عجیب است که زیباترین گلها و خوشبوترین گلابهای کشور چهار فصل ما از دل کویری چنین خشک بیرون می‌آید. کاشان شهری در 240 کیلومتری تهران، در استان اصفهان، میان کوههای کرکس و در کویر مرکزی ایران قرار گرفته و آب و هوایی گرم و بیابانی و خشک دارد.
با این حال این مطلب درباره کاشان، خانههای دیدنی و قدیمی آن، تپه‌های باستانی سیلک و باغ فین نیست، بلکه مربوط به مراسمی قدیمی و دیدنی به نام گلابگیران است.
دو شهر قمصر و نیاسر از اواسط اردیبهشت بمدت دو تا سه هفته میزبان مهمانانی هستند که برای حضور در مراسم گلابگیری به این شهرها سفر میکنند. این دو شهر پر از باغهای گلمحمدی و جویبارهای زلالی هستند که لطف شهر را برای کسانی که پس از طی کویر به شهر رسیدهاند دوچندان میکند.
گلمحمدی که در کاشان و اطراف آن کشت می‌شود، از نوع Rosaceus هستند. در زمان گلابگیری در طول روز هوا گرم، اما هنگام غروب و شب هوا سرد می‌شود. بهتر است در گشتی که به این مناطق دارید کفشی سبک و راحت انتخاب کنید و از ریختن زباله خصوصا ظروف یکبار مصرف در محل خودداری کنید.
کاشت گلمحمدی در ایران قدمتی حدود 7 هزار ساله دارد و مراسم گلابگیری آیینی 1000 ساله است که در طول زمان تغییراتی بسیار جزیی داشته است. گلاب قمصر که از نظر مرغوبیت بهترین گلاب جهان بشمار می‌رود، از نظر مذهبی نیز دارای ارج و قرب است. علاوه بر آنکه برای معطر کردن فضاهای مذهبی بکار می‌رود، هر ساله در تاریخ 9 ذیالحجه خانه خدا توسط این گلاب ناب شسته می‌شود.
هرچند در دنیا قمصر را بعنوان مهد مرغوب‌ترین گلاب میشناسند، اما گلاب ناب در روستاهای ون، سار، سده و وادقان که کمتر شناخته شده و توریستی هستند تهیه می‌شود. دراین روستاها که در مناطقی کوهستانیتر نسبت به قمصر و نیاسر قرار دارند، گلها دیرتر شکوفا میشوند و گلاب غلیظ تری در آنها تهیه می‌شود.
مرغوب‌ترین گلاب در این منطقه مربوط به روستای وادقان و ون است که در 50 کیلومتری شمال کاشان، در مرز استان‌های قم ، اصفهان و مرکزی قرار دارند. علاوه بر گلاب سایر عرقیجات و کتیرای مرغوبی نیز در این روستاها بدست می‌آید.
فرآیند گلابگیری به این شکل است که دیگ‌های بزرگ را پر از گلبرگ‌های گل محمدی و آب کرده روی تل هیزم می‌گذارند و گلاب را با تقطیر بدست می‌آورند. پیش از این برای مراسم گلابگیری دیگ مخصوص و گل‌های محمدی را کنار رودخانه‌ها می‌بردند و ضمن خواندن ادعیه مذهبی مراسم را انجام می‌دادند.
سالیانه حدود 2 میلیون نفر از مراسم گلابگیران کاشان، قمصر، نیاسرو برزک دیدن میکنند. قمصر، نیاسر و برزک که مهمترین قطبهای گلابگیری ایران هستند، ازنظر جغرافیایی نیز جالب توجه هستند و در فاصله کوتاهی از کوهستان و کویر واقع شده‌اند و آب و هوای آنها نیز از کاشان لطیف تر و ملایم‌تر است.
قمصر
قمصر در فاصله 30 کیلومتری از جنوب کاشان قرار دارد. بهترین زمان برای حضور در مراسم گلابگیری قمصر ساعات اولیه روز ، یعنی زمانی که هنوز آفتاب کاملا گرم نشده است، گل هایی که در ساعات پیش از طلوع چیده شده اند تازه ترند و طبیعتا گلاب بهتری از آنها به دست می‌آید.
در شهر که پر از باغ گل است، امکان دیدن مراسم گلابگیری برای گردشگران مهیاست، مردم قمصر، مردمی مهماندوست و خونگرم و با حوصله هستند و به گونه‌ای فرایند تهیه گلاب را توضیح می‌دهند که گویی از تکرار این توضیحات خودشان لذت بیشتری میبرند تا مخاطب. غیر از دیدن مراسم گلابگیری و طبیعت زیبای قمصر بازدید از امامزاده پیر داوود که بنایی متعلق به دوره آل بویه است و گنبد مخروطی و فیروزه‌ای رنگ جالبی دارد خالی از لطف نیست.
نیاسر
که به کهن باغشهر ایران معروف و در 30 کیلومتری غربی کاشان واقع است، در دید اول چیزی بیشتر از قمصر به گردشگر ارائه نمی‌دهد.کافی است کمی از شهر فاصله بگیرید و به ارتفاعات مجاور بروید تا با دیدن زیباییهای طبیعی به ویژه آبشار معروف نیاسر، متوجه شوید که سفری که تا اینجا داشتید بدون دیدن نیاسر بخش مهمی کم داشته است.
چهارطاقی نیاسر
این بنای چهارطاقی روی تپه‌های غرب نیاسر، که بطور قطع در شکل فعلی در زمان ساسانی ساخته شده، احتمالا بنایی اشکانی است که بعدها مرمت شده است. این بنا، ساختمانی چند منظوره است که هم کاربرد مذهبی داشته و بعنوان یک آتشکده مورد استفاده قرار می‌گرفته و هم بعنوان یک رصد خانه و حتی محلی برای اندازه گیری سایه خورشید برای تنظیم تقویم نیز بوده است.
آتشکده که به احتمال زیاد به دستور اردشیر بابکان ساخته شده، بنایی ذوزنقه ای شکل با دیوارهایی به طول 12 متر و دارای قوس و گنبد ساسانی است.
غار رئیس نیاسر
یک غار انسان ساخت باستانی با طول حدودا 100 متر است. ارتفاع غار در دهانه آن یک متر و نیم است که به تدریج از ارتفاع آن کاسته می‌شود. غار که بقولی در زمان اشکانی و بقولی دیگر در دوره ساسانی کنده شده، در ابتدا کاربردی مسکونی داشته هرچند در مراحل بعدی تبدیل به پرستش گاه و حتی در برهه ای پناهگاه شده است. همانطور که گفته شد هر چه به سمت انتهای غار پیش می‌رویم از ارتفاع آن کاسته شده و دالان تنگ تر و کوتاه تر می‌شود، تا جاییکه 20 متر انتهایی آن به سادگی قابل پیمایش نیست و حتی ایستاده نمی‌توان از آن گذر کرد.
در ساختن این غار جز مصالح طبیعی از چیز دیگری استفاده نشده، اکنون اطراف غار پارکی ایجاد شدهاست، جویباری که از کنار چارطاقی سرچشمه میگیرد در امتداد، از کنار غار میگذرد و منظرهای زیبا ایجاد میکند. اگر تا به حال مراسم گلابگیران را از نزدیک مشاهده نکردهاید در فرصت باقیمانده زمانی برای یک سفر به کاشان و اطراف آن ایجاد کنید، اگر پیش از این مراسم را دیدهاید نیز نیازی به توصیه مجدد نیست.
چطور برویم؟
اتوبان تهران به اصفهان، کاشان و اطراف را تبدیل به مقصدی سهل الوصول کرده که میتوان در زمان اندکی از استان‌های مجاور به آن رسید. اگر وسیله شخصی ندارید یا با تور به این سفر نمی‌روید، می‌توانید ازطریق ترمینال جنوب با اتوبوس راهی شوید. مسیرپیش روی تان مسیری 246 کیلومتری، حدودا 2 تا 3 ساعته در امتداد کویر است.
بعد از طی راهی 130 کیلومتری به قم می‌رسید، از قم دو راه در پیش دارید: یا از طریق اتوبان پس از دوساعت رانندگی و طی مسیری 102 کیلومتری به کاشان می‌رسید؛ راه دیگر از قم به سمت سلفچگان حرکت کرده پس از 43 کیلومتر، به سه را ه سلفچگان می‌رسید و به سمت اصفهان ادامه مسیر میدهید. بعد از 62 کیلومتر به دلیجان، و با ادامه مسیر 80 کیلومتری به سمت شرق به کاشان می‌رسید.
در این بین بازدید از مشهد اردهال و زیارت امامزاده سلطانعلی بن باقر که مقبره سهراب سپهری نیز در آن واقع است خالی از لطف نیست. مسافرانی که از اصفهان و شهرهای اطراف برای دیدن مراسم گلابگیری به کاشان می آیند هم مسیری راحت تر از اتوبان معروف اصفهان به قم ندارند.
از استان لرستان هم با رساندن خودتان به الیگودرز و پس از آن خمین و محلات به دلیجان می رسید و پس از آن مشهد اردهال و کاشان را در پیش رو خواهید داشت. برای رفتن به قمصر باید از کاشان به سمت جنوب حرکت کنید و پس از طی 30 کیلومتر به قمصر برسیم. در صورتیکه اتومبیل شخصی ندارید از کاشان هم تاکسی سواری و هم مینی بوس به مقصد قمصر وجود دارد.
برای رفتن به نیاسر از قمصر چارهای ندارید جز آنکه به کاشان برگردید و 30 کیلومتر دیگر به سمت غرب بروید. برای اقامت می‌توانید در هتل قمصر بمانید هرچند که مردم محلی قمصر که مردمانی خونگرم و مهمان نواز هستند هم اتاقهایی را در اختیار مسافران قرار می‌دهند.
هتل سبز نیاسر نیز در صورتیکه مایلید در نیاسر اقامت کنید گزینه خوبی به شمار می‌رود. برخلاف قمصر، در نیاسر با فراوانی اتاقهای اجارهای مواجه نمیشوید پس بهتر است که با توجه به ازدحام بازدیدکنندگان، از قبل در یکی از مراکز اقامتی کاشان یا قمصر اتاقی را رزرو کنید یا در صورتیکه که مبداء تان فاصله چندان زیادی از کاشان ندارد، سفر خود را بدون اقامت شبانگاهی به اتمام برسانید.
منابع:
خبرگزاری میراث فرهنگی
tebyan.net
