همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: حضور دامهای اهلی کوچک در مراتع توران کم بود، شترها هم به مسئله‌ای جداگانه تبدیل شده‌اند این درحالی است که حضور شتر اساسا، به هر نحوی در پارک ملی توران ممنوع و غیر مجاز است.
در اکوسیستم‌های طبیعی، رقابت بر سر منابع غذایی و آبی یکی از عوامل مهم در تعادل جمعیت گونه‌هاست. آنچه در پارک ملی توران رخ می‌دهد بر هم زدن دسترسی به منابع غذایی و آبی به ضرر یوزهاست. عکس‌های دوربین‌های تله‌ای نشان می‌دهد که چندین گله شتر بر سر آبشخورها حاضر می‌شوند و بعضا ۱۲ ساعت هیچ حیوان دیگری اجازه شرب پیدا نمی‌کند. یوزپلنگ‌ها نیز اگر مادر باشند توله‌هایشان را در چنین شرایطی به آبشخور نزدیک نمی‌کنند. عملا آبشخوری که با زحمت محیط‌بانان با تانکر به منطقه برده می‌شود و یا تلمبه بادی که صرفا برای تأمین آب مورد نیاز حیات وحش خریداری شده، صرف شترها و دامهای سبک می‌شود.
حسن اکبری، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست در این‌باره می‌گوید: یکی تهدیدهای جدی یوزپلنگ آسیایی در مجموعه حفاظتی توران، حضور تعداد زیادی شتر و دام سبک است. شترهای رها، بدون مالک نیستند هر کدام داغی که نشان دهنده مالک آن است دارند. اعتراض و شکایت از مالک شتر هم با وجود اینکه قضات با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری می‌کنند، مانع از تخریب زیستگاه نشده است. قضات به جامعه محلی در نهایت با این استدلال که شتر مرتبط با معاش آنهاست، احکام جایگزین می‌دهند.
چند هفته پیش سازمان حفاظت محیط زیست به این نتیجه رسید که از طریق مکاتبه، دستگاه‌ها به‌طور موثر برای حل معضل شترها مشارکت نمی‌کنند بنابراین دو دستگاه موثر در این زمینه یعنی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان امور عشایر به همراه دستگاه قضایی استان را برای بررسی مسئله به جلسه دعوت کرد. سازمان منابع طبیعی در این جلسه قول همکاری داد. ظاهرا آخرین ممیزی که این سازمان برای پارک ملی توران انجام داده مربوط به دهه ۸۰ می‌شود. یعنی از آن زمان که تاثیر تغییر اقلیم در کشور این گونه نبود تا کنون که کمتر منطقه‌ای در کشور دچار خشکسالی‌های پی‌درپی نشده، ۷۰ هزار واحد دامی می‌توانند هر ساله راهی توران شوند. قول حسن وحید، معاون آبخیزداری منابع طبیعی بررسی ممیزی مراتع توران و تنظیم مجدد و به روز ظرفیت مراتع توران با توان اکولوژیک منطقه بود.
اکنون ۱۶۰ سامانه عرفی در منطقه توران اجازه حضور دارند، هر کدام از این سامانه‌ها اگر دست‌کم ۶ قلاده سگ با خود به منطقه بیاورد حدود ۱ هزار سگ زیر ۳۰ فرد یوز و توله‌هایشان را تهدید می‌کند. به گفته حسن اکبری، در توران تعداد گله‌های گوسفند و سگ‌های گله زیاد است این در حالیست که یوزپلنگ به‌ویژه توله‌ها در مقابل وجود سگ بسیار آسیب‌پذیر هستند، به‌گونه‌ای که در بسیاری از مواقع مجبور به خروج از زیستگاه می‌شوند تا به جاهای امنی بروند. شاید دام را نتوانیم از مجموعه حفاظتی توران حذف کنیم ولی مدیریت ورود و خروج و یا کاهش تعداد سگ‌های گله در دستور کار است. وقتی دام در مقابل خسارت حیات وحش بیمه شده است، دامدار می‌تواند تعداد سگ‌های گله را کاهش دهد. به‌طور قطع هر چقدر تعداد سگ‌های گله کمتر شود، به همین میزان تهدید یوزپلنگ کاهش می‌یابد.
توران از شتر خلاصی ندارد
با خرید برخی سامانه‌های عرفی، از حدود یک میلیون هکتار اراضی پارک ملی توران، حدود ۱۰۰ هزار هکتار از مراتع قلب پارک ملی توران آزاد شد. اخیرا حقوق عرفی بهره‌برداران در مرتع تلخاب نیز به این مجموعه اضافه شد. اما این آزادسازی برای دامدارانی است که در قالب سامانه عرفی عمل می‌کنند، شترها رها و در بیشتر موارد، بدون شتربانند. ۵ هزار شتر در رقابتی نابرابر سهم یوزها را می‌بلعند.
مخاطرات شتر و دام برای یوز:
-
شترها همه منابع آبی تعبیه شده در توران را مصرف می‌کنند. هر ساله ده‌ها هزار تصویر از شترها بر سر آبشخورها ثبت می‌شود.
-
طعمه اصلی یوزها جبیر است. غذای شتر و جبیر مشترک است. با چرای بی‌رویه شتر، جمعیت جبیرها و در نتیجه یوزها کم می‌شود.
-
پایش توران با موانعی چون حضور شترها در مناطق و پرت شدن و آسیب دوربین ها روبرو است
-
یوزپلنگی که مرداد سال ۱۴۰۲ جسد نهیفش در توران کشف شد نه توسط سگ‌های گله دریده شده بود و نه آثار تصادف در بدنش بود. کالبدشکافی دقیق دامپزشکان نشان داد ۳۰ زالو در دهان و مری این یوز جوان وجود داشته است. زالو از دام به آبشخور یوز رسیده است.
-
برآوردهای سازمان حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱ حدود ۱۰ مورد مرگ و میر یوزپلنگ در ارتباط با سگ‌های گله در پارک ملی توران گزارش شده است.
آب در توران محدود است
۱۷۳منبع آبشخور در زیستگاه توران وجود دارد
۱۱۱مورد آبشخور بین دام و یوز مشترک است (چشمه طبیعی)
۱۰۰ تا ۲۰۰ لیتر: مصرف آب یک شتر بصورت یکجا
۳-۲ لیتر : مصرف روزانه آب یوزپلنگ
بیشتر بخوانید:
