به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقای علیرضا مهاجر، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی در برنامه صف اول شبکه خبر ، یکشنبه ۱۷ تیر ماه ۱۴۰۳
بایدها و نبایدهای رشد تولید محصولات کشاورزی را بررسی کرد.
مقدمه: ایران از نخستین کشور‌های جهان بود که در آن کشاورزی و زراعت آغاز گردید که در تحقیقات و حفاری‌های مختلف این مهم به اثبات رسیده است. در حوزه‌های کشاورزی، زراعت، باغبانی و آبیاری؛ مواردی بوده که کشور ما در آن دارای قدمت قابل توجهی است. البته حوزه کشاورزی در کشور ما مثل سایر کشور‌ها فراز و فرود زیادی داشته و در سال‌های اخیر باز مثل سایر کشور‌ها به یکی از نکات مورد توجه مسئولان کشور تبدیل شده تا بتوانیم از طرفی در محصولات اساسی و استراتژیک خودکفا شویم و از طرف دیگر بتوانیم به آن رشد و پیشرفت مورد نیاز در حوزه کشاورزی دست پیدا کنیم.
سؤال: از گندم شروع کنیم؛ جزو یکی از محصولات اساسی و استراتژیک است، شرایط در حال حاضر به چه صورت است؟ آخرین آمار‌ها از خرید تضمینی گندم بود.
علیرضا مهاجر؛ معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی: خداوند در سوره یوسف؛ بحث ذخیره سازی گندم را مطرح کرد که در ۱۴۰۰ سال پیش خداوند از طریق حضرت محمد (ص) و قرآن کریمش به ما بندگانش در مخصوصاً خاورمیانه فرمودند که این منطقه؛ منطقه خشکی است، یعنی سال‌ها خشک بوده که آن داستان اتفاق افتاده و آن جا فرمودند که بروید گندم زیاد بکارید، ذخیره کنید که خشکسالی در پیش است و آن داستان شیرین و جذاب حضرت یوسف و زلیخا. بیشتر از ۱۴۰۰ سال پیش قرآن نازل شده و داستانی که مطرح می‌کند مال چندصدسال قبل از ۱۴۰۰ سال پیش بود، یعنی حداقل باید بگوییم چندهزار سال پیش هم در خاورمیانه؛ منطقه خشک و کم آبی بوده که خداوند به بندگانش و مسلمانان فرمودند که بروید گندم بکارید، ذخیره کنید تا در زمان خشکسالی کمتر آسیب ببینید. به همین خاطر یکی از درخواست‌ها و آرزو‌های حضرت امام (ره)؛ بحث خودکفایی در گندم بود. بعد از ایشان حضرت آقا هم، همین علاقه را داشتند. این اتفاق خوشبختانه افتاد و کشور در گندم به خودکفایی رسید. ولی کشور ما متأسفانه یک مشکل اساسی دارد که باید همه مسئولان نظام آن را حل کنند. علاقه به واردات؛ خیلی جذاب‌تر است تا رسیدگی به تولید در داخل.
سؤال: یعنی شما؛ این را به عنوان یکی از علت‌های اصلی می‌دانید؟ یعنی از خودکفایی ما به جای این که حفظش کنیم، از دست دادیم.
مهاجر: بله، قطعاً به راحتی و به محض این که کمبودی ایجاد می‌شود وارد می‌کنیم و تولید را دچار بحران می‌کنیم.
سؤال: این یعنی این که ما برنامه‌ریزی لازم نداریم؟
مهاجر: نه، برنامه‌ریزی داریم، ولی این کشور فرهنگش عجین شده به تجارت و واردات و خوشبختانه اگر چنا‌ن‌چه خود مقام معظم رهبری تأکیدات مؤکدشان نبود، شاید امروز نمی‌توانستم به افتخار بگویم در سال‌هایی که ما خشکسالی داشتیم؛ در ۱۴۰۰ میزان خرید ما در گندم به چهار و نیم میلیون تن کاهش پیدا کرد، یعنی هفت میلیون تن ما واردات داشتیم که در شرایط جنگ، کرونا، تحریم؛ همه اینها را باهم داشتیم و اگر خدای ناکرده دچار بحران می‌شدیم جبران ناپذیر بود. شما اگر جنگ جهانی اول و دوم را یک بررسی کنید، ببینید در همین ایران مردم چند میلیون نفر از گرسنگی فوت کردند.
سؤال: یعنی شما می‌فرمایید علیرغم این که ما آن ظرفیت و موقعیت را داریم و می‌توانیم خودکفا باشیم، دچار این شرایط شدیم؟
مهاجر: لذا ما در سال ۱۴۰۰ چهار و نیم میلیون تن خرید گندم در سال خشکسالی بود. سال بعد که ۱۴۰۱ بود، باز هم خشکسالی بعد از خشکسالی بود، ولی خریدمان رسید به هفت و نیم میلیون تن و در سال گذشته که باز هم خشکسالی بعد از خشکسالی بود، باز هم رسیدیم به ۱۰ و نیم میلیون تن که گندم نان را به خودکفایی رسیدیم و امسال خوشبختانه تا الان یک بهار خیلی خوبی داریم، ولی خشکسالی ما تا آخر‌های بهمن ادامه داشت و بعد از آن رحمت الهی هم نازل شد و با برنامه‌ر‌یزی‌هایی که انجام شد، رحمت الهی که در فکر ما، هم در بارانش و هم در نعمتی که برای ما ارزانی داشت، مخصوصاً زحمت کشاورزان عزیز، ما امسال به خودکفایی مطلق می‌رسیم، نیازی به واردات نداریم. شاید ما به خودکفایی مطلق که می‌رسیم مازاد تولید هم داشته باشیم. تا الان از شش و نیم میلیون تن خریدمان گذشته که نسبت به سال گذشته که در گندم نان خودکفا شده بودیم؛ بیش از ۷۰۰ هزار تن بیشتر از سال گذشته خرید کردیم. خیلی از استان‌های غربی و سردسیر کشور مثل استان کردستان، آذربایجان شرقی و غربی؛ اینها را در ابتدای خرید هستیم .
سؤال: وضعیت مطالبات و پرداخت‌ها به چه صورت است؟
مهاجر: لذا ما تقریباً یک شرایط خیلی خوبی در حال طی کردن هستیم؛ شرکت بازرگانی دولتی و همکاران‌مان در سراسر کشور، خرید گندم را انجام می‌دهند . مطالبات کشور هم خوشبختانه تا امروز بیش از ۴۶ درصد آن پرداخت شده است. کل این مطالبات تقریباً بیش از ۱۱۳ همت است که نزدیک ۵۳ همت آن الان پرداخت شده است. امیدواریم که درهمین چند روز آینده با کمک سازمان مدیریت برنامه‌ریزی، بقیه مطالبات کشاورزان به تدریج پرداخت شود.
سؤال: چرا دیر می‌شود پرداخت‌ها؟ آن برنامه‌ریزی که گفتم؛ شاید یک مصداقش همین است؛ کشاورز ما وقتی که نیاز دارد که به آن هزینه‌ای که کرده، پول گندمش را دریافت کند، بتواند برنامه‌ریزی کند برای کشت دوباره.
مهاجر: من و شما کارمند هستیم اگر حقوق ما آخر ماه یک روز دیر می‌شود، خیلی دچار مشکل می‌شویم، حالا من و شما خودمان را بگذاریم جای کشاورزانی که ۹ ماه سال کار کردند، زحمت کشیدند، هزینه هم کردند؛ الان هزینه‌ها بالاست و کم نیست، یعنی می‌روند وام می‌گیرند، بعد این وام را باید بپردازند. اگر ما پول گندم را ندهیم، نمی‌توانند وام را بپردازند، بانک از آنها جریمه، ضرر و زیان و سود می‌گیرد، تازه این یک قسمت است، قسمت دوم این که زارع ما بعد از این محصول باید یک محصول دیگر بکارد و توان این که آن محصول را بکارد، پول ندارد که آن را انجام دهد؛ نهاده، بذر و خیلی چیز‌های دیگر بخرد و من واقعاً از این کشاورزان نجیب که به ندای رهبر و مسئولان‌شان توجه کردند؛ گندم کشت کردند، برداشت کردند و نجیبانه و صبورانه صبر می‌کنند و ما مسئولین باید قدر این را بدانیم.
سؤال: راهکار چیست؟
مهاجر: راهکار این است که ما این را سالانه در بودجه ببینیم، یعنی نگذاریم برای پایان سال.
سؤال: مگر ندیدید در بودجه؟ چرا پرداخت نمی‌شود؟
مهاجر: در بودجه ساز و کاری که دیدند، کاملاً حکیمانه نبود، ساز و کاری که گذاشتند طوری بود که اگر این اتفاق بیفتد، این اتفاق بیفتد. یعنی اگر این جا توانستیم، مشروط به این که اگر این کار انجام شود...، در صورتی که برای خرید گندم، بحثی که عرض کردم خداوند هم در قرآن این تأکید را می‌فرمایند ذخیره سازی کنیم و پای خود بایستیم. باید ساز و کاری بچینیم و شرایطی را در بودجه کشور ببینیم که بدون دغدغه، به محض این که زارع ما محصولش را تحویل داد، پولش را پرداخت کنیم، ولی الان با توجه به نویدی که سازمان مدیریت برنامه ریزی و سازمان هدفمندی یارانه‌ها به بنده دادند، فرمودند که مطالبات کشاورزان تسریع و پرداخت می‌شود.
سؤال: زمان می‌توانید بدهید؟
مهاجر: فکر می‌کنم از هفته آینده شروع به پرداخت داشته باشیم.
سؤال: کی فکر می‌کنید آخرین بدهی‌ها را پرداخت کنید؟
مهاجر: ما تا پایان شهریور خرید گندم‌مان ادامه دارد، به محض این که تحویل می‌دهند، ان‌شاءالله پولش هم پرداخت می‌شود.
سؤال: امیدواریم به روزی برسیم که گند‌م‌کاران ما آن گندمی که با مشقتی که اشاره کردید کشت می‌کنند، همان موقع بتوانند پولش را دریافت کنند که بتوانند این زنجیره کشت‌شان را بتوانند حفظ کنند و به مشکل نخورند. راجع به گندم صحبت کردیم سراغ دانه روغنی برویم. دانه روغنی کلزا هم امسال خرید تضمینی شده؟
مهاجر: نه، برای کلزا با توجه به تنگنا‌های مالی که وجود داشت، وزارت جهاد کشاورزی یک برنامه‌ای را تدوین کرد که در برابر واردات، کسانی که واردات دانه‌های روغنی، کنجاله و روغن انجام می‌دهند، خرید داخل را انجام دهند که خوشبختانه الان تقریباً بیشتر از ۹۰ درصد دانه کلزا خریداری شده است.
سؤال: منظورم همین بود که طرح اجرایی شده؟
مهاجر: بله و حدود ۵۰ درصد از پول کشاورزان پرداخت شده، فقط تنها استانی که یک مقدار ما مشکل بیشتری داریم، متأسفانه استان گلستان است. چون آن بخش خصوصی که تعهد داده بود که خرید را انجام دهد و پول را پرداخت کند، به تعهدش به موقع عمل نکرد که خوشبختانه وزارتخانه روز چهارشنبه با آنها جلسه‌ای گذاشت و آنها قول دادند که به زودی این مطالبات استان گلستان هم پرداخت شود.
سؤال: برای آنها زمان‌بندی گذاشتید؟
مهاجر: بله زمان بندی گذاشتیم که حداقل طرح؛ دو هفته آینده کل مطالبات پرداخت شود. البته دانه‌های روغنی فقط کلزا نیست. الان زمان برداشت کاملینا، گلرنگ و آفتابگردان هم هست که شامل این برنامه می‌شوند.
سؤال: ما امسال سال زراعی؛ افزایش تولید داشتیم، درست است؟
مهاجر: بله.
* تولید داخلی کود‌های پایه و بذر مناسب باعث افزایش محصولات شده است
سؤال: چه اقدامات مثبتی انجام شد؟ چه حمایت‌هایی کردید که بالأخره نتیجه این شد و ما پیشرفت داشتیم؟
مهاجر: اولاً که رحمت الهی است؛ رحمت الهی چند جانبه بود، یکی باران، یکی این که این فکر را در وجود ما زنده کرد و این شهامت و جسارت را به ما داد که بگوییم در زمان خشکسالی هم می‌توانیم نیاز کشور را از داخل تأمین کنیم. یکی از مهمترین اصل‌ها؛ بحث تغذیه است، یعنی این کود‌های پایه؛ فسفاته، پتاسه و ازته و مبارزه با آفات و بیماری‌ها، بذر مناسب که همه اینها دسترنج محققین ماست، باعث افزایش تولید علاوه بر رحمت الهی شد. ما در همین بحث نهاده‌ها هم مشکل داریم. متأسفانه یارانه بذر را با توجه به قولی که دادیم نتوانستیم به تولیدکنندگان بذر به موقع بدهیم. امروز یک خبر خوبی برای آنها دارم که وزارتخانه به من اعلام کرد که به زودی این یارانه بذرشان هم پرداخت می‌شود. بانک کشاورزی کمک‌مان کرد که جا دارد از آن به خاطر تسهیلاتی که در اختیار تولیدکنندگان بذر قرار دادند تشکر کنم. ما شرکت خدماتی و حمایتی داریم که تأمین کننده کود‌های پایه ماست. علیرغم این که این شرکت را متأسفانه نتوانستیم از لحاظ مالی ساپورت کنیم، یارانه‌ای که قرار بود به آنها بدهیم، ندادیم، ولی با توجه به اعتباراتی که داشتند توانستند تا اندازه زیادی کود را تأمین کنند.
سؤال: یکی از نهاده‌های مهم تولیدمان؛ کود است، چقدر در کشور نیاز داریم برای زراعت و کشاورزی‌مان؟
مهاجر: ما سه کود اصلی داریم که ازت است که خوشبختانه شرکت‌های پتروشیمی ما همه را در داخل تولید می‌کنند و ما مازاد تولید...، ما سالانه دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن کود ازته نیاز داریم که خوشبختانه اسمی بیشتر از هشت میلیون تن و به صورت رسمی به صورت شش و نیم تا هفت میلیون تن در داخل تولید می‌شود و ما یکی از بزرگترین کشور‌های صادرکننده کود هم هستیم. دوم؛ کود‌های فسفاته و پتاسه است که متأسفانه بعد از انقلاب هیچ کدام از دولت‌ها؛ چون من کاری به خط و خطوط‌شان ندارم، متأسفانه نسبت به این که ما این کود‌ها را در داخل بتوانیم تولید کنیم، اقدام عملیاتی انجام ندادند. خوشبختانه ما از سه سال پیش با کمک ستاد اجرایی فرمان امام، بانک کشاورزی و صندوق توسعه ملی و بخش خصوصی اقدام کردیم که بتوانیم نیاز کود‌های فسفاته را توسط تولیدکنندگان داخلی تأمین کنیم. الان مقدمات آن فراهم شده، بخش خصوصی خوشبختانه وارد شده که ما بتوانیم در دو سه سال آینده نیازمان را از کود‌های فسفاته تأمین کنیم.
سؤال: الان چقدر داریم وارد می‌کنیم بر حسب نیاز؟
مهاجر: ما نیازمان در سال؛ یک میلیون و ۴۵۰ هزار تن فسفات است و چیزی حدود ۵۰۰ هزار تن کود‌های پتاسه است و نقش اینها را بگویم که کشاورزان هم در جریان هستند ولی بعضی از کشاورزان که در جریان نیستند قرار بگیرند. کود‌های فسفاته نقش افزایش عملکرد را دارند. کود‌های پتاسه؛ مقاومت گیاه را در برابر سرما، گرما، آفات، بیماری‌ها، ورز کردن و خیلی از ناملایمات جوی نقش حمایتی و حفاظتی دارند، لذا اگر ما این دو به اضافه کود ازته؛ باهم ترکیبی مصرف نکنیم، عملکرد‌های ما کاهش پیدا می‌کند. اگر مصرف کنیم، عملکرد‌های ما افزایش پیدا می‌کند.
سؤال: در دادن یکی از نهاده‌ها که همین کود است به کشاورزان، از آنها چطور حمایت می‌کنید؟
مهاجر: ما چند حمایت می‌کنیم در کود؛ ۱- این چیزی که الان وارد می‌شود با ارز دولتی وارد می‌کنیم ۲- علاوه بر این که هر چیزی که وارد می‌کنیم متأسفانه قیمت ارز دولتی است؛ ارز هم شما می‌دانید. علاوه بر این، چون بیشتر از ۷۰ درصد کشاورزان ما خرده‌پا هستند زمان کشت، امکان این که ما کود را آزاد کنیم ندارند، پس باید یارانه‌ای در اختیارشان بگذاریم. علاوه بر این یارانه هم چیزی حدود ۷۰ درصد از قیمت کود را ما یارانه می‌دهیم، لذا ما ۳۰ درصد پول کود را از کشاورزان می‌گیریم.
سؤال: در زمان بندی چطور توانستید به زمان مناسب این کود را برسانید؟
مهاجر: ما در سال زراعی گذشته خوب عمل کردیم، یعنی خداوند توفیق داد، شرکت حمایتی از اعتبارات خود استفاده کرد و توانست تا اندازه زیادی کود مورد نیاز را تأمین کند. ولی ما با دو تا سه تنگنا مواجه هستیم، یکی الان که پتروشیمی‌ها متأسفانه دادن کود را به خاطر مطالباتی که از دولت دارند خودداری کردند و الان بهترین زمان ذخیره کود است. متأسفانه الان کود را مشارکت نمی‌دهند و ما به شدت نگران کشت پاییزه خود هستیم.
سؤال: با این شرایط برای کشت پاییزه می‌خواهید چه کار کنید؟
مهاجر: کشت پاییزه دچار مشکل می‌شویم، حالا تدابیری اندیشیده شده، امیدوارم دولت جدید که مستقر می‌شود، قبل از استقرار کامل، کمک کند، سازمان مدیریت و همه ارکان نظام کمک کنند که ما بتوانیم، چون مهمترین اصل افزایش این تولید؛ بحث تغذیه است.
سؤال: جسارتاً پیگیری شود، چون تا بخواهد دولت جدید مستقر شود؟
مهاجر: الان پیگیری می‌شوند از طریق دولت جدید که بخواهد استقرار پیدا کند. هم وزیر جهاد کشاورزی، هم رئیس سازمان مدیریت کوشش می‌کنند که بتوانند این مشکل را حل کنند، این جا جا دارد که از شرکت‌های پتروشیمی، ضمن تشکر از تولید خوبی که انجام می‌دهند، خواهش می‌کنم کود را در اختیار شرکت قرار دهند، قطعاً دولت مطالبات‌شان را پرداخت خواهد کرد.
سؤال: یکی از طرح‌هایی که برای جهش تولید اجرا شد، چند برنامه هم راجع به آن صحبت شد، طرح جهش تولید در دیمزارها بود، می‌خواهم از آخرین نتایج طرح سؤال کنم، دستاوردهایش چه بوده است؟هر چه شنیدیم خوب بودن و رضایت کشاورزها؛ نویدبخش روز‌های خوب بود، امیدواریم دولت جدید هم همین روند ادامه پیدا کند که ما هم در کشاورزی بتوانیم بیش از پیش خودکفا باشیم و رضایت کشاورزهایمان را داشته باشیم. طرح جهش تولید در دیمزارها به کجا رسید؟ دستاورد‌ها چه بود؟ رضایت‌بخش بود؟
مهاجر: همانطور که ابتدای برنامه عرض کردم ما در خاورمیانه زندگی می‌کنیم، خداوند در قرآن فرمود منطقه به منطقه کم آب و خشکی است. پس ما باید روی بحث دیم یک مقداری متمرکز می‌شدیم. یک طرحی را با کمک ستاد اجرایی فرمان حضرت امام تهیه شد، آن زمان آقای مهندس کشاورز تهیه کرده بود، بعد در دوران دکتر خابازی و آقای مخبر، خدمت حضرت آقا فرستاده شد. حضرت آقا دستور دادند که اجرا کنید و خوشبختانه این روند ادامه پیدا کرد.
سؤال: از کشاورزان در این طرح چه حمایتی می‌کنید؟
مهاجر: این روند ادامه پیدا کرد، دلیل آن هم این است که بالاخره ۶ میلیون از اراضی ما دیم است. ۶ میلیون کار را ما گندم و جو و کاملیا می‌کاریم، بعضی از قسمت‌ها را گلرنگ می‌کاریم، بعضی محصول حبوبات و بعضی از علوفه‌ها را در مناطق دیم می‌کاریم. در مناطق دیم، تمرکز بیشتر روی اراضی آبی بود، لذا روی اراضی دیم ما یک تمرکز بیشتری کرده ایم.
سؤال: براساس آن کشت سرزمینی یا آن الگوی کشت دیم؟
مهاجر: لذا ستاد اجرایی فرمان حضرت امام که از آنها تشکر می‌کنم، آمدند یک تسلیحات با بهره ۴ درصد دراختیار کشاورزان برای خرید ادوات مخصوص دیم دادند که خیلی راهگشا بود. کمک‌های نقدی کردند برای خرید بذر، برای خرید نهاده‌ها مثل کود و سم و آموزش و مهمترین قسمت آن بحث ترویج آخرین دستاورد‌های محققین ما که در گزارش شما هم بود، بالاخره بذر‌های مناسب منطقه دیم که محققین به دست آوردند. ما حتی در سال‌های نه چندان دوری گروه را به استرالیا فرستادیم که آنجا ببینند چطوری دارند با دیم برخورد می‌کنند، یک گروه از کشاورزان و همکاران را فرستادیم و آنجا از نزدیک آشنا شدند و همه این تجربیات بین المللی و داخلی را جمع کردیم و این طرح را اجرایی کردیم. الان تقریباً بیشتر از ۵۰۰ هزار کشاورز ما در این طرح الان مشارکت دارند، بزرگترین مشارکت کشور است و حدود چند هزار کارشناس از سازمان نظام مهندسی، از همکاران ما، از ستاد اجرایی فرمان حضرت امام دارند به کشاورزان کمک می‌کنند. در کنار اینها، بحث بذر خرید محصول را در دستور کار خودمان قرار داده ایم. گیاهان دارویی را وارد این عرصه کرده ایم، الان خیلی از زمین‌های کوچکی که از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست، کشت گیاهان دارویی می‌تواند کمک کند. الان دستاورد ما حداقل ۲ و نیم میلیون تن در این سال‌ها افزایش تولید در دیمزارها داشته ایم.
سؤال: در طول چند سال؟
مهاجر: در طول این چهار سالی که شروع شده است و امسال، ما در کشاورزی از اول مهر سال گذشته تا پایان شهریور را سال زراعی می‌گوییم، در سال زراعی جاری که الان در خدمت شما هستیم، ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از این اراضی زیر پوشش این طرح است، امیدواریم در سال زراعی آینده که از مهرماه شروع می‌شود، حدود ۶ میلیون هکتار را زیر پوشش بیاوریم.
سؤال: در برنامه دیده شده است؟
مهاجر: بله در برنامه دیده شده است و امیدواریم یک برنامه ۵ ساله دوم، الان سال آینده، سال چهارم می‌شود، یک سال دیگر داریم که بتوانیم با ستاد اجرایی صحبت کرده ایم، ریاست محترم ستاد ابراز علاقه کردند، فرمودند ما پشتیبانی می‌کنیم، امیدواریم که یک پنج سال دیگر هم باشد.
سؤال: یک سامانه‌ای هم برای رصد این طرح گذاشته بودید؟
مهاجر: بله این طرح دارای سامانه بسیار قوی است، به روز می‌تواند اراضی را چک کند، خیلی از اینها کداست بندی شده است، همه ابعاد آن مشخص است، دقیقاً می‌دانیم یک کشاورز کجا، چقدر، با چه شکل هندسی زمین دارد، چند قطعه دارد، این قطعه‌ها کجا است، اینها دقیقاً درآمده است و یکی از بهترین دستاورد‌های این طرح است.
* واردات خودرو ممنوع اما واردات محصولات کشاورزی آزاد است
سؤال: ما همیشه روی حوزه‌های مختلفی که صحبت می‌کنیم، چه در تولید و صنایع و اینها، بحث شعار سال را پیگیری می‌کنیم که برنامه شان برای شعار سال چه بوده است. شما چه برنامه ریزی کرده اید برای افزایش مشارکت تولید یا همان جهش تولید با مشارکت مردم؟
مهاجر: من در یک برنامه دیگر عرض کردم، یکی از مصداق‌های بارز شعار سال، بحث جهش تولید با مشارکت مردم است در این طرح اتفاق افتاده است، چرا، چون جهش تولید اتفاق افتاده است. مشارکت ۵۰۰ هزار نفری کشاورزان خانوار کشاورز را داریم. اگر با اعضای خانواده هایشان حساب کنیم، چیزی حدود ۲ میلیون خانوار کشاورز با خانواده شان ما در این طرح داریم با آنها کار می‌کنیم و یک طرح بسیار بسیار عظیم و بسیار خوبی است. اعتقاد ما بر این است که در بخش کشاورزی هرچقدر هزینه می‌کنیم سریع به ما جواب می‌دهد. یک جمله‌ای بگویم، غیر از ۲ قلم کالا، هر چیز در بخش کشاورزی در ایران تولید می‌شود، از نوع مشابه خارجی اش چندین برابر از لحاظ کیفیت بهتر است. دلیل آن آفتاب خوبی که داریم است، لذا ما کمترین سم را در کشور مصرف می‌کنیم، کمترین کود را مصرف می‌کنیم، بعنوان مثال، کشور‌های پشرفته دنیا که تولید زیادی دارند حدود ۵۰۴ کیلوگرم کود در هکتار مصرف می‌کنند، ما زیر ۲۰۰ کیلوگرم مصرف می‌کنیم، یعنی ۱۸۰ کیلوگرم مصرف می‌کنیم. ما مثلاً در اتحادیه اروپا حداقل ۶ بار گندم را سم پاشی می‌کنند، اگر عکس‌ها را در ماهواره و فضای مجازی نگاه کنید می‌بینید که رد تراکتور کاملاً آنجا مشخص است. ما حداکثر شاید بتوانیم خیلی از مزارع را ۲ بار سم پاشی کنیم، خیلی از مزارع ما اصلاً سم پاشی نمی‌شود. پس از لحاظ کیفیت چه میوه و چه محصولات صیفی ما بخاطر آفتابی که داریم از کیفیت بالاتری برخوردار است؛ لذا از کمترین هزینه را انجام بدهیم بیشترین دستاورد را داریم. اگر ما آن پول‌ها را حساب کتاب کنید، می‌بینید ما چقدر برای صنعت و خدمات مصرف کرده ایم، بازده آنها چقدر بوده است و ما چقدر. اما برای واردات ما برای صنعت می‌آییم تعرفه‌های سنگینی را وضع می‌کنیم، مثلاً ماشین نمی‌توانیم وارد کنیم، اما برای واردات گندم، واردات جو، واردات محصولات روغنی داریم به طرف خارجی جایزه هم می‌دهیم، نصف قیمت داریم وارد می‌کنیم؛ لذا آنها مثال می‌زنم، خودرو را با ارز آزاد می‌گوییم وارد کنید، بعد تعرفه را می‌بندیم، ولی محصولات کشاورزی را با ارز دولتی وارد می‌کنیم، تعرفه و ارزش افزوده را هم صفر می‌کنیم. بعد می‌گوییم که زارعین ما چرا نمی‌توانند با کشاورزان خارجی رقابت کنند.
سؤال: چرا با اینکه می‌دانیم وضعیت این است؟
مهاجر: ما خوشبختانه این را من جهت اینکه البته از همه کسانی که دلسوز نظام هستند، واقعاً عذرخواهی می‌کنم، ولی همه دست اندرکاران، مسئولین به دنبال این هستند که این وضعیت را تغییر بدهند که تغییر پیدا کرده است، امیدواریم که در دولت آینده هم که انشاالله به زودی مستقر خواهد شد، با توجه به شناختی که از رییس جمهور محترم آینده داریم، انشاالله که قطعاً این اتفاق خواهد افتاد، چون این آرزوی همه مسئولین است.
سؤال: صحبت آینده را کردید، به سراغ برنامه هفتم برویم که به تازگی ابلاغ شده است، چه مسئولیت‌هایی را بعهده معاونت شما گذاشته اند، قرار است چه اقدامی انجام بدهید که از آن برنامه ششم ۳۰ درصدی حداقل بیشتر اجرایی شود؟
مهاجر: در برنامه هفتم این است که حداقل بتوانیم بیشتر از ۹۰ درصد از محصولات مورد نیاز خودمان را در داخل تهیه کنیم. حداقل ما در سال زراعی گذشته بیشتر از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار فقط محصولات در سبزی و صیفی صادرات داشته ایم، این یکی از دستاورد‌های سال‌های گذشته است. در برنج ما ۷۰۰ هزار تن بیشتر تولید داشته ایم، در جو ما تولید بیشتری داشته ایم که متأسفانه بخاطر واردات بی رویه‌ای که در جو اتفاق افتاده است خیلی از محصول جو در دست کشاورزان مانده است که به دستور وزیر محترم جهاد کشاورزی، سازمان تعاون روستایی دارد از کشاورزان می‌خرد؛ لذا ما دستاورد‌های خیلی بزرگی را در این سه سال در بخش زراعت داشته ایم. در برنامه هفتم تأکیدش بر خودکفایی و در محصولاتی مثل گندم است و افزایش تولید و خود اتکایی در بحث مثلاً روغن و شکر است. در بعضی از محصولات مثل شکر ما به راحتی می‌توانیم خودکفا شویم حتی می‌توانیم صادرکننده باشیم و فواید خیلی خوبی هم دارد یعنی خودکفایی‌ها تنها بحث ارز نیست.
* برای خودکفایی در محصولات کشاورزی باید وسیله مکانیزاسیون را تأمین کنیم
سؤال: در هر حوزه‌ای استقلال فواید زیادی دارد؟
مهاجر: وقتی می‌گوییم در شکر می‌خواهیم خودکفا شویم، چه می‌خواهیم تولید کنیم، نیشکر و چغندر قند داریم. چغندر قند تنها شکر که تولید می‌کند، برای ما علوفه هم تولید می‌کند، ولی وقتی خودکفا نشویم یعنی باید علوفه را هم وارد کنیم و زنجیره به هم می‌خورد. یعنی در نیشکری که می‌گویند آب زیاد مصرف می‌کند برای هزاران نفر ایجاد اشتغال کرده است، در برابر آبی که مصرف می‌کند ببین چه محصولاتی را به ما می‌دهد؛ لذا ما در گندم فقط نان را می‌خوریم، سبوس اش را برای دام می‌فرستیم، دانه‌های روغنی کنجاله اش برای دام است. پنبه کنجاله اش برای دام است، روغن اش برای انسان است، الیاف اش برای پوشاک است. اینها یک محصولات پرارزش و پربرکتی هستند، اگر ما نخواهیم اینها را در داخل کشور تولید کنیم، خودمان خودمان را بدبخت و بیچاره می‌کنیم. خداوند هم می‌گوید، در راه من قدم بردارید من شما را ثابت قدم می‌کنم؛ لذا ما اگر توجه کنیم قطعاً ما می‌توانیم، ما باید کار‌های دیگری هم بکنیم. مثلاً ما بعضی از چیز‌ها را باید از خارج وارد کنیم، مثلاً ما کمباین پنبه را باید وارد کنیم، چون نیاز است، ما در کل کشور ۱۰۰ کمباین پنبه داریم، اصلاً صرفه ندارد و اگر انجام بدهیم مرقون به صرفه نیست ولی از اینها می‌توانیم ۲۰ یا ۳۰ سال استفاده کنیم. بعضی از کمباین‌های قوی را باید وارد کشور کنیم، ما اراضی بزرگ داریم، کمباین‌های کوچک جواب نمی‌دهد. مثلاً در اتحادیه اروپا، زمان برداشت و زمان کاشت همه اش ۲۵ روز فاصله است، یعنی شما روزی که برداشت می‌کنید، همان روز هم باید ۲۵ روز وقت دارید گندم را بکارید، جو و کلزا را بکارید. برای این ۲۵ روز ببینی چقدر ماشین آلات تهیه دیده اند که همه در این ۲۵ روز کشت شود. اگر ما هم می‌خواهیم در کشور خودکفا شویم، باید آنقدر وسیله مکانیزاسیون را تأمین کنیم که بتوانیم بهترین زمان کاشت مان را انجام بدهیم که هرچقدر تأخیر در کاشت داشته باشیم، میزان عملکرد ما کاهش پیدا می‌کند؛ لذا این را خواهش می‌کنم ما در تراکتور‌های سنگین حتماً باید واردکننده باشیم، در کمباین‌های سنگین حتماً باید واردکننده باشیم، کمباین پنبه باید واردکننده باشیم، بعضی از سموم را باید واردکننده باشیم.
سؤال: بعضی از زمان‌ها به اسم حمایت از تولید داخل، متأسفانه اینها در صنایع هم است، به مشکل می‌خوریم؟
مهاجر: وقتی ما یک بذر مناسب نتوانیم وارد کنیم، بعد اگر این را یارانه ندهیم و وارد نکنیم، بعد باید گندم وارد کنیم یا برویم آن محصول را ده برابر وارد کنیم. بعضی از محصولات داریم مثلاً ۲۰۰ میلیون در رابطه با سبزی و صیفی کل واردات ما در سبزی و صیفی حداکثر با بقیه محصولاتی که در داخل داریم ۲۰۰ میلیون دلار است، ۲۰۰ میلیون دلار کل این ۸۵ میلیون نفر را داریم محصول می‌دهیم، یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار را هم داریم صادر می‌کنیم، پس این تکنولوژی در داخل کشور الان محققین دارند کار می‌کنند تا آنجایی که بتوانیم از محصول داخلی استفاده می‌کنیم تا توسط همین محققین کشورمان ما ۹۸ درصد از نیازمان را بذر در داخل تأمین می‌شود.
سؤال: بحث تحقیق و توسعه شد، جا دارد به سراغ شرکت‌های دانش برویم. چقدر از آنها کمک گرفته اید و چقدر حمایت شان کرده اید؟
مهاجر: ما که معاون تولیدی هستیم و چیزی دراختیار نداریم ولی ما بعنوان اینکه نیاز است معرفی شان کنیم به بانک‌ها و جا‌هایی که می‌توانند مجوز بگیرند، کوتاهی نمی‌کنیم. در همین تولید بذور سبزی و صیفی در بذر سیب زمینی و خیلی از چیز‌ها ما یک زمان واردکننده بذر سیب زمینی بوده ایم، ما الان ۵ و نیم میلیون تن فقط سالانه مصرف بذر سیب زمینی داریم. از این ۵۵۰ هزار تن، ۹۹ و ۹۹ درصد در داخل کشور تولید می‌شود. یک دهم درصد برای اینکه از تکنولوژی دنیا عقب نیافتیم آن را وارد کشور می‌کنیم که به روزش کنیم و محققین ما بتوانند از این تکنولوژی استفاده کنند.
سؤال: یک سفری در هفته قبل به روسیه داشتید؟
مهاجر: بله.
سؤال: دستاورد و نتیجه اش چه شد؟
مهاجر: این سفر در رابطه با بحث اولین نشست وزرای بخش کشاروزی بود. در این بحث امنیت غذایی، بحث استفاده از هوش مصنوعی، آخرین دستاورد‌هایی که در تکنولوژی است، این بحث آنجا بود که کشور‌های عضو به صورت فعال شرکت کرده بودند. در آنجا دو بحث امنیت غذایی بسیار مورد توجه بود، این امنیت غذایی که می‌گوییم برزیل که خودش بزرگترین تولیدکننده تولید محصولات کشاورزی است، چین که خودش بزرگترین تولیدکننده و مصرف کننده است و روسیه که الان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده غلات جهان است، آفریقای جنوبی، ایران، عربستان، امارات و آرژانتین را جزء کشور‌های اصلی هستند. اینها حدود ۴۵ درصد از جمعیت دنیا ظرف همین شش هفت کشور است. بیشتر از ۳۰ درصد از ثروت دنیا در همین کشور‌ها است. بیشتر از ۵۰ درصد از تجارت غلات دراختیار همین کشور‌ها است. این نشان می‌دهد که این اجلاس، اجلاس مهمی بود.
سؤال: نتیجه تعاملات چه بود؟
مهاجر: قرار شد که از ایران بعنوان یک کریدور شمال و جنوب است و هم غرب به شرق است، استفاده بیشتری شود. تأکید شد و در آن اجلاس مورد توجه قرار گرفت. یعنی ما الان می‌توانیم از آستارا، از اینچه برون، ما به اینچه برون کمتر توجه می‌کنیم. اگر بخواهیم از قزاقستان بیاوریم فقط باید از ترکمنستان باید رد شویم، از روسیه بیاوریم باید از دو کشور باید رد شویم و اینها می‌توانند بیایند تا خلیج فارس، بیایند چابهار، بیایند بندرعباس و بندر امام. اینها یک ظرفیت بزرگی که مورد تأکید آنها قرار گرفت، هم می‌توانند از این بنادر به روسیه صادر کنند و هم روسیه به ایران صادر کند. ما یک ملاقاتی با معاون وزیر کشاورزی روسیه داشتیم، آقای لدی، ایشان با هم صحبت می‌کردیم، گفتیم نمی‌شود که شما به ما گندم و جو و کلزا و دانه‌های روغنی صادر کنید ولی ما به شما پول بدهیم، ما هم باید در برابر آن به شما محصول بدهیم. ایشان فرمودند که ما آمادگی داریم، هرچقدر محصول کشاورزی مورد نیازمان را ترجیح می‌دهیم که از ایران تأمین شود.
سؤال: این نیاز دارد که ما بتوانیم مطابق با استاندارد‌های آنها تولید کنیم.
مهاجر: این نیاز به یکسری زیرساخت‌ها دارد. مثلاً بعنوان مثال ما در بندرعباس، بوشهر، جیرفت و دزفول، چهار شهر بزرگی که ما الان فرودگاه داریم، این چهار شهر مرکز تولید ما در پاییز و زمستان است. در زمانی که ما اینجا تولید می‌کنیم دما بالای ۳۰ درجه است، در روسیه زیر ۳۰ درجه است، یعنی آنجا یخبندان است و ما اینجا تولید می‌کنیم. من پیشنهاد دادم که ما این چهار فرودگاه را فعال کنیم شما هم که یک ناوگان بزرگ حمل و نقل هوایی دارید که خاک می‌خورد، آنها استقبال کردند، این را قرار شد از طرف ایران من و از طرف روسیه آقای لوین، با هم یک کارگروهی تشکیل بدهیم، در این کارگروه بتوانیم معاونین وزیر راه دو کشور را هم دعوت کنیم که این تسهیل شود و این اتفاقات بیفتد.
سؤال: در حوزه آب، شاید معاونت حضرتعالی بینندگان ما الان شما را بعنوان نماینده وزارت جهاد می‌شناسند و قاعدتاً شاید این تفکیک‌های معاونت را زیاد لحاظ نکنند و برای آنها سؤال باشد که چرا مثلاً آقای سیفی از آقای دکتر نمی‌پرسد که بحث آب و کمبود آب و چاه‌ها و قطع برق و از اینطور مسائل، بعضی از موقع‌ها می‌بینیم به دلیل مسائل و مشکلاتی که شما بهتر می‌دانید، برخی از چاه‌های غیرمجاز را باز گذاشته اند، چاه مجاز پلمپ شده است. این موضوع واقعاً نیاز به ساماندهی کلی دارد. می‌توانید در چند سال اخیر در تأمین آب کشاروزی، چه اقداماتی را انجام داده اید؟
مهاجر: یکی از راه‌های تأمین آب، کم مصرف کردن آب است. یکی از مهمترین، راحت‌ترین برای این باید تدابیری را بیندیشیم.
* برای بهینه کردن مصرف آب ، بذر‌های مقاوم به خشکی را توسعه دهیم
سؤال: افزایش بهره وری و فناوری را خواهد داشت؟
مهاجر: بله اولین کار این است که ما آب را بهینه مصرف کنیم. برای بهینه مصرف کردن، اینکه ما بتوانیم بذر‌های مقاوم به خشکی، کم آبی را توسعه بدهیم که این کار را می‌کنیم، محققین و سازمان تحقیقات ما کارشان همین است. دومین بحث این است که ما بتوانیم از فناوری‌های روز استفاده کنیم، در جابجایی کشت در فصل‌های مختلف. بعنوان مثال ما الان چغندر قند ما حدود بین ۱۲ تا ۱۴ هزار مترمکعب آب مصرف می‌کند، حدود ۱۳۰ هزار هکتار کشت ما بیشتر نیست. این را می‌توانیم به جای اینکه در تابستان کشت کنیم، با توجه به فناوری‌های جدید در پاییز و زمستان کشت کنیم تا میزان مصرف آب کاهش پیدا می‌کند، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. اگر ما بیاییم از فناوری‌های جدید مثل نوار طیف استفاده کنیم.
سؤال: اینها باید هرچه زودتر از فاز تحقیقاتی به فاز اجرایی برود؟
مهاجر: همه اینها فاز اجرایی است. الان ما در سبزی و صیفی از همه جای دنیا جلوتر هستیم. یعنی کشاورز‌های ما جلوتر هستند. در استان هرمزگان کشاورزان عزیز ما روی سنگ هزاران هکتار دارند گوجه فرنگی، بادمجان، سبزی و صیفی کشت می‌کنند، فقط سنگ خالی، یک نوار تیپ پهن می‌کنند، مواد غذایی را از آنجا می‌دهند، نه گلخانه احتیاج دارد و نه چیز دیگری. در زمانی که همه جای دنیا زیر یخ است آنجا تولید می‌کنند و اینها کار‌هایی است که شاید هیچ جای دنیا شما نبینید. خواهش من این است که صداوسیما برود و فیلم خوبی از آنجا تهیه کند که مردم را خوشحال کند.
سؤال: فکر می‌کنم، چون در حوزه صنعت و اینها خیلی بحث می‌شود راجع به سند توسعه صنعتی کشور که آن هم هنوز به سرانجامی نرسیده است، در حوزه کشاورزی ما سند توسعه کشاورزی داریم؟
مهاجر: بله یک سندی تهیه شده است درحال نهایی شدن است قسمتی اش هم ابلاغ شده و در حال بازخوانی است، که آن نواقص اش را برطرف کنند که ابلاغ شود.
سؤال: فکر می‌کنید چه زمانی به ابلاغ برسد؟
مهاجر: فکر می‌کنم سال زراعی جاری که تا بهار آینده انشاالله ابلاغ شود.
سؤال:، چون می‌تواند خیلی کمک کند، در واقع یک نقشه راهی برای توسعه محصولات کشاورزی خواهد بود.
مهاجر: ۸۵ درصد از الگوی کشت در کشور ما اجرا می‌شود، روی ۱۵ درصد آن مشکل داریم که آن ۱۵ درصد را انشالله بتوانیم حل کنیم.
