همشهری‌آنلاین- منهای سیاست : تهران و واشنگتن دوباره به صورت غیرمستقیم به میز مذاکره بازمی‌گردند.مذاکراتی که این بار نه وین یا یک کشور اروپایی، بلکه کشوری در حوزه خلیج فارس برگزار می‌شود. شبیه سال ۹۲ و مذاکراتی که دو طرف در عمان داشتند و زمینه‌ساز مذاکرات هسته‌ای و در نهایت امضای برجام شد. البته تفاوت اینجاست که آن مذاکرات به صورت مستقیم و البته در سطوحی از وزارت خارجه انجام شد.مسقط در آن مقطع در نقش میانجی ایران و آمریکا ظاهر شد و یکی از حامیان پروپاقرص مذاکرات و توافق بود.
اکنون که بار دیگر جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از مذاکرات تهران و واشنگتن در یکی از کشورهای حوزه خلیج فارس خبر داده نیز بار دیگر مسقط، پایتخت عمان به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی میزبانی مطرح شده است.هر چند که عمانی‌ها این موضوع را تایید نکردند اما این بار نام کشور دیگری نیز برای میزبانی مطرح شده. قطر، کشوری که در سال‌های اخیر روابط دوستانه و نزدیکی با ایران داشته و از حامیان توافق هسته‌ای و مذاکرات تهران و واشنگتن بوده است. سفر رییس‌جمهور به این کشور و سفر امیرقطر به تهران و دیدار با مقام معظم رهبری حاکی از گسترش مناسبات دو کشور در سطح سیاسی و اقتصادی است که قطر را در کنار عمان به عنوان میزبان احتمالی مطرح می‌کند.البته قطری‌ها نیز تاکنون به این موضوع واکنش نشان ندادند و آن را تایید یا تکذیب نکردند.نکته دیگر اینجاست که در صورت برگزاری نشست دو جانبه ایران و آمریکا این نخستین مذاکره مقامات دو کشور با یکدیگر نیست.
از قرارداد الجزایر تا مذاکرات مسقط
تهران و واشنگتن از نخستین سال‌های انقلاب مراوداتی داشتند که با میانجی‌گر الجزایر انجام شد و به عهدنامه الجزایر انجامید.این قرارداد در سال ۱۳۶۰ به آزادی گروگان‌های آمریکایی و پایان تسخیر لانه جاسوسی انجامید.پس از آن در سال ۱۳۶۵ ماجرای مک‌فارلین دومین مراوده ایران و آمریکا بود.ماجرایی که به رسوایی ایران-کنترا در آمریکا مشهور شد و افشای آن تبدیل به یکی از بحران‌های داخلی آمریکا در زمان ریاست‌جمهوری رونالد ریگان گذاشت.
پس از آن ارتباط و مذاکرات میان دو کشور تقریبا تا دهه ۸۰ پایان یافت. درسال ۸۰ همزمان با حمله آمریکا به عراق بحث‌هایی درباره همکاری ایران با آمریکا برای مبارزه با طالبان مطرح شده است که برخی از دیپلمات‌های از حمله حسین موسویان بر آن صحه گذاشتند.با این همه در این دوره و با وجود تنش‌زدایی دولت هفتم و هشتم در عرصه خارجی تهران و واشنگتن گفت‌وگوی مستقیمی نداشتند.
نخستین مذاکرات با طرف آمریکا پس از دهه شصت در دولت‌های نهم و دهم رخ داد.در شرایطی که در این دوره تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال شد و اجماع بین‌المللی علیه کشور شکل گرفت.با این همه در سال آخر نمایندگانی از ایران در عمان با نمایندگان آمریکا مذاکره کردند که هر چند جزییاتی از آن منتشر نشد اما زمینه‌های مذاکرات ۵+۱ در دولت یازدهم را فراهم کرد.
نخستین تماس روسای جمهور در دولت یازدهم
با روی کار آمدن دولت یازدهم محمدجواد ظریف سکان هدایت وزارت خارجه و پرونده هسته‌ای را به دست گرفت.در سال ۹۲ همزمان با اولین سفر حسن روحانی رییس‌جمهور وقت به نیویورک نخستین تماس تلفنی میان روسای جمهور ایران و آمریکا برقرار شد. تماسی که اولین ارتباط مقامات ارشد دو کشور پس از انقلاب و قطع کل روابط انجام شد.پس از این تماس محمدجواد ظریف وزیر خارجه با جان کری همتای آمریکایی خود دیدار کرد. پس از این سفر و دیدارهای انجام مذاکرات ایران و آمریکا در قالب ۵+۱ آغاز شد و در نهایت پس از دو سال به توافق هسته‌ای انجامید.در این فاصله مقامات دو کشور و به ویژه وزرای خارجه بارها به شکل دو جانبه و خصوصی مذاکرات و گفت‌وگوهایی داشتند که اخبار و تصاویر آن در سطح گسترده‌ای بازتاب داشت.
انقطاع و از سرگیری دوباره گفت‌وگوهای غیرمستقیم
با پایان دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما و روی کار آمدن دونالد ترامپ رییس‌جمهور جمهوری‌خواه بار دیگر روابط دو کشور قطع شد.خروج آمریکا از برجام نیز منجر به این شد که مقامات تهران و واشنگتن برای گفت‌وگو بر سر یک میز حاضر نشوند. هر چند که در این دوره ترامپ تلاش کرد تا از طریق واسطه‌هایی به ایران پیام بفرستند و نخست وزیر ژاپن نیز با همین قصد به تهران سفر کرد.
حتی گفته شد که کاخ سفید درخواست‌هایی برای مکالمه تلفنی روسای جمهور دو کشور داشته است که با مخالفت ایران مواجه شده.اما به دلیل تحریم‌های یک جانبه ترامپ علیه ایران و خروج او از توافق هسته‌ای هیچ گفت‌وگویی میان دو کشور انجام نشد. تا جایی که با پایان دوره ترامپ نیز ایران گفت‌وگوها برای احیای برجام را در قالب ۴+۱ یعنی اعضای باقی‌مانده برجام از سر گرفت و طرف آمریکایی در هتلی جداگانه و به شکل غیرمستقیم در این مذاکرات مشارکت داشت.
روند گفت‌وگوها به شکلی که در دولت دوازدهم آغاز شده بود در دولت سیزدهم و به سرپرستی معاون وزیر خارجه یعنی علی باقری کنی ادامه پیدا کرد و پس از ۸ دور متوقف شد. پس از این توقف ایران بسته پیشنهادی را به شکل غیرمستقیم و با واسطه انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا به واشنگتن فرستاد.آمریکایی‌ها نیز به واسطه مورا پاسخ ایران را دادند و حالا به نظر می‌رسد بار دیگر با میانجی‌گری طرف اروپایی تهران و واشنگتن به میز مذاکره باز می‌گردند. مذاکراتی که بیم‌وامیدهای زیادی درباره آن وجود دارد. مقامات وزارت خارجه تاکید کردند که ایران در این مذاکرات خواهان رفع کلیه تحریم‌ها است و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در دیدار با جوزپ بورل تاکید کرد که باید نفع اقتصادی ایران از توافق در مذاکرات تضمین شود.
