صنایع دستی از کمیته امداد وام درخواست شده به شأن بسیاری از هنرمندان لطمه وارد می‌کند. صنایع دستی به انقلاب و جراحی کامل نیاز دارد.
امیری نیز در تکمیل این صحبت‌ها افزود: برای برگزاری کنسرت باید از وزارت ارشاد مجوز گرفت اما برای برگزاری نمایشگاه صنایع دستی از معاونت صنایع دستی اجازه گرفته نمی‌شود و این می‌شود که هرجایی به خودش اجازه می‌دهد جشنواره‌ای برگزار کند و اسم صنایع دستی را نیز به آن اضافه کند. باید جلوی این موازی کاری‌ها گرفته شود.
فلاح نیز در ادامه گفت: متأسفانه در ایران بخش صنعت را برای اشتغالزایی تقویت نمی‌کنند و کارخانه نمی‌سازند. ارزان‌ترین راه اشتغال از طریق صنایع دستی است که با یک تا ۱۰۰ میلیون تومان می‌توان شغل ایجاد کرد، این کار پرورش هنرمند نیست بلکه تربیت صنعتگر است.
