خراسان جنوبی دیار فرهنگ است که مردم آن از دیرباز به مردمی فرهنگی شهرت دارند، آداب و رسوم این دیار نیز مانند دیگر آداب و رسوم نشان از فرهنگ مردم دارد.
اما گاهی این سنت پسندیده با تجملاتی همراه می‌شود که اصل آن را در فرعیاتی زودگذر پنهان می‌کند. اصلی که آغازی برای زندگی مشترک است در زوایای تجملاتی این روزها غرق می‌شود، اما اگر به سنت‌ها که میراث ماندگار ما هستند رجوع کنیم ازدواج یک فصل مشترک بدون مشکل و مسئله برای ورود به زندگی جدید و تکامل است.
فریبا کاهنی، کارشناس ثبت میراث معنوی و مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: خراسان جنوبی دیار فرهنگ است که مردم آن از دیرباز به مردمی فرهنگی شهرت دارند، آداب و رسوم این دیار نیز مانند دیگر آداب و رسوم نشان از فرهنگ مردم دارد.
وی با بیان اینکه یکی از رسوم خاص این دیار ازدواج‌های سنتی است، تصریح کرد: مراسم عروسی و ازدواج در خراسان جنوبی در سه مرحله نامزدی، عقد و عروسی صورت می‌گیرد. پس از انتخاب دختر و موافقت دو خانواده، خانواده پسر برای دختر هدایایی از جمله یک جفت کفش که در هر لنگه آن یک شاخه نبات می‌گذارند و هدایای دیگری مانند انگشتر یا پارچه و مقداری شیرینی می‌فرستند و به این ترتیب دختر را برای پسرشان نامزد یا به گفته بیرجندی‌ها دنشونی می‌کنند .
وی با بیان اینکه پس از طی زمان نامزدی، بسته به خواست طرفین، برای مراسم عقد زمان مناسبی را انتخاب می‌کنند. شب قبل از عقد، در مراسم معروف به بارکشان، لوازم مورد نیاز شب عقد را به خانه عروس می‌برند، اظهار کرد: در شب عقد، زنان نزدیک دو خانواده در خانه عروس جمع می‌شوند. بر روی سفره عقد دو شمعدان، دو لاله، یک جلد قرآن، یک جانماز، یک پیاله عسل، یک کاسه بلور پر از آب که روی آن برگ سبزی انداخته‌اند، چند تخم مرغ آب پز رنگ شده، دو کله قند و چند شاخه گل می‌گذارند .
کارشناس ثبت میراث معنوی و مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی بیان کرد: شب بعد از عقد که به شب سلام معروف است، داماد همراه نزدیکانش به خانه عروس می‌رود. در این شب خانواده عروس با خوار و بار و هدایایی که داماد در شب بارکشان فرستاده است، برای مهمانان شام تدارک می‌بینند. در سال‌هایی که عروس و داماد در دوران عقد به سر می‌برند، داماد به همراه خانواده خود در شب‌های عید و سب یلدا برای خانواده عروس و همچنین عروس هدایایی را می‌برد.
وی تصریح کرد: در طول دوران عقد رفت و آمدها صرفا خانوادگی بود. مثلا در اول زمستان هنگام " پروار کشون"، خانواده داماد، خانواده عروس را دعوت می کردند و زمان بازگشت، یک شقه گوشت گوسفند با ده عدد نان چرب، یک قابلمه قرمه گوشت، یک سینی انار و یک بار هندوانه (50من) را به خانه عروس می بردند .
کارشناس ثبت میراث معنوی و مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی ادامه داد: یک روز قبل از عروسی مراسم حمام روان و حنابندان انجام می‌گیرد. در این شب همه آقایان روستا مهمان خانواده داماد و همه بانوان روستا مهمان خانواده عروس بودند و همگی به اتفاق عروس و داماد دستهایشان را حنا می‌کردند و از مهمانان با چای و شیرینی پذیرایی می‌شد .
کاهنی اظهار کرد: شب عروسی به شب عروس کشان (شو عروس کشا) یا شب عروس بران (شو عروس برا) معروف است که در این شب مردان و زنان هر دو خانواده و دوستان نزدیک آنان برای مراسم به خانه داماد دعوت می‌شوند و پس از صرف شام، راهی خانه عروس می‌شوند و در آنجا با شیرینی و شربت پذیرایی می‌شوند .سپس با اجازه پدر عروس، او را به خانه داماد می‌آورند و هنگام ورود عروس، گوسفندی را به نیت سلامتی و عاقبت بخیری عروس و دامادپیش پای آنان‌ها قربانی می‌کنند.
وی افزود: صبح روز بعد از عروسی، داماد به دست بوسی پدر عروس می‌رود. همچنین در این روز مراسم پاتختی با حضور بانوان فامیل انجام می‌شود. در این مراسم با شربت، شیرینی و میوه از مهمانان پذیرایی می‌کنند و به شادی و پایکوبی می‌پردازند.
کاهنی بیان کرد: از میان این سنت ها، عروسی روستای چنشت، این سرزمین رنگ‌ها در خراسان جنوبی با شماره ثبت 49 جزو آثار ملی استان است. روستای چنشت در شهرستان سربیشه، در فاصله 60 کیلومتری جنوب شرق شهرستان بیرجند واقع است. روستای چنشت معروف به سرزمین رنگ‌ها، به علت جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان خراسان جنوبی شناخته می‌شود.
وی تصریح کرد: مراسم عروسی این روستا نیز زبانزد خاص و عام است و سه روز متوالی به طول می‌انجامد. در مراسم عروسی روستای چنشت داماد را بر اسب سوار کرده و تا پای تخت (محل استقرار عروس) همراهی می‌کنند، در طول این مسیر ریش سفیدان و بزرگان در پشت سر اسب به خواندن آهنگ‌های محلی، مذهبی مشغولند و همچنین زنان کهنسال نیز در جلوی اسب نواهای محلی خاصی را زمزمه می‌کنند.
کاهنی بیان کرد: در شب پایانی داماد و عروس را به همراه هم بر اسب سوار کرده و با صدای دلنواز موسیقی محلی آنها را تا خانه داماد همراهی می‌کنند و بعد از ورود به خانه داماد اهالی روستا هر کس در خور بضاعت، مبلغی را به داماد هدیه می‌کند. لباس سنتی زنان این روستا منحصر به فرد بوده و جذابیت فوق‌العاده‌ای به لحاظ رنگ‌ها دارد.
وی با بیان اینکه روستای چک در ۸۰ کیلومتری بیرجند و نزدیک شهر اسدیه در دامنه رشته کوه‌ها مومن آباد واقع است. در فصل بهار، تابستان و پاییز بسیار دیدنی است، تصریح کرد: یکی از مراسم مهم وبسیار با نشاط در این روستا مراسم و جشن‌های ازدواج جوانان روستا بوده که به رویه بزرگان وگذشتگان روستا است، بیشتر جوانان سعی می‌کنند با فامیل و اقوام ازدواج کنند، لذا نیاز به آشنایی اولیه نیست پس از تصمیم اولیه مبنی بر ازدواج معمولا پدر یا برادر بزرگتر خانواده داماد برای گفتگو با خانواده عروس قرار می‌گذارند و صحبت های اولیه شان را می‌کنند.
کاهنی افزود: هنگامی که خانواده عروس موافقت کردند یک روز را بعنوان روز خرید تعیین می‌کنند که هر دو خانواده همراه با دو الی سه تا از بزرگان فامیل به بازار می‌روند و داماد ابتدا برای عروس قرآن وآینه شمدان می‌خرد و پس از آن خرید لباس عروس، حلقه و لوازم دیگر انجام می‌گیرد.
وی با بیان اینکه پس از انتخاب همسر با وساطت خویشاوندان تحقیق و بررسی انجام می‌شود. معمولاً یک زن ازنزدیکان داماد نزد خانواده عروس رفته وموضوع را مطرح می‌کند که این مراسم را "کدخدایی" گویند، تصریح کرد: بعداً شبی را بنام "بله برون" مشخص کرده وکفش را درپای عروس نموده ویک حلقه نامزدی بنام "کلکی بعنوان نشونی" به عروس می دهند.
کاهنی با بیان اینکه مراسم عقد با خرید از بازار و دعوت ازتمامی دوستان وآشنایان انجام می شود. هنگام خطبه عقد جلوی داماد قرآن، آینه، ظرف آب وزیرزانوی او یک بالشت قرارداده تا درپایان خطبه برسریکی ازمجردین بکوبد تا او هم بختش باز شود، اظهار کرد: بردن داماد به خانه عروس را "سرسرو"گویند که با خواندن سوره الرحمن وصدای شبوش به صورت پیاده و یا با ماشین وصدای بوق اتومبیل‌ها همراه است.
وی با بیان اینکه متاسفانه گاهی عروسی‌های تجملاتی رواج می‌یابد که در واقع سدی در مقابل سنت‌ها است، خاطرنشان کرد: واقعیت ازدواج در واقع همین سنت ها است، واقعیتی که ریشه در مذهب و دین ما دارد. شیرینی این سنت‌ها به شیرینی سال‌ها زندگی است.
انتهای پیام
