فرزاد شریفی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام، ظهر دوشنبه ۲۵ دی ماه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در ایلام، در خصوص کشف کتیبه آجری نقش‌دار به خط آکدی گفت: تپه گاران یا غِران (اهالی دهلران آن را تپه غِرو می خوانند) در دشت دهلران از توابع استان امروزین ایلام و در جنوب‌غربی فلات ایران واقع شده است.
وی افزود: این محوطه در ۳ کیلومتری شرق رود دویرج و در ۲۸۰۰ متری شمال- شمال‌غربی تپه موسیان قرار دارد. محوطه گاران با وسعت ۱۷ هکتار، از یک برجستگی اصلی مخروطی شکل در جنوب محوطه و چندین پشته نامنظم تشکیل شده است که در شرق، شمال و غرب برجستگی اصلی قرار دارند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام ادامه داد: ارتفاع برجستگی اصلی ۲۰ متر و ارتفاع پشته‌های پیرامونی آن حدوداً بین ۳ تا ۶ متر است. سرتاسر دامنه برجستگی اصلی را پهنه‌پست و یکنواختی به عرض تقریباً ۲۰ متر در بر گرفته است که آن را از پشته‌های پیرامونی جدا کرده است.
شریفی خاطرنشان کرد: شاید این پدیده نشانی از وجود یک خندق باشد که برای حفاظت بیشتر پیرامون آکروپل تپه ایجاد شده است. گاران به دلیل توالی منظم از اواخر سلسله‌های قدیم تا اواخر دوران تاریخی و همچنین تبدیل شدن به بزرگترین زیستگاه در نیمه هزاره دوم ق.م تا اواخر دوره هخامنشی از اهمیت فوق‌العاده‌ای در مطالعات باستان‌شناسی این منطقه برخوردار است.
وی اظهار داشت: تپه گاران توسط محسن زینی‌وند در سال ۱۳۹۴ مورد بررسی و شناسایی باستان‌شناسی و در اسفندماه ۱۳۹۷ مورد یک فصل کاوش باستان‌شناسی قرار گرفته است.
وی یادآور شد: در بررسی سطحی از دامنه پشته اصلی چندین آجر شکسته که گاهاً دارای کتیبه بوده‌اند شناسایی شد. البته نبشته‌های این آجرهای کتیبه‌دار استامپی به دلیل آبسوده شدن و هوازدگی قابل خواندن نبودند ولی در یک نمونه چند کلمه ناقص از جمله لوگال (حاکم)، دومو (پسر) و بلی‌تو (سرور او) قابل خواندن شد که نشان می‌دهد به زبان آکدی نگاشته شده‌اند.
شریفی تصریح کرد: در همین بررسی‌ها، یک تکه آجر که در عین حال ساده ولی شگفت‌انگیز است نیز شناسایی شده که شیارهایی بر سطح دارد. این نمونه مشابه نمونه‌هایی است که به فراوانی در بین‌النهرین به دست آمده که سُنت نقشه‌های جغرافیایی، شهرسازی، پلان معابد و کاخ‌ها، طرح سیستم آبیاری و اراضی کشاورزی در هزاره سوم و تا اول پ.م را تداعی می‌کند.
وی متذکر شد: تطبیق پلان یا طرح نمونه گاران با بخشی از توپوگرافی دشت دهلران تا حدودی هم‌خوانی دارد. زینی‌وند معتقد است خطوط ارائه شده بر روی نمونه مورد بحث چهار شکل را نمایندگی می‌کند که عبارتند از رودخانه، کوه، سد یا بند، و کانال‌های آبرسانی.
وی ادامه داد: چنین وضعیتی در شمال‌شرقی دشت دهلران جایی که رودخانه دویرج از سیاه‌کوه (ارتفاعات زاگرس مرکزی) جاری شده و وارد دشت می‌شود به واسطۀ تغییرات اقلیمی هزاره‌های گذشته دارای بستر عمیق شده و انشعابات آبی از این رودخانه را با مشکل مواجه کرده که همین باعث شده که از بند برای بالا آوردن سطح آب رودخانه و جاری شدن آب در کانال‌ها در دوره عیلام باستان شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام افزود: زینی‌وند شواهدی از بندهایی که با نی یا شاخه در ۱۰۰ سال پیش بر روی رود فرات و شمال دزفول برای بالا آوردن سطح آب ایجاد شده بود را نمونه قابل اتکایی می‌خواند که احتمالاً بر روی نقشۀ آجری گاران نیز آمده است.
وی یادآور شد: با توجه به شواهد کانال‌های باستانی که از رود دویرج منشعب می‌شده و اراضی زیستگاه‌های گاران و موسیان را تأمین می‌کرده یک پروژه عمرانی از دوره عیلام قدیم بوده که پیش از اجرا همانند سنت بین‌النهرینی، پلان آن بر روی یک آجر کشیده شده است.
وی گفت: با توجه به کتیبه آجری آکدی شناسایی شده به همراه آجر نقش‌دار که با تفاسیر بالا احتمالاً نقشه‌ای در رابطه با سیستم آبرسانی است نظر ما را به اهمیت سیاسی- اقتصادی گاران در سرحدات غربی عیلام سوق می‌دهد.
وی ادامه داد: این منطقه به دلایلی از جمله راه اصلی شوش به بین‌النهرین، منابع آبی، منابع طبیعی از جمله قیر و سنگ و رسوبات آبرفتی مناسب برای کشاورزی مورد طمع می‌توانسته قرار بگیرد. از این نظر کشف چنین شواهد مادی در رابطه با این مولفه‌ها دور از انتظار نیست.
شریفی در پایان گفت: نتایج این پژوهش‌ها توسط زینی‌وند در سخنرانی‌ها و نوشته‌هایی به زبان فارسی و انگلیسی در مجلات معتبری منتشر شده است. اخیراً، در رابطه با نقشه آجریِ تپه گاران مقاله‌ای از ایشان در مجله معتبر عراق (IRAQ) در دانشگاه کمبریج انگلستان منتشر شده است.
پایان پیام/
