«هستیجان»، غاری در دلیجان از توابع استان مرکزی است که کاوش‌های باستان‌شناسان تاریخ این غار را به اواخر دوره ساسانی نسبت داده است. باستان‌شناسان تا سه چهار ماه پیش از وجود چنین غاری اطلاعی نداشتند. مصطفی ده‌پهلوان ـ رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ گفته است: نه در نقشه باستان‌شناسی و نه در گزارش‌های باستان‌شناسی به نام این غار اشاره‌ای نشده بود، تا اینکه یکی از کارشناسان زبان پهلوی در خارج از کشور متوجه چرم‌نوشته‌هایی شد که اطلاعات ذی‌قیمتی را در اختیار می‌گذاشت. او در ادامه با پیگیری متوجه شد بسیاری از این آثار از کشور خارج شده است و با پرس‌وجو متوجه شد خاستگاه این چرم‌نوشته‌ها غاری در استان مرکزی است. بنابراین کاوش اضطراری در غار هستیجان آغاز شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از چرم‌نوشته‌ها و اسناد نوشتاری از این غار غارت شده و به خارج از ایران منتقل شده است. اکنون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری قرار است در نشستی با عنوان «میراث در خطر ایران: در پرتو اسناد نوشتاری و مدارک نویافته از غار هستیجان» به بررسی آنچه بر این غار گذشته است، بپردازد.
به همین بهانه یکی از اسناد نوشتاری به‌دست آمده از غار هستیجان، از سوی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتشر شده است. این پوست‌نوشته نامه‌ای است خصوصی متعلق به اواخر عصر ساسانی یا آغاز عصر اسلامی، که در منطقه‌ای میان قم و کاشان نوشته شده و نشان از رواج سواد و کتابت در میان عامه مردم ایران پیش از اسلام دارد.
برای این نامه، چنین متنی ترجمه شده است: مرواید، خواهر گرامی که ایزدان او را خوشبخت‌تر کنند. هر خوشبختی برای خواهرم باد. من به دست بختک، یک شیشه روغن برایت فرستادم. از تندرستی و آسایش خودت و فرخزاد برای من نامه بنویس و از (تندستی) من و کودکانم آسوده‌خاطر باش. روغن را زود بفرست.
این توضیح داده شده که این پوست‌نوشت جزئی از بایگانی بزرگی از اسناد پهلوی است که در یک یا چند مرکز اداری در منطقه‌ای میان شهرهای امروز قم و کاشان در اواخر عصر اسلامی نوشته شده‌اند و امروزه در مجموعه‌های مختلفی از جمله در برکلی، برلین و لس‌آنجلس نگهداری می‌شوند. کهن‌ترین سند از این مجموعه یک سند حقوقی از سال دوم هزمز شاهنشاه است.
این سند به شماره Berk.۲۴۵ در کتابخانه بنکرافت در برکلی کالیفرنیا در ایالات متحده نگهداری می‌شود.
نشست اسناد نوشتاری و مدارک نویافته از غار هستیجان، سه‌شنبه ۲۱ آذرماه از ساعت ۱۴ تا ۱۸ در تالار همایش‌های موزه ملی ایران برگزار می‌شود، و علی دارابی ـ معاون میراث فرهنگی ـ، احسان قاضی‌زاده هاشمی ـ عضو کمیسیون فرهنگی مجلس ـ، مصطفی ده‌پهلوان ـ رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ، جبرئیل نوکنده ـ رییس کل موزه ملی ایران ـ، محمدرضا نعمتی ـ سرپرست گروه کاوش هستیجان ـ، خداداد رضاخانی ـ پژوهشگر دانشگاه لایدن هلند ـ، اسماعیل شراهی ـ کارشناس اداره کل استان مرکزی ـ و نیماآصفی - پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ـ سخنران‌های آن خواهند بود.
ورود به این همایش برای عموم آزاد است. همچنین تماشای آن از تلویزیون اینترنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به نشانی tv.richt.ir امکان‌پذیر است.
۲۳۳۲۳۳
