به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ "مالچ نفتی" پوششی از مواد چسبنده و باقی مانده نفتی است که در پالایشگاه‌ها تولید می‌شود. از مالچ‌پاشی به عنوان روشی برای تثبیت شن‌های روان و ریزگردها استفاده می‌کنند, به این صورت که پسماندهای نفت خام را به صورت لایه نازک روی تپه‌های ماسه‌ای می‌پاشند و به این روش از جابه‌جایی ریزگردها جلوگیری می‌کنند.
پروژه مالچ‌پاشی که به منظور جلوگیری از پخش ریزگردها و جلوگیری از فرسایش خاک صورت می‌گیرد, همواره مخالفان زیادی داشته است و بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند مالچ‌پاشی، فرار از فرسایش خاک به قیمت نابودی محیط زیست است. البته که در صورت استفاده از انواع دیگر مالچ‌ها از جمله "مالچ رسی" می‌توان از این روش در جلوگیری از پخش ریزگردها بدون آسیب به محیط زیست استفاده کرد.
کارشناسان محیط زیست دلایلی از جمله از بین رفتن پوشش گیاهی, بالا رفتن ضریب حرارتی زمین, تلف شدن حیوانات, تولید زباله‌های صنعتی, نابودی خاک و وزش بادهای سمی و صرف هزینه و بودجه سنگین برای اجرایی شدن این پروژه‌ها را دلیل مخالفت خود با مالچ نفتی عنوان می‌کنند و معتقدند که مالچ‌پاشی باید آخرین راهکار مقابله با گرد و غبار باشد.
در آخرین اقدام مردمی برای اطلاع‌رسانی و مقابله با مالچ‌پاشی, دوستداران محیط زیست با راه‌اندازی کمپینی خواستار ممنوعیت استفاده از مالچ نفتی توسط سازمان جنگل‌ها, مراتع و آبخیزداری کشور شده‌اند.
در متن نامه‌ای که توسط محمد درویش, عضو سابق موسسه تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری خطاب به رئیس سازمان جنگل‌ها تنظیم شده, آمده است:
"جناب آقای دکتر مسعود منصور
رئیس محترم سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور
با سلام و احترام
به آگاهی می‌رساند انتظار می‌رفت کماکان به پیمان خود مبنی بر توقف کامل عملیات موسوم به مالچ‌پاشی با مواد نفتی با هدف تثبیت ناهمواری‌های ماسه‌ای وفادار می‌ماندید. متأسفیم که متأثر از فشار آن‌هایی که سودشان در ادامه این روش خطا و طبیعت‌ستیزانه است، تسلیم شده و دوباره شاهد موارد متعدد مالچ‌پاشی از کرمان و سیستان و طبس تا خوزستان هستیم.
یادتان باشد که استفاده از مالچ نفتی برای تثبیت ماسه‌های روان مطابق پژوهش‌ها و مطالعات مستند و منتشرشده سید آهنگ کوثر -دهه پنجاه و شصت شمسی- حسین لقمان، اسماعیل رهبر و محمد درویش -دهه‌های هفتاد و هشتاد شمسی- و حمیدرضا عباسی و محمد درویش -دهه 90 شمسی- از انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور منسوخ، غیراقتصادی و طبیعت‌ستیزانه ارزیابی شده است.
افزون بر آن، شن‌زارها از مهم‌ترین واحدهای ژئومورفولوژیک مؤثر در تصفیه و انتقال پایای بارندگی‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی هستند. زیست‌بوم ماسه‌ای محل رویشگاه و زیست مقاوم‌ترین، نادرترین و پر اعجازترین گیاهان و جانورانی هستند که بسیاری از آن‌ها در ماسه‌زارهای ایران و مناطق مجاور تکامل یافته‌اند. ماسه‌زارهای ایران محل رویش تنها درختان چهارکربنی جهان و محل تکامل قدیمی‌ترین جانوران سازش‌یافته در مناطق خشک بیابانی‌اند.
مالچ نفتی مانند سمی خطرناک است که همه آنچه در زمین می‌روید و حرکت می‌کند را نابود می‌کند. فرایند مرگ آبشاری در اثر مالچ‌پاشی با افزایش دما باورنکردنی است. به دلیل رنگ سیاه مالچ و جذب بالای گرما، بر اساس ثبت دقیق در سال 1399 در ابوزیدآباد کاشان، در حالی که دمای هوا 24درجه بود، سطح مالچ‌پاشی شده تا 80 درجه داغ شده بود.
استفاده از مالچ نفتی به‌خصوص در فصول پرباران مانع از نفوذ آب به آبخوان‌ها شده و در پهنه‌های ماسه‌ای خوزستان سبب پدیدار شدن سیلاب‌های محلی و تشدید فرسایش خاک می‌شود. مطابق پژوهش‌های انجام‌شده در بخش تحقیقات بیابان مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، لایه مالچ‌پاشى‌شده ناتراوا بوده و از نفوذ باران جلوگیرى می‌کند. همچنین در اثر تابش آفتاب ترکیبات آروماتیک و گوگرد دار و فلزات سنگین وارد هوا می‌شود که مواد شیمیایی خطرناک بوده و منجر به مسمومیت و تنگی نفس افراد می‌شود.
بارها تأکید شده اغلب بوم‌شناسان متخصص در مناطق خشک معتقدند بهترین و ارزان‌ترین راه تثبیت ماسه‌ها ایجاد قرق و مدیریت سرزمین است؛ این رسوبات پوشش گیاهی مناسبی خواهند یافت که به‌طور طبیعی در ریگ یلان در بیابان لوت با بارندگی کمتر از 100 میلی‌متر در سال دیده می‌شود. بنابراین اصولاً در مناطقی مانند خوزستان مالچ‌پاشی جز آسیب به طبیعت سودی ندارد، به‌خصوص آنکه در آن منطقه گیاه مهاجم "کهور آمریکایی" نیز کاشته و روند انقراض گونه‌های ارزشمند و در معرض انقراض را تسریع می‌کند.
شایان توجه است که متوسط بارندگی استان خوزستان بر اساس آمارهای درازمدت سازمان هواشناسی 284 میلی‌متر و در کمترین رقم در ایستگاه بستان 192 میلی‌متر است که مناسب‌ترین شرایط برای ایجاد چوشش گیاهی پایدار و بومی است. همچنین باید متذکر شد که تپه‌های ماسه‌ای به‌دلیل محتوای کم‌رس و سیلت نقش بسیار جزئی در ایجاد ریزگرد دارند. ریزگردها از رسوبات دانه‌ریز تشکیل شده‌اند که حاصل خشک شدن تالاب‌ها، تخریب بوم‌سازگان‌های طبیعی و دیم غیراصولی است, بنابراین فقط کافی است حقابه تالاب‌ها مقدم بر کشاورزی و صنعت در اولویت تخصیص قرار گیرد تا بخش قابل‌توجهی از چشمه‌های تولید گرد و خاک مهار شوند.
در نهایت آنکه عملیات مالچ‌پاشی باعث مرگ لایه زیستی به‌خصوص در فصل بارندگی بوده و حفظ لایه زیستی ضامن بقای گیاهان خودروست. این لایه زیستی از میکروارگانیسم‌های مفید و به‌خصوص سیانوباکترها تشکیل می‌شود که با ایجاد ترکیبات موسیلاژی باعث تثبیت طبیعی ماسه می‌شوند. برای آنکه پوشش گیاهی منطقه تثبیت شود، فقط کافی است با ایجاد قرق و مدیریت چرای دام، آن مناطق را به زیباترین و سرسبزترین نقاط کشور تبدیل و به عنوان جاذبه‌های گردشگری درآمد پایدار برای استان و مردم بومی ایجاد کرد.
فراموش نکنیم که خاک بستر حیات است و آلودگی و تخریب آن گناهی نابخشودنی که نه تنها تنوع زیستی، بلکه امنیت غذایی و اجتماعی کشور را در معرض خطر قرار خواهد داد و دستور توقف همیشگی مالچ‌پاشی با مواد نفتی، می‌تواند به نگینی درخشان در کارنامه مدیریتی شما بدل شود.
شما به‌عنوان بالاترین مقام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف هستید جلوی کسانی بایستید که آشکارا اصل 50 قانون اساسی را زیر پا نهاده، بر خلاف قانون حفاظت خاک باعث آلودگی خاک شده و بر خلاف معاهده تنوع زیستی سبب انقراض آبشاری در حساس‌ترین و منحصر به فردترین زیست‌بوم‌های آسیا می‌شوند. لطفاً از این فرصت تاریخی بهره ببرید و به رأی و نظر ما امضا‌کنندگان این نامه احترام نهید."
انتهای پیام/
