۳۰ دقیقه بامداد ۳۱ خرداد ماه سال ۱۳۶۹، وقتی همه خواب بودند، زمین در بخش جیرنده شهرستان رودبار گیلان لرزید. زمین لرزه‌ای به قدرت بالای هفت ریشتر که خسارت جانی و مالی فراوانی به جای گذاشت.
به طوری که بازسازی آن همه ویرانی، به ویژه در مرمت بناهای تاریخی چند سال به‌طول انجامید و برخی از بناها نیز کاملا از بین رفت.
در این زمین لرزه، مهمترین بنای میراثی مرکز استان یعنی عمارت بلدیه نیز تخریب شد و برج ۲۲متری بلدیه چنان افتاد که ساعت‌های آلمانی‌اش در زمان آواربرداری مفقود شد و دو سال مرمت برج به طول انجامید؛ در نهایت درست عصر روز ۳۱خرداد ۱۳۷۱، برج بلدیه با ساعت‌های جدیدش زمان را به عقب برگرداند.
لازم به یادآوری است، کلنگ احداث عمارت بلدیه رشت، در پائیز سال ۱۳۰۲ خورشیدی در گورستان مرکز شهر به زمین زده شد و پس از تملک املاک شخصی مجاور این گورستان، بنایی با معماری نئوکلاسیک روسی سربرآورد.
مهندسی ارمنی به نام «آرتم سرداراف»، از ارامنه‌ی روسیه مقیم رشت، کار طراحی و نظارت بر ساختمان را بر عهده گرفت.
اداره‌ی بلدیه سرداراف را به سمت مهندس بلدیه رشت با ماهی هفتاد تومان حقوق استخدام کرد و او هفته‌ای سه روز در بلدیه حاضر می‌شد و وظایف خود را انجام می‌داد؛ بنای بلدیه، چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۰۵، اندکی به اتمام نهایی افتتاح شد و دو ماه بعد رسما به عنوان ساختمان اداری شهرداری رشت، مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
این بنای باشکوه با دیگر مجموعه بناهای میراثی مرکز شهر در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
بعد از زلزله سال ۱۳۶۹، شدت خرابی به اندازه‌ای بود که شهردار وقت دستور تخریب کامل عمارت تاریخی بلدیه و ساخت مجدد اداره بلدیه را صادر کرده بود. دستوری که البته با دخالت به موقع اداره میراث فرهنگی آن زمان متوقف و قرار شد شهرداری رشت با نظارت اداره میراث فرهنگی، عمارت را بازسازی کند. روبرت واهانیان تبریز، معماری بود که حدود سه ماه از فعالیتش در شهرداری رشت می‌گذشت. او به عنوان ناظر پروژه مرمت بلدیه به اداره میراث فرهنگی گیلان، معرفی شد.
او اکنون ۸۷ سال سن دارد و خیلی‌ها او را به عنوان رشت پژوه می‌شناسند. واهانیان، در یادآوری آن روزهای پرتلاطم بعد از زلزله می‌گوید: پس از اقامتم در رشت و در اوایل سال ۱۳۶۹، از طرف شهرداری برای کار در واحد طرح و برنامه شهرداری رشت، دعوت شدم.
زلزله منجیل در سومین ماه آغاز همکاری من با شهرداری رشت اتفاق افتاد. جالب اینکه خود شهردار وقت، هادی الماسی، هم در اواخر سال ۱۳۶۸ به سمت شهرداری رشت منصوب شده بود. زلزله خرداد ماه ۱۳۶۹- که خرابی‌های وسیعی به بار آورد- بلافاصله همه ما را به کار واداشت.
منظورم بازسازی شهرها و ساختمان‌های آسیب دیده در اثر زلزله است. رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی گیلان، دکتر رزازی، ضمن تشویق من به قبول مسئولیت مرمت بعضی از ساختمان‌های مهم شهر از قبیل ساختمان شماره یک و دو شهرداری (عمارت بلدیه و ساختمان مریضخانه بلدیه) نقشه نسبتا کامل این ساختمان‌ها را فرآهم کرد و در اختیار شهرداری رشت قرار داد.
وی اضافه می‌کند: در روند بازسازی بناهای مهم و تاریخی رشت، قدم به قدم به طرف شناخت علمی‌تر رشت کشانده شدم و از اینجا بود که رشت‌پژوهی به مهمترین فعالیت حرفه‌ای من تبدیل شد و البته در این روند، مورد حمایت و راهنمایی، فرهیختگان رشت هم بودم.
این مهندس معمار ادامه می‌دهد: مقیاس خرابی وارد شده به ساختمان‌های شماره یک و دو شهرداری، به قدری بالا بود که ساختار اداری شهرداری مجبور شد به ساختمان دیگری نقل مکان کند. در واقع ۱۰ روز پس از وقوع زلزله شهرداری رشت کلیه ادارات و بایگانی‌های خود را جابجا کرد و تا اواخر پاییز همان سال، یعنی ۱۳۶۹، در محل ساختمان نیمه تمام میدان میوه و تره بار به کار خود ادامه داد تا ساختمان‌های یاد شده برای اسکان مجدد آماده شود.
وضعیت آن روزهای شهرداری بسیار بغرنج بود و من می‌دیدم که بسیاری از پرونده‌های بایگانی شهرداری در دو ساختمان یاد شده دپو شده و خیلی از آنها از جمله ساعت‌های برج در حین آوربرداری از بین رفت. در مدت شش ماه، یعنی از ۱۰ تیرماه ۶۹ تا اواخر پاییز همان سال، ساختمان شماره یک شهرداری رشت البته بدون برج ساعت بازسازی شد.
واهانیان با اشاره به اینکه مسئولیت طرح مرمت هر دو ساختمان میراثی شهرداری رشت با او بوده، یادآور می‌شود: پس از استقرار مجدد کادر اداری در عمارت بازسازی شده بلدیه، مقدمات بازسازی برج ساعت هم فرآهم شد و عملیات اجرایی از فروردین ۱۳۷۰ شروع و ۳۱خرداد ماه ۱۳۷۱ پایان یافت. برج ساعت این بار با یک اسکلت فلزی استحکام بخشی شد.
کار طراحی و محاسبه اسکلت فلزی برج ساعت، توسط مهندس فرید فیروزی صورت گرفت و سرپرستی گره عملیات ساختمانی را مرحوم حمید دارابیان، معمار تجربی وقت به عهده داشت.
وی با اشاره به مفقود شدن ساعت‌های آلمانی بلدیه در زمان آواربرداری، یادآور می شود: ساعت ۶ بعدازظهر ۳۱خرداد ۱۳۷۱، از برج ساعت جدید شهرداری رشت، با دارا بودن اسکلت فلزی مقاوم در برابر زلزله و چهار عدد ساعت جدید، رونمایی شد؛ در مراسم رسمی، اعضای هیئت مدیره اولین دوره نظام مهندسی گیلان نیز حضور داشتند.
اکنون عمارت بلدیه در حصار کارگاه مرمتی است. از دو سال پیش که مرمت عمارت بلدیه رشت آغاز شده، ساعت‌های شرکت «تیک تاک»، نمایندگی «سیتی زن ژاپن» هم از کار افتاده و گویی زمان در مرکز رشت متوقف شده است. باید دید مرمت این بنا، چه زمانی پایان می‌گیرد و عقربه‌های ساعت‌های برج دوباره به گردش درمی‌آید.
انتهای پیام
