خبرگزاری فارس - خراسان جنوبی؛ راهکارهایی به عنوان یک کارشناس در حوزه دام خراسان‌جنوبی ارائه می دهد که می تواند این خطه را به قطب تولید دام و گوشت بخشی از کشور مبدل کند چرا که قابلیت ها و توانمندی های خراسان جنوبی در این حوزه اگر با همدلی، انسجام و همراهی مسوولان و متولیان امر همراه شود به طور حتم این اتفاق مهم شدنی‌ست.

راهکارها و پیشنهادهایش هم به ورود دام از کشور همسایه ( افغانستان)، احیا نژاد بومی دام خراسان جنوبی به ویژه بز کرکی که نژادش در حال از بین رفتن است، راه اندازی هاب شتر مرغ و صدور گوشت آن، جلوگیری از صدور دام خراسان جنوبی به دیگر نقاط یا به اصطلاح دیگر انحصاری شدن تولیدات دامی استان و ... برمی گردد.

حال پای صحبت های مهندس علیرضا خیاط، مدیر مجتمع گوشت قهستان یا همان کشتارگاه خوسف که عنوان اولین مجتمع کشتارگاهی صنعتی خراسان جنوبی را با راه اندازی این مجتمع از آن خود کرده است می نشینیم تا هم با انگیزه و هم موانع پیش روی این کارآفرین که عمده آن کمبود نقدینگی برای آن چه به عنوان اهداف و چشم انداز پیش رویش در نظر گرفته آشنا شویم.

کشتارگاه حلقه مفقوده زنجیره دامی

فارس: آقای مهندس ابتدا بفرمایید چطور شد که ایده احداث کشتارگاه به ذهنتان رسید؟

خیاط: یکی از حلقه های مفقوده در زنجیره دامی خراسان جنوبی موضوع کشتارگاه بود چرا که با ایجاد آن از خروج دام زنده و ارزش افزوده‌ای که برای تامین امنیت مطالبات دامداران و افزایش سرمایه    آن ها و از طرفی ارزش افزوده ای که از کشتار و استحصال دام در استان به دست آمد در خراسان جنوبی باقی می ماند.

موضوع اساسی دیگر در این زمینه فرصت مرز در خراسان جنوبی ست که می تواند در این استان نیز همانند سیستان و بلوچستان واردات دام انجام شود اما کشتارگاهی که بتواند کشتار را انجام دهد وجود نداشت.

به همین واسطه سال ۹۷ تحقیقات اولیه را شروع کرده و بعد از مشاهده میدانی از ۲۰ تا ۲۵ کشتارگاه کشور و برنامه ریزی کامل و ازریابی موقعیت مکانی در گود ترین نقطه از منطقه خوسف عملیات اجرایی آن را در زمینی به وسعت ۵۰ هزار متر مربع شروع کردم.

داخل پرانتز باید این موضوع را هم یاد آور شوم که کشتارگاه ها به واسطه ویژگی های خاص و ویژه زیست محیطی در نواحی و شهرک های صنعتی نمی توانند ایجاد شوند چرا که به واسطه آلودگی های زیست محیطی که دارند  نباید در نزدیکی شهرها و روستاها و مناطق مسکونی ایجاد شوند. به همین واسطه تامین زیرساخت ها بر عهده سرمایه گذار است که خود هزینه های مضاعفی را می‌طلبد.

آغاز کار 

بعد از ارزیابی های مکانی و خرید زمینی با مشخصات ویژه کشتارگاه  یک سال بعد شروع عملیات اجرایی پروژه با برآورد اعتبار حدود ۱۸ میلیارد تومان آغاز شد اما با ابراز تاسف به واسطه افزایش قیمت‌هایی که وجود داشت برآورد سرمایه گذاری به بیش از ۱۱۰ میلیارد تومان رسید.

در این سال مجتمع گوشت قهستان با سالن کشتار، بسته بندی گوشت و آلایشلات خوارکی و غیر خوراکی راه اندازی شد.

لازم به یادآوری ست که یکی از الزامات بسیار مهم در زمینه کشتارگاه های تیپ یک واحد تبدیل ضایعات است که با ابراز تاسف در آن مقطع زمانی نتوانستیم راه اندازی کنیم و امسال این واحد راه اندازی شد.

در ضمن ظرفیت کشتارگاه در هر شیفت کاری هزار  راس دام سبک، ۱۰۰ راس دام سنگین و ۱۰۰ قطعه شتر مرغ است.

همچنین باید این نکته هم را متذکر شد که یکی از بسترهای حوزه  دام و طیور خراسان‌جنوبی پرورش شتر مرغ است که برای کشتار آن سرمایه گذاران این حوزه با مشکل مواجه بودند که در کشتارگاه خوسف این قابلیت نیز وجود دارد.

شروع کار با ۲۰۰ نفر

فارس: اشتغال زایی این واحد تولیدی و خدماتی به چه میزان است؟

خیاط: با آغاز به کار این واحد ۲۰۰ نفر به طور مستقیم بعد از آموزش های لازم مشغول به کار شدند و چون شروع به کار کشتارگاه با پشتیبانی امور عشایری بود بعد از اتمام این پشتیبانی مجبور به تعدیل نیرو شدیم چرا که دیگر نمی توانستیم سرمایه در گردش طرح را تامین کنیم.

بعلاوه چون کشتارگاه جنبه خدماتی دارد ادامه کار توجیه نداشت و برای این که حجم سرمایه‌گذاری ها را افزایش دهیم مجبور به کار تولیدی نیز شدیم به طوری که به خرید، کشتار و عرضه مستقیم دام ورود کرده به همین واسطه دو فروشگاه یکی در مرکز استان و دیگر در تهران راه اندازی کردیم.

در کنار آن خودروهای حمل لاشه را برای تکمیل زنجیره سرد کامل کرده و با پایین آمدن کشتار مجبور به کم کردن نیروها شدیم و اکنون حدود ۸۰ نفر در این مجموعه مشغول به کارند.

۴۰ میلیارد تومان تسهیلات بانکی

فارس: سرمایه و هزینه این مجتمع را چطور تامین کردید؟ آیا آورده جناب عالی بود یا از تسهیلات بانکی هم بهره بردید؟

خیاط: کشتارگاه ها با واحدهای تولیدی متفاوت هستند چرا که واحدی تولیدی کارش تولید است اما کشتارگاه هم واحد تولیدی ست و هم خدماتی. از این جهت که عموم مردم و قصاب ها به کشتارگاه برای کشتار مراجعه می کنند خدماتی و از این جهت که کشتار دارد تولیدی‌ست.

باید یادآور شوم که حدود ۶۰ هزار خانوار روستایی و عشایری در خراسان جنوبی داریم که اغلب آن ها به فعالیت های کشاورزی و دامداری مشغولند به همین واسطه کشتارگاه بستر مناسبی برای فروش دام و برگشت سرمایه آن ها به حساب می آید.

در گام اول حدود ۲۰ میلیارد تومان تسهیلات احداثی از بانک کشاورزی دریافت کردیم و با توجه به افزایش قیمت هایی که در آن مقطع زمانی رخ داد مجبور شدم از بانک های دیگر هم تسهیلات ۱۸ درصد بگیریم.

بعد از آن که در فاز تکمیلی واحد تبدیل ضایعات راه اندازی شد ۲۰ میلیارد تومان برای این واحد تسهیلات دریافت کردیم.

با راه اندازی واحد تبدیل ضایعات فرصتی در اختیار استان برای تامین پودر گوشت، خون و استخوان قرار گرفت چرا که واحدهای دامپروری، آبزی پروری و طیور از پودر گوشت و خون به عنوان مکمل های غذایی طیور و دام استفاده می شود.

مهم ترین مشکل کمبود نقدینگی

فارس: صنایع پایین دست و مرتبط به این صنعت هم در دستور کار است؟

خیاط: مجموعه کشتارگاه به عنوان یک صنعت مادر می تواند در کنار خودش صنایع کوچک و زیر مجموعه ای داشته باشد که از جمله آن می توان به سرمایه گذاری در حوزه فرآوری پوست، چرم سازی، غذاهای نیم پژ، سوسیس و کالباس و .... اشاره کرد.

همچنین خراسان جنوبی چون جمعیت دامی خوبی دارد تامین کننده  دام زنده استان های سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و جنوب خراسان رضوی ست و اگر بستر مناسبی برای خرید دام و فروش گوشت در استان فراهم شود همانند کاری که خراسان رضوی انجام می دهد خراسان جنوبی هم می تواند یکی از قطب های تامین کننده گوشت کشور باشد.

برنامه ریزی دیگری که برای ارتقاء فازهای کشتارگاه در دستور کار است ایجاد واحدهای دامپروری ست که باید برای تکمیل زنجیره کشتارگاهی باید بخشی از دام مورد نیاز را در خود مجموعه تامین کنیم برای ایجاد این زنجیره نیز مجوزهای لازم دریافت و در حال طی کردن مراحل اداری آن هستیم.

اکنون همان طور که گفتم مهم ترین مشکل این واحد تامین نقدینگی سرمایه در گردش است که اگر قول هایی که متولیان امر در این زمینه دادند عملیاتی شود به طور حتم بستر اشتغال بیش از۴۰۰ نفر فراهم خواهد شد.

کشتارگاه یک واحد آلاینده

فارس: چرا باید واحدهای کشتارگاهی در گودترین نقاط ایجاد شود؟

خیاط: چون کشتارگاه یک واحد آلاینده به حساب می آید و در رده بندی های محیط زیست یکی از بدترین واحد ها، کشتارگاه هاست زیرا ضایعات بسیاری هم به لحاظ آلودگی که در بستر ایجاد می کند و در زمینه پساب و خونابه‌ای که دارد هوا و محیط را آلوده می سازند باید در گودترین نقطه باشد تا این آلودگی ها به بخش های دیگر منتقل نشود.
همین موقعیت مکانی سبب شد تا در سال ۹۸ که کار را شروع کردیم حدود ۴ میلیارد تومان فقط هزینه تصفیه خانه و پساب فاضلاب این مجموعه شد تا از این پساب برای زراعت و شستشوی فضاها و خودروهای حمل بار استفاده کنیم.

زراعت هم برای درختان غیر مثمر است چرا که آلودگی های میکروبی در کشت های مثمر دوباره به انسان و دام منتقل شود.

احداث کشتارگاه در گودترین نقطه به این واسطه است که اگر نشستی داشته باشد وقتی بارندگی رخ می دهد به وسیله رواناب ها سبب آلودگی بستر نشود.

علاوه براین در ایجاد این واحدها به طور حتم به واسطه بویی که ایجاد می شود جهت باد و قبله نیز مهم است. به همین واسطه واحدهایی چون کشتارگاه ها برخی از هزینه هایی زیرساختی که متقبل می شوند به چشم نمی آید همان طور که  هزینه زیرساخت های اولیه مانند آب، برق، گاز و جاده و  ... که برای این واحد شد در سال ۹۸ بیش از ۱۰ میلیارد تومان بود.
حداقل یک چشم انداز ۳۰ تا ۴۰ ساله به واسطه بوی که کشتارگاه ایجاد می کند برای این واحد دیده ایم تا هیچ مزاحمتی برای هیچ بخشی ایجاد نکند.

بازگشت نیروهای تعدیل شده 

فارس: آیا برنامه ای برای بازگشت نیروهای تعدیل شده به کار هم در این مجموعه دارید؟ 

خیاط: همان طور که گفتم با  تعدیل نیرویی که در این مجموعه داشتیم تعداد نیروها به ۶۰ نفر رسید و اکنون به حدود ۸۰ نفر با راه اندازی واحد ضایعات رسیده است یعنی ۲۰ نفر به مجموعه اضافه شدند و در فاز بعدی که ایجاد سالن فراوری پوست را  پیش بینی کرده ایم که تجهیزات آن خریداری شده و باید نصب شود نیز ۱۰ تا ۱۵ نفر مشغول به کار می شوند.

نیروهایی که تعدیل شدن را سعی کردیم دوباره به کار برگردانیم چرا که با ابراز تاسف چون در خراسان جنوبی کشتارگاه صنعتی نداشته ایم در فنی وحرفه ای نیز رشته ای در این زمینه وجود نداشته و ندارد و برای آموزش نیروهای تعدیل شده هزینه کرده ایم به طور حتم بازگشت این نیروها به کار برای این مجموعه هزینه کمتری خواهد داشت چرا که آموزش های لازم را پیش از این فرا گرفته اند.

نیاز به سرمایه در گردش

فارس: نیاز به سرمایه در گردش مجموعه شما به چه میزان است؟

خیاط: سال گذشته از محل منابع تسهیلات بند الف تبصره ۱۸ سال ۱۴۰۰، ۶۰ میلیارد تومان در خواست تسهیلات دادم اما چون به پایان این منابع خورد ۱۵ میلیارد تومان از این منابع توانستم دریافت کنم این درحالیست که بر اساس برآورد کارشناس بانک نیاز سرمایه در گردش این واحد کشتارگاهی در روز حدود ۱۵ میلیارد تومان است یعنی اگر ۱۰۰ درصد مجموعه کشتارگاهی خوسف فعال باشد.

ولی چون اکنون با ظرفیتی کمتر از ۲۰ درصد در حال فعالیت هستیم از درخواست از ستاد تسهیل ۱۰۰ میلیارد تومان حد اعتباری ست تا بتوانیم از این طریق در مزایده هایی که برخی از شرکت ها برای فروش دام و .... می گذارند شرکت کرده و دام مورد نیاز را خریداری کنیم.

از طرفی برخی از فروشگاه ها زنجیره ای از جمله رفاه، دیلی مارکت و اتکا هم هستند که تسویه آن برای گوشت درخواستی بلند مدت یعنی یک ماه تا ۴۵ روز است اگر بخواهیم به عنوان تامین کننده این مجموعه ها ورود کنیم باید به طور حتم سرمایه در گردش داشته باشیم.

برای این گونه مجموعه ها خیلی مقرون به صرفه است که از استان گوشت مورد نیاز را تامین کنند تا تهران و شمال کشور اما به دلیل که سرمایه گردش نداشتیم مجبور شدیم درخواست آن ها را اجابت نکنیم. چرا که نیاز آن هم در روز یک تا دو میلیارد تومان است و در ماه می شود ۶۰ تا ۷۰ میلیارد تومان و اگر خدای نکرده تاخیری در پرداخت آن ها صورت گیرد کشتارگاه متضرر می شود.

همچنین طی دو سال گذشته با بسیاری از نهادها از جمله قرارگاه خاتم قرار داد بستیم و این مجموعه هم از کیفیت و هم از نحوه کشتار رضایت داشتند اما مشکل کمبود نقدینگی سبب شد تا نتوانیم این روند را ادامه دهیم.

علاوه براین برای تامین گوشت برخی وزار تخانه ها، کارخانجات و معادن خراسان جنوبی گام برداشتیم اما همین کمبود نقدینگی سبب شد تا پا پس بکشیم. لازم است متولیان امر در این زمینه همراهی بیشتری با سومین مجتمع کشتارگاهی تیپ یک گرید A  در کشور داشته باشند چرا به اذعان کارشناسان سازمان دامپزشکی کشور محصولات تولیدی این کارخانه پایین ترین بار میکروبی را دارد.

 کشتارگاه های سنتی

فارس: به عنوان یک کارشناس در این حوزه وضعیت کشتارگاهی خراسان جنوبی را چگونه ازریابی می کنید؟

خیاط: تا قبل از راه اندازی مجتمع صنعتی گوشت قهستان در خراسان جنوبی این خلاء وجود داشت اما باید در نظر داشت که کشتارگاه به تنهایی نمی تواند تکمیل کننده زنجیره باشد و نیاز به بسته بندی، تونل های انجماد، نگهداری و .... نیز است تا در شرایط بحران و عادی پاسخ گوی نیاز مردم باشیم.

همچنین باید بدانیم که در همه شهرستان های خراسان جنوبی کشتارگاه ها سنتی ست هرچند خوشبختانه با این که بیش از دو هزار و ۷۰۰ بیماری مشترک بین انسان و دام وجود دارد اما هنوز هیچ درگیری از  این نوع بیماری ها در استان نداشته ایم.

اما باید آگاهی مردم در زمینه بیماری های بین انسان و دام بیش از پیش افزایش یابد چرا که  در کشتارگاه ها به واسطه زمان پیش سردی که لاشه در آن نگهداری می شود و بازرسی که توسط دامپزشک و نحوه کشتاری که توسط ناظر شرعی اتفاق می افتد با اطمینان خاطر بیشتری می توان گوشت را مصرف کرد.

گاهی وقت ها وقتی قصاب در کشتارگاه دامی را ذبح می کند به هیچ وجه متوجه بیماری در آن نمی شود اما وقتی دامپزشک توضیح می‌دهد  متوجه آن می شود این که شهروندان به این نتیجه برسند که گوشتی که مهر دامپزشکی دارد به لحاظ سلامتی از اطمینان بیشتری برخودار است نیاز به آگاهی سازی از طریق رسانه ها و فضای مجازی دارد چرا که آگاهی می تواند از بروز فاجعه جلوگیری کند.

پایین ترین نرخ گوشت

به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی، استان پایین ترین نرخ گوشت را در کشور دارد یعنی پایین ترین خرید دام زنده را هم داریم و وقتی  که این اتفاق می افتد دامدار یا واسطه  ترجیح می دهد دام را از استان خارج کرده و به استان هایی منتقل کند تا با قیمت بالاتری از وی بخرند.

سیستان و بلوچستان از یک سال قبل خروج دام زنده را از این استان را ممنوع کرده یعنی دام در این استان کشتار و بسته بندی شده و سپس از این استان خارج شود. این اقدام سبب شده تا همه واحدهای بسته بندی گوشت سیستان و بلوچستان که زمانی راکد شده بود دوباره به چرخه تولید بازگردد.

اگر این حمایت و انسجام در خراسان جنوبی هم اتفاق بیفتد به طور قطع  به واسطه این که تولید دام استان خیلی بیشتر از مصرف است می‌توانیم ۸ تا ۱۰ برابر مصرف خراسان جنوبی گوشت قرمز تهیه کنیم اگر این اتفاق بیفتد هم ارزش افزوده و اشتغال بسیاری به همراه دارد.

همچنین خراسان جنوبی باید از قابلیت مرز مشترکی که با کشور افغانستان دارد استفاده کرده تامین کننده بخشی از گوشت گوسفندی کشور باشد. بعلاوه به لحاظ ذهنی لاشه و بسته بندی گوشتی که در خراسان جنوبی تولید می شود  نسبت به گوشت تولیدی در سستان و بلوچستان اقبال بیشتری از آن می شود هرچند همه ملاحظات بهداشتی برای گوشتی تولیدی این استان هم انجام می شود.

اگر بتوانیم از فرصت مرز در زمینه ورود دام استفاده کنیم به اذعان کارشناسان بازرگانی کمی توزان نیز در مراودات تجاری ایران با افغانستان هم بر قرار  خواهد شد چرا که اکنون کفه صادرات ایران به افغانستان بر صادرات افغانستان به ایران می چربد.

اشتغال غیر مستقیم کشتارگاه بی شمار

فارس: آقای مهندس اگر صحبت پایانی در این حوزه نیز دارید بفرمایید؟

خیاط: ضرورت دارد متولیان و مسوولان نگاه مشابه که در حوزه کشتارگاه در دیگر استان ها از جمله استان های همجوار خراسان جنوبی چون خراسان رضوی و سیستان وبلوچستان دنبال می شود را دنبال کنند و همان طور که خراسان رضوی دام زنده این استان را خریداری و تامین کننده گوشت استان های فارس و هرمزگان است در خراسان جنوبی هم این اتفاق بیفتد.

به این موضوع هم باید توجه داشته باشیم که وقتی به عنوان مثال یک واحد تولیدی ۱۰۰ نفر اشتغال مستقیم دارد متولیان آن  اشتغال غیر مستقیم این واحد را ۳۰۰ نفر اعلام می‌کنند اما کشتارگاه تنها حوزه ای است که اشتغال غیر مستقیم آن به واسطه این که با همه عشایر و روستاییان در ارتباط است غیر قابل شمارش است به همین سبب ضرورت ایجاب می کند این حوزه به طور ویژه مورد توجه متولیان امر قرار گیرد.

موضوع دیگر این است که با توجه به این که به واسطه استمرار قهر طبیعت دیگر فعالیت های کشاورزی چندانی نمی توان در استان داشت به همین واسطه لازم است به سمت توسعه دامپروری حرکت کرد چرا که عواید بیشتری دارد.

یک تحقیق جالب

سال ۹۸ براساس آماری رسمی که سازمان جهاد کشاورزی، اداره کل دامپزشکی و شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی اعلام کرد سالانه ۵۵۰ میلیون متر مکعب آب چاه ها صرف زراعت می شود که عواید حاص از آن ۲۹۰ میلیارد تومان است و در همان سال آب منطقه هر متر مکعب آبی که می فروخت ۲ هزار تومان بود که ارزش ریالی آن هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان است یعنی اگر ۳۰۰ میلیارد تومان به کشاورزان داده شود و این آب دست نخورده باقی بماند و بخش ناچیزی از این منابع در اختیار صنایع قرار گیرد به طور قطع سود می کنیم.

بعلاوه اگر زراعت در استان کم شود و در عوض دامپروری توسعه یابد به طور قطع عواید حاصل قابل مقایسه با  عواید حوزه زراعت نخواهد بود. 

نسل بومی دام در حال انقراض

همچنین دامی بوم استان کم کم نسل آن در حال منقرض شدن است به عنوان مثال بز کرکی سربیشه که نژادی اصیل در خراسان جنوبی در حال از بین رفتن است و باید آن را احیا کنیم.

در ضمن لازم است که سازمان جهاد کشاورزی به جای اجرای سیاست های کلان کشوری در حوزه دام یعنی پرورش بز سانن که به هیچ وجه با اقلیم استان سازگاری ندارد بر روی نژاد بومی خراسان جنوبی که متناسب با اقلیم آن است سرمایه گذاری کند به طور حتم نتایج و عوایدی بیشتری نصیب روستاییان و عشایر استان خواهد شد.

راه اندازی هاب شتر مرغ

موضوع دیگر این است که به توسعه و پرورش شتر مرغ در این استان بیش از پیش اهتمام ورزیده شود چرا اغلب مزارع تعطیل کردند و باید پیگیری ها و مکاتبه هایی از سوی استاندار، رئیس سازمان جهاد کشاورزی و نمایندگان خراسان جنوبی در مجلس شورای اسلامی برای صادرات گوشت شتر مرغ از استان انجام شود. دیگر این که همان طور که منطقه ویژه هاب شتر در استان راه اندازی شده هاب شتر مرغ هم راه اندازی شود تا این پرورش آن بیش از پیش در استان توسعه یابد.

پایان پیام/