به گزارش ایرنا، یکی از اثرات مهم تغییر اقلیم در سال های اخیر که توسط دانشمندان به اثبات رسیده است، افزایش پدیده سیل و خشکسالی است که بسته به نوع اقلیم منطقه شدت و ضعف این مخاطرات متفاوت است و آذربایجان شرقی با داشتن اقلیم خشک و نیمه خشک سرد و کوهستانی بودن، شرایط مناسبی برای رخداد سیل دارد و این پدیده همه ساله خسارات زیادی برای استان وارد کرده است.
تبریز تا چندی پیش منطقه‌ای سیل گیر بوده و رودخانه مهران‌رود یا میدان‌چای که از کوههای سهند سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری وارد شهر شده و از میان شهر می‌گذرد، بارها طغیان کرده و خرابی های بسیار به بار آورده است.
بارش بیش از ۴۰ میلی متری باران در روز جمعه ۲۵ فروردین سال ۱۳۹۶ در آذربایجان شرقی که در ۱۵ سال گذشته بی سابقه بود موجب طغیان رودخانه ها و جاری شدن سیل در این استان به ویژه روستای «چنار» عجبشیر و «غله زار» آذرشهر شد و در پی این پدیده ۴۲ نفر از مردم جان خود را از دست داده و خسارت های سنگینی به ساختمان ها، خودروها، مزارع و باغات و زیرساخت های استان از جمله پل ها، جاده ها و تاسیسات دستگاه های دولتی وارد کرد.
به گفته کارشناسان مربوطه و برآوردهای انجام شده، این سیل ۲۹۵ میلیارد تومان خسارت به بار آورد که از این میزان ۲۵ میلیارد تومان به بخش راه های ارتباطی، حدود ۲۵۰ میلیارد تومان به بخش کشاورزی و حدود ۲۰ میلیارد تومان به بخش مسکن خسارت وارد شده است.
بارش رگباری باران در روز جمعه ۱۰ اردیبهشت امسال نیز موجب جاری شدن سیلاب در برخی شهرستان‌های استان شد و خانه‌های ۱۰ روستا در کلیبر دچار آبگرفتگی شدند و لوازم خانه، پل‌های بین مزارع و بخشی از باغات و مزارع کشاورزی در این شهرستان آسیب دیدند و ۱۰ دام سبک و یک موتورسیکلت را با خود برد.
به دنبال جاری شدن این سیلاب، تعدادی از واحدهای مسکونی در یکی از روستاهای بستان آباد به صورت کامل تخریب و ۲ منزل مسکونی نیز ۵۰ درصد تخریب شد و لوازم خانه‌ها نیز آسیب دید و بخشی از باغات و راه‌های اصلی و فرعی بخش شادیان شهرستان چاراویماق و باغات و مزارع ۲ روستا در اهر دچار خسارت شد.
در اثر این حادثه یک چوپان از روستای «جانقور» بخشایش از توابع شهرستان هریس گرفتار سیل شد و فوت کرد و احشام این چوپان نیز گرفتار باتلاق شده و تلف شدند.
حداقل یک یا ۲ روز قبل می توان وقوع سیلاب را پیش بینی کرد
مدیرکل هواشناسی آذربایجان شرقی می گوید: پیش بینی سیلاب ها پس از شروع رگبار امکان پذیر بوده و معمولا وقت کافی برای عملیاتی کردن تدابیر از پیش اندیشیده شده فراهم نمی شود و تحت چنین شرایطی نمی توان خسارات ناشی از سیل را کنترل کرد.
حبیب عبدلی، می افزاید: اگر الگوهای گردش جوی بوجود آورنده شناسایی شوند می توان از حداقل یک یا ۲ روز قبل با مشاهده آغاز توالی الگوهای مختوم به ایجاد سیل، وقوع سیلاب را پیش بینی کرد.
وی با بیان اینکه برای مطالعه و پیش بینی سیل می توان از داده های ماهواره و رادار هواشناسی استفاده کرد، اظهار می کند: مطالعات زیادی در رابطه با سیل و بارش های سنگین انجام شده و بررسی سینوپتیکی بارش های سنگین از طریق الگوبندی جوی با استفاده از روش های چند متغیره از جمله روش تحلیل مؤلفه های اصلی و تحلیل عاملی و خوشه بندی از جمله کارهایی است که در این زمینه انجام شده است.
وی با بیان اینکه برای مطالعه و پیش بینی سیل می توان از داده های ماهواره و رادار هواشناسی استفاده کرد، اظهار می کند: مطالعات زیادی در رابطه با سیل و بارش های سنگین انجام شده و بررسی سینوپتیکی بارش های سنگین از طریق الگوبندی جوی با استفاده از روش های چند متغیره از جمله روش تحلیل مؤلفه های اصلی و تحلیل عاملی و خوشه بندی از جمله کارهایی است که در این زمینه انجام شده است.
مدیرکل هواشناسی آذربایجان شرقی با بیان اینکه تاکنون در مورد تعیین نقاط سیل خیز استان با دیدگاه هواشناسی و پیش بینی، مطالعه خاصی انجام نشده است، می گوید: تعدادی از کارشناسان این اداره کل تحقیقی در زمینه توزیع زمانی و مکانی بارش های شدید و مناطق سیل خیز آذربایجان شرقی انجام داده اند که نتایج این تحقیق می تواند اطلاعات ارزندهای در اختیار کارشناسان پیش بینی و ارگان های مربوطه برای شناسایی مناطق سیل خیز استان قرار دهد.
عبدلی، ادامه می دهد: در مرحله اول این تحقیق بر اساس خسارات وارده، خصوصیات زمانی و مکانی بارش های سیل آسا و شدید در استان مورد بررسی قرار گرفت و به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS نقاط سیل خیز استان به همراه فراوانی رخداد بارش های سنگین در آن نقاط تعیین شد.
وی یادآوری می کند: در مرحله دوم به منظور تعیین الگوهای همدیدی برای هر روز بارش سیل آسا و شدید در استان نقشه های سطوح فوقانی جو در ۲ روز قبل از بارش شدید تا یک روز بعد، مورد بررسی قرار گرفت.
۵۲۸ نقطه شهری و روستایی آذبایجان شرقی درگیر سیل بوده است.
رییس گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی نیز با بیان اینکه در این تحقیق از اطلاعات مدیریت بحران استانداری و آب منطقه ای در خصوص خسارات های ناشی از سیل، زمان و مکان وقوع آن برای بازه زمانی ۱۳۹۷-۱۳۷۸ استفاده شده است، می گوید: نقشه های مورد مطالعه شامل پارامترهای فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه و جهت باد در تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال به منظور رهگیری منابع رطوبتی این بارش ها و ترازهای ۸۵۰ و ۵۰۰ هکتو پاسکال و تراز ۳۰۰ هکتو پاسکال برای بررسی نقش رودبادها در ایجاد بارش های شدید است.
یونس اکبرزاده، می افزاید: با بررسی تمامی نقشه های سطوح فوقانی و داده های بارش سطح زمین با در نظر گرفتن پهنه بندی مکانی برای هر یک از دوره های بارش شدید و مقایسه با شرایط همدیدی حاکم در تمامی دوره ها، الگوهای همدیدی اصلی وقوع بارش های شدید و سیل آسا برای فصول گرم و سرد شناسایی شد.
وی اظهار می کند: شناخت و طبقه بندی الگوهای همدیدی مرتبط با بارش های سنگین و مناطق آسیب پذیر در اثر وقوع سیل نقش قابل ملاحظه ای در بهبود پیش آگاهی های جوی و برنامه ریزی های دقیق در کاهش خسارات ناشی از سیل ایفا می کند.
رییس گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه در این تحقیق شاخص های ناپایداری جو به همراه نقشهskew-T برای روزهای بارش های سنگین مورد بررسی قرار گرفت، می گوید: با توجه به آمار مدیریت بحران استانداری در خصوص سیل، مشخص شد که ۵۲۸ نقطه شهری و روستایی استان درگیر سیل بوده است.
اکبرزاده، می افزاید: بیشترین رخداد سیل در استان در روستای اندراب واقع در شهرستان سراب با فراوانی ۱۴ روز و پس از آن شهرهای تبریز، مرند و کوزه کنان با فراوانی ۱۳ روز رخداد سیل طی دوره آماری ۲۰ ساله اتفاق افتاده است.
وی یادآوری می کند: با توجه به آمار سیل هایی که رخداد آنها در طی ۲۰ سال دوره آماری یک روز بوده، ۲۵۲ منطقه استان را شامل می شود که ۴۷.۷ درصد فراوانی وقوع سیل در استان را به خود اختصاص داده است.
اکبرزاده، می افزاید: بیشترین رخداد سیل در استان در روستای اندراب واقع در شهرستان سراب با فراوانی ۱۴ روز و پس از آن شهرهای تبریز، مرند و کوزه کنان با فراوانی ۱۳ روز رخداد سیل طی دوره آماری ۲۰ ساله اتفاق افتاده است.
وی یادآوری می کند: با توجه به آمار سیل هایی که رخداد آنها در طی ۲۰ سال دوره آماری یک روز بوده، ۲۵۲ منطقه استان را شامل می شود که ۴۷.۷ درصد فراوانی وقوع سیل در استان را به خود اختصاص داده است.
رییس گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه در این تحقیق مشخص شد که تقریبا در تمام استان رخداد سیل روی داده است، می گوید: با توجه به توزیع فراوانی این پدیده مشخص شد که بیشترین فراوانی وقوع سیل در نیمه غربی استان به ویژه شهرستان های مرند، شبستر و تبریز بوده و سیل های با فراوانی بیش از ۱۰ روز در شهرستان های تبریز، شبستر، مرند، جلفا و سراب رخ داده است.
اکبرزاده، ادامه می دهد: با توجه به توپوگرافی منطقه مشخص شد که بیشترین وقوع سیل در دامنه شمالی کوه سهند، دامنه های شمالی و جنوبی میشو و همچنین دامنه شمالی بزقوش رخ داده است.
وی اظهار می کند: در بین رودخانه های جاری در استان، رودخانه ارس سیل خیزترین آن ها بوده و اکثر روستاهای واقع در حاشیه رودخانه ارس مناطق آسیب پذیر از نظر وقوع سیل هستند.
رییس گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی با بیان اینکه سامانه های مدیترانه، دریای سیاه، پرفشار سیبری، دریای سرخ و ترکیبی از این سامانه ها عمدتا این استان را تحت تاثیر قرار می دهند، می گوید: بیشترین فراوانی مربوط به سامانه مدیترانه با ۷۸ مورد و سامانه مدیترانه و دریای سیاه با ۵۴ مورد بوده است.
اکبرزاده، با اشاره به اینکه سامانه بارشی از نظر عامل صعود هوا به ۲ دسته دینامیکی و حرارتی تقسیم می شود، می افزاید: از لحاظ فراوانی به طور کلی ۵۸ درصد از سامانه های منجر به سیل در استان مربوط به سامانه های دینامیکی و ۴۲ درصد آنها مربوط به سامانه های حرارتی ناشی از تشکیل ابرهای همرفتی محلی است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی نیز با اشاره به سیل سال ۱۳۹۶ در روستای «چنار» عجبشیر و «غله زار» آذرشهر که موجب فوت ۴۲ نفر از مردم استان شد، می گوید: هواشناسی در تمامی حوزه ها برای پیش بینی و پیشگیری از حوادث احتمالی و کاهش خطرات جانی و مالی نقش بسزایی دارد و مردم باید به هشدارهای هواشناسی توجه کنند.
محمدباقر هنربر، می افزاید: با وجود هشدارهای هواشناسی، توقف برخی از مردم در بستر رودخانه و ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه موجب بروز این حادثه و از دست رفتن جان تعدادی از مردم شد.
محمدباقر هنربر، می افزاید: با وجود هشدارهای هواشناسی، توقف برخی از مردم در بستر رودخانه و ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه موجب بروز این حادثه و از دست رفتن جان تعدادی از مردم شد.
وی با تاکید بر به روزرسانی و تکمیل دستگاه ها و تجهیزات هواشناسی و تامین اعتبارات مورد نیاز از منابع ملی و استانی، اظهار می کند: با پیش بینی های دقیق هواشناسی می توان از بروز خسارت های مالی و جانی در حوزه های مختلف جلوگیری کرد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی می گوید: دستگاه های عضو ستاد پیشگیری، فرمانداری ها، شهرداری ها، دهیاری ها و بخشدارها باید هشدارهای هواشناسی را جدی گرفته و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند و مردم نیز با این دستگاه ها همکاری کرده و در این مواقع از کوهنوردی و اتراق در بستر رودخانه ها پرهیز کنند.
هنربر، خواستار لایروبی رودخانه ها و دهانه پل ها از سوی دستگاه های متولی شده و می افزاید: اگر در حوزه پیشگیری هزینه نشود، در زمان بارش و بروز سیل میلیاردها تومان هزینه تحمیل مردم و دستگاه ها می شود.
