به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه میز اقتصاد شبکه خبر، چهارشنبه ۲۰ تیر ۱۴۰۳ با حضور آقای سید محمدصادق قنادزاده؛ معاون سازمان توسعه تجارت ، آقای محمدعلی رضایی؛ رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران و ارتباط اینترنتی با آقای جعفری؛ از بازرگانان ایرانی در مسکو ،افزایش صادرات محصولات کشاورزی و چشم‌انداز پیش‌رو را بررسی کرد.

مقدمه: آمار‌ها نشان می‌دهد که در سه ماهه اول امسال نسبت به پارسال رشد قابل توجهی در صادرات محصولات کشاورزی داشتیم. حدود یک میلیارد و ۲۷ میلیون دلار صادرات ما بوده که از نظر ارزشی حدود ۲۴ درصد و از نظر وزنی ۱۹ درصد نسبت به مدت مشابه، افزایش را نشان می‌دهد. بیشترین صادرات پسته، گوجه فرنگی، هندوانه، سیب و سیب زمینی بوده است. می‌خواهیم علت این افزایش را بدانیم. در عین حال برخی از صادرکنندگان محصولات کشاورزی گلایه‌هایی داشتند در خصوص رویه‌هایی که در حوزه صادرات وجود دارد و چالش‌هایی که با آن مواجه هستند. یک نکته‌ای هم وجود دارد که عمده این صادرات به کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بوده است. ما داریم وارد یک توافقنامه تجارت آزاد با این کشور‌ها می‌شویم، این هم از جهت این که ما بتوانیم به آن جا یک صادرات پایداری داشته باشیم حائز اهمیت است.می‌خواهیم راجع به افزایش صادرات در حوزه کشاورزی صحبت کنیم و ظرفیت‌هایی که در این حوزه وجود دارد. در کنار این اعدادی که عرض کردم؛ تجارت ما در حوزه کشاورزی، چیزی حدود ۲۲ میلیارد دلار است که عمده آن؛ واردات است. چیزی حدود ۱۵ میلیارد دلار آن صرف واردات می‌شود از این تجارتی که عرض کردم؛ هفت میلیارد دلار آن؛ سهم صادرات است و تراز تجاری ما از این جهت به نفع واردات سنگینی می‌کند که عمده آن؛ کالا‌های اساسی است. این که چطور شود این خلأ را جبران کرد و از این ظرفیتی که کارشناسان و مسئولین مختلف در برنامه‌ها و صحبت‌های مختلف‌شان از این ظرفیت یاد کردند، استفاده کرد را در طول برنامه به آن خواهیم رسید. 

سؤال: آقای قنادزاده شما جزئی‌تر از آماری که در گزارش دیدیم و بخشی من اشاره کردم مشخصاً چقدر رشد داشتیم، عوامل این رشدی که از آن نام می‌بریم چیست؟
سید محمدصادق قنادزاده؛ معاون سازمان توسعه تجارت: مجموعه صادرات کشور در سه ماهه اول یک رشد حدود هشت درصدی را تجربه کرد نسبت به دوره مشابه سال قبل به لحاظ ارزشی و به لحاظ وزنی هم حدود شش درصد ما رشد در صادرات داشتیم و این روند مثبت در حوزه صادرات در حوزه کشاورزی با یک شتاب بیشتری حدود ۲۴ تا ۲۵ درصد رشد در ارزش را تجربه کردیم در این سه ماهه اول که عمده آن به ترتیب بیشترین رشد‌ها در حوزه غلات؛ بالای ۲۰۰ درصد، البته عدد آن کوچک است ولی رشد آن، رشد بزرگی بوده است. در حوزه خشکبار؛ ۷۶ درصد، در حوزه میوه و تره‌بار؛ ۲۳ درصد و در حوزه محصولات حیوانی؛ شش درصد، در حوزه گل و گیاه و محصولات خوراکی، زینتی و صنعتی هم یک کاهش ۳۰ درصدی داشتیم، ولی در مجموع؛ بالغ بر یک میلیارد دلار صادرات سه ماهه ما بوده و ۲۴ رشد، ۱۹ درصد رشد وزنی. یک دلیل اصلی آن، طبیعتاً رشد تولیدات حوزه کشاورزی ما بوده در سال گذشته، مخصوصاً در حوزه خشکبار به جهت فصل خوبی که ما تجربه کردیم در حوزه کشاورزی، طبیعتاً تولیدات هم افزایش پیدا کرد. به تبع آن، رشد بازار صادراتی اتفاق افتاد. موضوع بعدی گشایش‌هایی بود که در موافقتنامه‌های تجاری ما یا در ارتباطات بین‌المللی ما حاصل شد. مشخصاً ما با اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک رشد خیلی خوبی را در حوزه صادرات تجربه کردیم که عمدتاً هم در حوزه کشاورزی بود. اتفاقاً ما حدود ۳۶ تا ۳۷ درصد رشد اقلام کشاورزی ما بود به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تازه ما در دوره موافقتنامه موقت هستیم که یک موافقتنامه ترجیحی است و هنوز به موافقتنامه آزاد تبدیل نشده است که قطعاً با آن پیوستن ما به صورت رسمی به آن موافقتنامه تجارت آزاد و اجرایی شدن آن، احتمال و شانس این وجود دارد که جهش‌هایی را در آن حوزه ببینیم. به موازات آن، در حوزه واردات، ما یک کاهش ۱۷ درصدی را در حوزه کشاورزی مشخصاً در سه ماهه تجربه کردیم که این نشان می‌دهد برنامه‌ریزی که دوستان ما در وزارت جهاد و مجموعه دولت انجام دادند برای این که ما بتوانیم ذخایر کالا‌های اساسی و واردات مناسب را انجام دهیم در ایام گذشته، باعث شده که ما کم کم داریم این تراز منفی بزرگ را که سال گذشته داشتیم به جهت این که نیاز بود ذخایر راهبردی کشور را توسعه دهیم، این فاصله در حال کم شدن است. عرض کردم؛ ۲۴ درصد رشد صادرات داریم و ۱۷ درصد کاهش واردات که این نشان می‌دهد که جهت‌گیری؛ جهت‌گیری درستی است. طبیعتاً در ادامه در مورد ابعاد و اِلِمان‌های آن بیشتر حرف می‌زنیم.

سؤال: آقای رضایی عمده دلایل این افزایش صادرات به کجا بر‌می‌گردد؟ در عین حال در گوشه و کنار صادرکننده‌ها و تولیدکننده‌ها گلایه‌هایی هم دارند علیرغم این که صادرات بیشتر؛ به معنی فروش و تولید بیشتر است. 
محمدعلی رضایی؛ رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی: در مقابل افزایش صادرات؛ افزایش مبالغ صادراتی برای قیمت‌گذاری‌های پایه صادراتی در گمرکات هم داشتیم. بر فرض در پسته بالای ۳۰ درصد اضافه شده است. با توجه به این که الان بر فرض پسته دنیا که تقریباً ۷۵۰ هزار تن آمریکا تولید دارد و ما امسال چیزی حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ هزار تن تولید داشتیم؛ پنج دلار و ۳۰ سنت در بازار‌های بین‌المللی فروش می‌رود، نهایت تا شش دلار؛ بهترین کیفیت آنها، پسته ما تقریباً هفت دلار تمام شده این پسته در کشور ماست. علت آن این است که ما از سیستم‌های مکانیزه استفاده نمی‌کنیم، بیشتر نیروی انسانی استفاده می‌شود، هزینه تمام شده سم، کود و ... برای کشاورز زیاد است و در نهایت در سیستم‌های سورتینگ ما، الان مشکلی که به وجود آمده، ما چیزی حدود ۱۰۰ هزار تن پسته در حال حاضر در انبار‌های کشور موجود است و متأسفانه باعث شده که تا دو ماه دیگر فصل جدید است و با آب و هوای خوب پیش بینی می‌شود ۲۴۰ تا ۲۵۰ هزار تن تولید پسته ایران شود.

سؤال: چطور با این مشکلات صادرات افزایش پیدا کرده است؟
رضایی: صادرات که افزایش پیدا کرده، ما سال قبل هم صادرات خوبی نداشتیم، به خاطر مسائلی که بود، پسته در سال قبل خیلی ضعیف بود، سال بعد که سال ۱۴۰۲ بود نسبت به ۴۰۱ بهتر بود، امسال نسبت به ۴۰۲ بهتر است. یعنی ما افزایش تولید داشتیم از آن سمت هم قیمت تمام شده ما بالاتر از بازار‌های جهانی است. صادرات هم که افزایش پیدا کرده این سه ماه، به خاطر این که ما بعد از ژانویه و عید ما بوده، این یک پیک بازاری بوده که صادر شده، ولی در نهایت الان در رابطه با زعفران و گیاهان دارویی ما افزایش صادرات نداشتیم و این هم بار سال قبل است. ما باید متوجه باشیم که آماری که الان داریم؛ ۱۰۰ هزار تن پسته در انبار‌های کشور خوابیده، صادرکننده‌ها، کشاورز‌ها نیاز دارند به این گردش مالی فصل جدید.

سؤال: چرا این اتفاق افتاده؟ البته داخل پرانتز این را بگویم که ما دعوت کردیم از مسئولین جهاد کشاورزی به عنوان متولی موضوعاتی که بحث می‌کنیم و بخشی از بحث تولیدات کشاورزی این جا حضور پیدا کنند، اما موافقت نکردند. تا پایان برنامه این امکان برای آنها فراهم است که بیایند پاسخ خود را بگویند. اگر هم نه که به همین منوال برنامه را ادامه می‌دهیم.
رضایی: یکی از مشکلات بزرگ در رابطه با صادرات، برگشت ارز است. تمام صادرکننده‌ها بالاتفاق اعلام می‌کنند طی یکی دو سال که تک نرخی شود، اگر تک نرخی شود، تمام این مشکلات حل است و کسی که صادرات می‌کند، اکثریت صادرکننده‌ها، تولید کننده هستند، یعنی این پول باید به چرخه کشور برگردد و این ارزش افزوده ایجاد شود، مجدداً اشتغال‌زایی شود و این گردش مالی به وجود بیاید.

سؤال: الان دقیقاً مشکل چیست؟
رضایی: برگشت ارز و تک نرخی شدن ارز. ما قوانین در رابطه با ارزمان از دو تا سه سال پیش تا به حال چقدر تغییرات ایجاد شده است؟ هر چند ماهی چندین تغییر در آن ایجاد شده است. از این طرف ارز را برای صادرات خشکبار در مقابل یک سری کالا‌ها می‌گذارند که مثلاً وارد کننده قطعات اتومبیل برود از صادر کننده ارز بگیرد، خود تولیدکننده اتومبیل در کشور ما شده صادرکننده پسته، این چه اتفاقی افتاده؟ پسته ما با کیفیت پایین، چون تخصصی نبوده، خریداری شده و به کشور‌هایی مثل چین رفته و از آن طرف زیر قیمت بازار ایران در چین می‌فروشند.

سؤال: چقدر زیر قیمت؟
رضایی: حدود حداقل ۱۵ تا ۲۰ درصد زیر قیمت ایران می‌فروشند و بی‌کیفیت. یعنی صادر‌کننده همیشه به خاطر این که سابقه دارد، خانواده و ریشه دارد، سال‌ها نام شرکت و برندش باید باشد همیشه رعایت همه چیز را می‌کند، ولی صادر‌کننده‌ای که در رابطه با لوازم اتومبیل است، اصلاً اطلاعاتی راجع به پسته و بازار‌های صادراتی ندارد و آنها هم ترغیب می‌شوند بیایند با یک قیمت پایین‌تر بخرند.

سؤال: چقدر سود می‌کنند اگر بخواهیم سرانگشتی حساب کنیم، مثلاً همین رویه‌ای که به آن اشاره می‌کنید؟
رضایی: برگشت ارز اگر ۴۰ و خرده‌ای هم حساب کنیم؛ یا این که ۵۰ تومان باشد، با توجه به واردات وسایل برای اتومبیل؛ ارز برای آنها؛ حدود ۹۰ تا ۹۵ تومان سود‌دهی داشته باشد. یعنی چیزی حدود مابه‌التفاوت ۳۰ تومان هر دلار برای آنها ارزش دارد. 

سؤال: این سؤال پیش می‌آید که از آن طرف، تولید بیشتر می‌شود، خرید اینها بیشتر و صادر می‌شود، شاید نگرانی شما سر این است که بازار‌ها ممکن است آسیب ببینند و صادرات پایدار مشکل پیدا کند؟
رضایی: دقیقاً همین اتفاق افتاده، به دلیل عدم برگشت ارز که دولت اعلام می‌کند و صادرکننده نمی‌تواند ارز خود را بیاورد. اولاً که ما در سنگ، شن‌ها هستیم، دوماً مشکل حمل و نقل داریم، سوماً هم صادرکننده باید با امنیت کامل سابقه کاری خود را بهتر کند.

سؤال: آقای قنادزاده مشکل برگشت ارز را عنوان می‌کنند و شرکت‌هایی که کار تخصصی آنها حوزه کشاورزی نیست و به خاطر این مدل‌های بازگشت ارز آمدند و به قول آقای رضایی آسیب می‌زنند به محصولات کشاورزی ما، چقدر این مورد تأیید است؟
قنادزاده: اساساً موضوع برگشت ارز فکر نمی‌کنم مسأله اصلی باشد، موضوع نرخ ارز؛ مسأله است. بازگشت ارز در همه کشور‌های دنیا؛ یک امر قطعی است، همه منابع ارزی کشورشان را باید برگردانند، ما با بخش‌های خصوصی متعددی هم که در ارتباط هستیم، خود موضوع برگشت ارز؛ مسأله‌شان نیست، این ما‌به‌التفاوت نرخ ارز است که در حقیقت ما داریم صادرکننده را تنبیه می‌کنیم به واسطه آن نرخ ارزی که مجبور است در سامانه عرضه کند با آن چیزی که در بازار آزاد تهیه می‌کند، به این جهت یک مقداری فکر می‌کنم؛ مسأله اصلی آن؛ بحث ارز و تثبیت نرخ آن است. یکی از روش‌هایی که بنا بود کمک کند به صادرکننده‌ها؛ متنوع کردن روش‌های بازگشت ارز بود به نحوی که صادرکننده بتواند خودش انتخاب کند که کدام‌یک از این روش‌ها برای او بهتر است و امکان بیشتری دارد. در مورد حوزه کشاورزی، مشخصاً ما در سازمان توسعه تجارت، همراه و همگام با بخش خصوصی هستیم و معتقدیم که حوزه کشاورزی باید واقعاً روش‌های بازگشت ارز آن متنوع‌تر شود و آزادی عمل بیشتری به آن بدهند. 

سؤال: الان کافی نمی‌بینید؟
قنادزاده: نه، فرمودند یک روش‌هایی بعضاً ایجاد می‌شود که صادرکنندگان اصلی را از بازار بیرون می‌آورد، به صادرکننده‌هایی که حوزه آنها نیست و منفعت‌شان از خود تجارت در حوزه کشاورزی نیست و منفعت آنها از آن ما‌به‌التفاوت است، خدای ناکرده نقش بازی می‌کنند. به همین جهت به نظرم روی روش‌های بازگشت ارز؛ روش‌های دیگری که وجود دارد که خود صادرکننده هم می‌تواند روی آنها کار کند، البته این تصمیمی است که هم مجموعه وزارت جهاد کشاورزی....

سؤال: مثل چه؟
قنادزاده: مثلاً بحث واردات با شمش طلا؛ یکی از روش‌هایی است که می‌شود با ارز غیر انجام داد، روش‌های متعدد دیگری که همین الان دارند مجموعه‌های دیگر انجام می‌دهند، ما در سازمان توسعه تجارت معتقدیم که باید کمک شود به حوزه کشاورزی، یکی از آنها؛ درصد رفع تعهد است که ما پیشنهادمان این بود که برای حوزه کشاورزی از ۹۰ به ۸۰ برسد. البته این پیشنهاد همچنان در جریان است، البته همه این پیشنهاد‌هایی که بعداً عرض می‌کنم، تا دوره این وضعیت ارزی است. قاعدتاً اگر آن علت اصلی را بتوانیم حل کنیم در حوزه ارز....

سؤال: چند پیشنهاد مشخصاً داشتند؟
قنادزاده: بحث نرخ‌شان، دوره بازگشت و تنوع روش‌های آنها؛ همه کمک می‌کند که یک ذره آزادی عمل بیشتری پیدا کنند. مثلاً جایی که ۹۰ درصد رفع تعهدشان است، ۸۰ درصد باشد. مثلاً جای این که قرار باشد ۸۰ روزه، ۹۰ روزه بیاورند، چهار ماهه بیاورند. مثلاً جای این که فقط صرفاً با ارز خرد بتوانند بیاورند، بتوانند شمش طلا ما‌به‌ازای آن وارد کنند.

سؤال: وزارت جهاد کشاورزی بایداین را قبول کند؟
قنادزاده: این را مجموعه وزارت جهاد و بانک مرکزی مشخصاً. هنوز در جریان است و بناست یک گزارشاتی کمک بگیریم خود مجموعه اتاق‌ها و فعالین بخش کشاورزی کمک دهند یک سری اطلاعات و آمار در بیاوریم بر اساس این روند‌ها در آن کارگروه‌های تخصصی، بعد هنوز نظر مخالفین نیست، اینها پیشنهاداتی است که ما با کمک خود بخش خصوصی دنبالش هستیم که ان‌شاء‌الله کمک شود.

سؤال: آقای رضایی به نظرتان خوب است و کمک کننده است؛ اگر این پیشنهادات اجرایی شود؟
رضایی: همیشه در تمام دنیا دولت‌ها با مشورت بخش خصوصی تصمیم‌گیری‌ها را می‌کنند و بخش خصوصی مجری و اجرا کننده است و دولت‌ها سیاست‌گذاری می‌کنند. در کشور ما متأسفانه دولت در تمام مسائل دست انداخته و مشکلات زیادی را در رابطه با بخش خصوصی و اقتصاد خصوصی به وجود آورده است. الان در رابطه با آب‌بر بودن؛ بحث خیلی مهمی است و نیازمند مطالعات بسیار بزرگی است. چه محصولاتی آ‌ب‌بری زیادی دارند؟ این خیلی مهم است؛ در نهایت واردات آنها آیا به صرفه است یا نه؟ وارداتش حتی، ما بعضی محصولات را می‌توانیم نکاریم داخل کشور و وارد کنیم، می‌توانیم از خیلی کار‌هایی که کشور‌های دیگر می‌کنند تقلید کنیم. بر فرض کشت فراسرزمینی را ما توسعه دهیم به جای این که گندم بکاریم، برویم گندم را در کشور‌های دیگر سرمایه‌گذاری کنیم، بخش خصوصی نظارت کند، با کیفیت خوب ذرت و گندم را بیاوریم.

سؤال: گندم که همیشه یک بحث استراتژیک است؟
رضایی: امنیت غذایی کشور را به وجود می‌آورد. برای کالا‌های دیگرمان هم همین طور. ما در بحث آب و آبیاری رسانی مدرن؛ خیلی از دنیا عقب هستیم، یکی از مسائل قیت تمام شده محصولات کشاورزی بالای ما؛ آب و آب‌رسانی است که ما در این مسأله به شدت در کشورمان ضعف داریم. من خود در اتاق بازرگانی از آقای پزشکیان این مسأله را اعلام کردم و خواستم که تا امروز باید‌ها و نباید‌ها و سوبسید‌هایی داشتیم، بلاعوض دادیم، ولی آیا آمدیم برای حیات بشر فکری کنیم؟ واقعاً ما در این چند سال و دهه، فکری به حال آب؛ مایه حیات بشر در کشورمان انجام شده است؟ در رابطه با مخصوصاً محصولات کشاورزی، وقتی ما می‌توانیم امنیت غذایی را در کشورمان با کشت فراسرزمینی داشته باشیم، همان طور که آمریکا، چین، روسیه، کشور‌های عربی؛ عربستان و امارات سرمایه‌گذاری کردند در کشور‌های آفریقایی و خیلی کشور‌های دیگر و وارد می‌کنند، آن چیزی که داخل کشورشان نیاز دارند، انجام می‌دهند. بر فرض، کشت گوجه فرنگی در گلخانه‌ها؛ ما در چین باغ‌های دکتر خاوازی همین چند هفته پیش بودیم با وزیر کشاورزی چین؛ هر مترمربع ۶۰۰ کیلو گوجه فرنگی برداشته می‌کنند در گلخانه. این می‌رساند که سیستم مکانیزه وارد کشورشان کردند، علم را بدست آوردند، با کمترین هزینه‌ها، بهترین تولید، صادرات و ارزآوری برای کشورشان داشتند.

سؤال: آقای قنادزاده دو سؤال؛ یکی این که در بحث قبلی که تهاتر را مطرح می‌کردیم، یک سری خبر‌هایی بود که وزارت جهاد کشاورزی با توجه به مشکلاتی که مطرح می‌کنند، این تهاتر بازگشت ارزی که صورت می‌گیرد برای قطعات خودرو و ... را می‌خواهد ببندد، شما چقدر این موضوع را تأیید می‌کنید و چقدر فکر می‌کنید کار مطلوبی است؟
قنادزاده: بر اساس قانون انتزاع، وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ریزی‌هایی را بر اساس تحلیل‌های درون سازمانی انجام داده و پیشنهادش این است که تهاتری هم اگر می‌خواهد اتفاق بیفتد، در همین حوزه دایره جهاد کشاورزی اتفاق بیفتد. یعنی صادرکننده حوزه کشاورزی، واردات را در حوزه کشاورزی انجام دهد.

سؤال: این وضع را بدتر نمی‌کند؟
قنادزاده: محدودتر می‌کند؛ حداقل، بدتر یا بهتر آن را باید ببینیم تحلیل‌هایی که دوستان را به این نقطه رسانده است چیست؟ ولی حداقل آن این است که روش‌های برگشت ارز را هر چقدر محدودتر کنیم، دامنه اختیار بخش خصوصی هم کوچک‌تر کردیم و طبعاً رضایت آنها را هم کمتر کردیم. این را باید دوستان وزارت جهاد بر اساس تحلیل‌های خود بفرمایند که چرا به این رسیدند.

سؤال: یک نکته‌ای که بحث می‌کنیم روی محصولات آب‌بر که یکی از آنها هندوانه است، این دو وجه دارد؛ از وجهی که یکی مثبت است که صحبت می‌کنیم؛ افزایش صادرات؛ وزنی، ارزشی، از یک طرف منتقدین آن؛ در خصوص حفظ منابع آب پایدار صحبت می‌کنند، ما کدام سمت را باید بیشتر توجه کنیم؟
قنادزاده: به این جمع‌بندی رسیدیم که صادرات محصولات آب‌بر برای آنهایی که هدررفت آب خیلی زیادی دارد مثل مثال هندوانه که زدید، مطلوب نیست و برای محصولات آب‌بر عوارضی حتی بعضاً ممنوعیت‌هایی وضع شده است، ولی آن قدر فاصله قیمتی با کشور‌هایی که صادر می‌شود زیاد است که همچنان به صرفه است، یعنی با وضع آن عوارض هم، همچنان به صرفه است، به همین جهت ادامه دارد، وگرنه قطعاً مطلوب نیست.

سؤال: با این چشم‌انداز و آمار‌هایی که الان راجع به آن صحبت کردیم و افزایش‌هایی که صورت گرفته، فکر می‌کنید تا پایان سال روند همین طور مثبت خواهد بود یا نه دستخوش تغییراتی است؟
قنادزاده: نه، ما فصل‌های پر بارش خود را یک بخشی گذراندیم و فکر نمی‌کنم این قدر رشد‌های ما در این حوزه محصولات آب‌بر باشد. بعد از این عمدتاً در حوزه خشکبار خواهد بود، به جهت این که آقای رضایی فرمودند ما ذخایر زیادی از محصولات خشکبار، نه فقط پسته، بقیه محصولات خشکبار هم همین طور، ذخایر زیادی ایجاد شده است. به نظرم در بقیه حوزه‌ها حتی در فراوری‌های بعدی در زنجیره تکمیلی محصولات صنایع غذایی حداقل جهت‌گیری باید به این سمت باشد .

سؤال: کلاً صادرات ما در این آماری که آقای قنادزاده دادند، عمده آن در سه محصول می‌چرخد؛ یکی پسته باشد که صحبت کردیم، گوجه و سیب زمینی است، تفسیر این چه می‌تواند باشد که عمده محصولاتی که صادر می‌کنیم در دو سه قلم خلاصه می‌شود؛ این چه آسیب یا فرصتی می‌تواند پیش روی ما بگذارد؟ 
رضایی: یکی از مشکلات بزرگ کشور ما؛ خرده مالکی در زمین‌های زراعی است. الان این یک معضل بزرگی شده در رابطه با صنعت کشاورزی کشور، که الان دولت هم سیاست‌های مختلفی را اندیشیده و پیاده می‌کند، پوئن‌های این را می‌دهد و بر فرض یک خانواده‌ای؛ پدر فوت می‌کند، پنج هکتار زمین و شش فرزند داشتند و این پنج هکتار تقسیم شده در این فرزندان؛ یکی یک هکتار را کاشته است، یکی نکاشته، یکی رفته داخل آن مزرعه؛ باغ‌ویلا ساخته، زمین‌های کشاورزی ما خیلی متأسفانه ضعف داریم در رابطه با این خرده مالکی، ولی این امکان هست که ما مثل کشور‌هایی مانند چین و مخصوصاً هند، آن طرح صنایع روستایی که سال ۱۳۶۰ در کشور جهاد سازندگی پیاده کرد و این طرح موفق نبود متأسفانه هر کس بر فرض مثال چند گاو داشت می‌توانست یک کارگاه یا کارخانه گاو، شیر و لبنیات بزند، نتوانستند آن تعاون روستایی را به وجود بیاورند و مدیریت کنند، در صورتی که همین کار خرده مالکی را در هند انجام دادند و موفق بودند. بر فرض در یک نقطه‌ای می‌روند، چند شهر کوچک اطرافش است و آنها بر فرض نعناع می‌کارند، صرفاً روی نعناع کار می‌کنند. شرکت تعاونی آنها می‌آید، بهترین نعناع را از کشاورز تهیه می‌کند. مساله‌ای که داریم باید بیشتر سرمایه گذاری مان روی کشاورزی محصولاتی کنیم که کم آب بر است مثل زعفران، پسته، گل محمدی و گیاهان دارویی، الان گیاهان دارویی ما می‌توانیم جی دی پی ایران را تغییر بدهیم، اخیرا در چین بودیم رئیس اتحادیه تولیدکنندگان گیاهان دارویی چین اعلام کردند آمدیم در ایران تحقیق کردیم گفتند جا دارد کشور شما تا ۵ میلیارد دلار گیاهان دارویی از ایران وارد کشورمان کنیم. همه صادرات گیاهان دارویی مان در رابطه با زعفران و همه گیاهان دارویی تقریبا ۵۵۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار است ما نتوانستیم این جی دی پی را تغییر بدهیم امیدوارم با یک برنامه ریزی صحیح بلندمدت و مدون بتوانیم به این اهداف برسیم، مطمئنم که گیاهان دارویی، پسته و زعفران می‌تواند جایگزین حتی صادرات نفت کشورمان شود و امیدوارم یک روزی درب چاه‌های نفت ما بسته شود.

سوال: اول بحث هم اشاره‌ای داشتم درخصوص این که ما اولین موافقتنامه تجارت آزاد را با اوراسیا داریم می‌بریم جلو این چقدر می‌تواند در حوزه محصولات کشاورزی که در موردش صحبت می‌کنیم مفید و موثر باشد؟
قنادزاده: حتما موثر است مجموعه اوراسیا بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار حجم وارداتش است از این پنج کشوری که عضو اوراسیا قرار دارند در این مدت موافقتنامه موقت ترجیحی که با اوراسیا امضا کردیم از ۲۰۱۷ یا بگویم از ۹۷ که قبل از امضای آن موافقتنامه است تا الان بیش از ۱۴۰ درصد رشد داشته است از ۹۷ تا الان که ۴۰۲ باشد فقط ۱۴۰ درصد فقط در حوزه محصولات کشاورزی رشد داشتیم این یعنی یک بازار بزرگی فقط تعرفه هایمان در حوزه صادرات تقریبا صفر می‌شود همه اقلام حوزه کشاورزی مان ولی برای واردات یک ردیف‌های منفی ایجاد کردیم در حوزه کشاورزی به جهت حمایت از تولید داخل یعنی بیشترین کدتعرفه‌های منفی مان که ما ایجاد کردیم برای واردات در حوزه کشاورزی است و بیشترین کدتعرفه‌های آزاد ما از سمت اوراسیا حوزه کشاورزی تقریبا هیچ ممنوعیتی در حوزه صادرات به اوراسیا در حوزه کشاورزی نداریم خب این یعنی یک ظرفیت بزرگ بازار ۴۰۰ میلیارد دلاری که یک بازار بی نظیری است به نظرم وقتی با تعرفه صفر یعنی آن دیوار تعرفه و آن مزیت قیمتی را دارید ایجاد می‌کنید برای ورود به آن بازار، مشابه این موافقتنامه‌های دیگری هم داریم در حال حاضر حدود ۲۰ تا موافقتنامه را در کشور داریم پیگیری می‌کنیم موافقتنامه تجارت آزاد با سوریه امضا شد و تقریبا هیچ کالای منفی در آن جا نداریم ۸۸ تا بود که آن را هم در موافقتنامه برداشتیم یعنی الان با سوریه موافقتنامه تجارت آزاد داریم با اوراسیا به زودی مجلس مصوب کند موافقتنامه آزاد خواهیم داشت و اقلام کشاورزی حتما می‌تواند به آن بازار بزرگ پرکشش صادر شود موافقتنامه‌های ترجیحی که با کشور‌های مختلف داریم با پاکستان، با اندونزی، با ازبکستان، با حدود ۲۰ تا موافقتنامه در هر صورت ظرفیت موافقتنامه‌های تجاری چه تجارت آزاد چه ترجیحی ظرفیت بسیار بزرگی است که به نظرم بخش خصوصی خیلی خوب می‌تواند از آن استفاده کند که باید به سمتش رفت.
موضوع بحث حلال است ما موضوع صنایع غذایی را به عنوان یکی از بخش‌های تجارت حلال در کشورمان خیلی به آن توجه نکردیم بازار کشور‌های حلال بازار بسیار بزرگی است و الان در دنیا دارد مفهوم برند حلال جا می‌افتد و کشور‌ها حتی کشور‌های غیرمسلمان غیرمعتقد به موضوع حلال دارند استفاده می‌کنند از منبع حلال در دنیا یعنی خود موضوع برند حلال در کشور‌های غیرمسلمان دارد تبدیل به یک مزیت می‌شود یک بازار بسیار بزرگی پیش روی ما ایجاد می‌کند که اخیرا هم یک اجلاس را در حاشیه نمایشگاه صنایع غذایی برگزار کردیم کشور‌هایی که در حوزه حلال کار کردند مثل مالزی که خیلی پیشرو مثل امارات حتی عربستان این‌ها را دعوت کردیم یک برنامه ریزی شد که برای همه نمایشگاه‌های حلال دنیا ایران پاویون داشته باشد بتوانیم صنایع غذایی را به عنوان یکی از بخش‌های می‌دانید که حلال در همه حوزه‌ها وجود دارد حتی در صنعت مالی هم برند حلال داریم ولی مشخصا حوزه کشاورزی را آن جا توسعه بدهیم موضوع بعدی هم بحث مشارکت ایران در پاویون‌های تخصصی در حوزه کشاورزی در دنیا که آن هم با همکاری مجموعه وزارت جهاد حدود ده یازده از نمایشگاه‌های مطرح دنیا را در حوزه صنایع غذایی و کشاورزی شناسایی کردیم و بناداریم که در همه این‌ها پاوین داشته داشته باشیم اعزام هیات داشته باشیم مشارکت خیلی جدی بکنیم برای این که بتوانیم این توسعه بازار را رقم بزنیم طبیعتا همزمان با آن باید آن بحث‌های داخلی را هم که امروز در بخشی از آن صحبت شد و آن مشوق‌ها و انگیزه‌هایی که لازم است دولت ایجاد کند برای بخش خصوصی انجام دهد. 

سوال: درباره موافقتنامه تجارت آزاد فکر می‌کنید این چقدر می‌تواند ظرفیت پیش روی تجار و بازرگانان ما قرار دهد که بتوانند تولیدات خودشان را افزایش دهند و به دنبال آن صادرات خودشان را افزایش دهند؟ 
 جعفری بازرگان در روسیه (ارتباط زنده اینترنتی از روسیه - مسکو): ما افزایش صادراتمان اول به حوزه اوراسیا به سه عامل بستگی داشت یکی مساله ترک کشور‌های اروپایی از بازار روسیه بود و آن باعث شد که فرصتی برای تامین کنندگان ما ایجاد شود. یکی بحث امضای تفاهم نامه تجارت ترجیحی بود در آبان ۹۸ که امضا شد و مساله سوم تحرکات بخش دولتی و خصوصی اخیرا در حوزه رفت و آمدها، برگزاری رویدادها، نمایشگاه‌ها و شناخت پتانسیل‌های دو طرف بود به خصوص در حوزه ایران و روسیه که می‌توانم بگویم در این دو سال یک رشد ۳۰۰ درصدی در حوزه این رویداد‌ها داشتیم که جادارد از آقای قنادزاده و همکارانشان در سازمان توسعه تجارت هم خسته نباشید بگوییم و هم تشکر کنیم، اما ما یکسری معضلات داریم و می‌دانیم همه می‌دانیم که همانطور که آقای قنادزاده گفتند یک بازار ۴۰۰ میلیارد دلاری است ولی اول یکسری چالش‌ها داریم که این چالش‌ها بخشیش برمی گردد به ریل گذاری دولت بخشیش هم برمی گردد به تجار و تولیدکنندگان یکی از معضلات بزرگ که این جا با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم و شاهدیم مشکل برگشت ارز حاصل از صادرات است همان تک نرخی شدن که این هم راهکار دارد همان طور که مهمانان عزیز گفتند بحث طلا است همین بحث تک نرخی کردن و بحث مشوق‌های دیگر است برای ما به التفاوت پرداخت این ارز به قول خودمان کف بازار و ارز دولتی که وجود دارد. مشکلات لجستیکی هنوز به قوت خودش باقی است البته در این دو سال به شدت حل شده، بحث کریدور بحث بسیار مهمی است به هر حال ما باید اول زیرساخت هایمان را در بحث بانک است در بحث ارز است حل کنیم ولی این بازاری که پتانسیل دارد منتهی با صادرکننده ما الان می‌بینیم که تمایلی مخصوصا در حوزه کشاورزی به صورت رسمی برای این که صادر کند ندارد چرا باید ارزش را بیاورد و ارز دولتی دریافت کند بنابراین شاهدیم که دارد محصولات کشاورزی از طریق کشور قزاقستان باتوجه به این که تعرفه اش صفر است به حوزه روسیه صادر می‌شود اگر بتوانیم این مشکلات را در داخل حل کنیم بعد یکسری مسایل هم وجود دارد که دست خود تولیدکنندگان است به طور مثال برندسازی است امروز داریم می‌گوییم ارزآوری ولی باید برویم دنبال ارزش افزوده آوری پسته را دوستان اشاره کردند اگر پسته فله صادر می‌کنیم می‌دانیم آن قدر رقابت بالاست مارجین سود ما پایین است ما باید برویم دنبال این که بسته بندی زیبا بکنیم محصولاتمان را پسته‌های صدگرمی برندسازی کنیم در داخل روسیه که بتوانیم ارزش افزوده بیاوریم وگرنه پسته و زعفران به صورت فله و خیلی از محصولات به صورت فله صادرشدنش داریم می‌بینیم در بازار روسیه به دلیل رقابت‌های زیادی که وجود دارد ارزش افزوده ندارد ما باید نگاهمان به ارزش افزوده آوری باشد به جای ارزآوری همان طوری که مطرح شد به خصوص در حوزه محصولاتی که ما مثل هندوانه و خیلی چیز‌هایی که صادر می‌کنیم و این‌ها آب داریم صادر می‌کنیم و ارزش افزوده‌ای ندارد و بهترین راه حل این است که ما همان روشی که قبلا هم بود و در چند وقت پیش هم به آن پرداخته شد بحث کنسرسیوم هاست که توسط همین تشکل‌ها و اتاق‌ها جدی پیگیری بشود و با همکاری بخش دولتی که متولی سازمان توسعه تجارت بتواند این صادرات ما از ظرفیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا به درستی استفاده بکنیم.

سوال: آقای جعفری برایمان دسته بندی کرد هم اقداماتی که خود تولیدکننده‌ها و صادرکننده‌ها باید انجام دهند و هم بخش‌هایی که نیاز به کمک مسئولین دولتی است در آن بخشی که به بخش خصوصی برمی گردد شما چقدر روی این کار‌ها تمرکز می‌کنید که مهمترین آن خیلی سال است که  مطرح است بحث برندسازی و بسته بندی و این چیز‌ها چقدر الان اتاق بازرگانی به عنوان پارلمان بخش خصوصی این موضوعات را پیگیری می‌کند؟
رضایی: نکات خیلی مهمی را ایشان گفتند که دقیقا نقاط ضعف است و برای پیشرفت کار و به اهداف رسیدن یکی از مسایل مهم ایجاد و برگزاری نمایشگاه هاست، این ایجاد و برگزاری نمایشگاه‌ها یک مقدارش را هیات‌های تجاری توسط اتاق بازرگانی ایران و اتاق‌های مشترکی که انجام می‌شود و یک مقداریش سهم سازمان توسعه تجارت است البته آقای قنادزاده ایشان تجربه زیادی دارند و جزو افرادیند که ارادت خاصی در بخش خصوصی به ایشان داریم همیشه حامی تولیدکننده و کشاورزی کشور بودند باید به صراحت بگویم مسئولین خوب و پاک دستی که در این مدت که به ایشان ارادت دارم بودند ولی این را بدانیم که الان برای برگزاری یک نمایشگاه چه هزینه‌های سنگینی برای صادرکننده داریم.

سوال: چقدر است میانگین؟
رضایی: میانگین برای یک نمایشگاه آنوگا آلمان که هر دو سال یکبار در کلن است چیزی حدود حداقل ۱۵ هزار یورو است.

سوال: چه جوری می‌شود؟ 
رضایی: هفت هشت ده سال قبل حدود ۵۰ درصدش را سازمان کمک می‌کند الان فکر می‌کنم چندین سال است که ما رفتیم اجرا کردیم تعهد سازمان بوده بودجه هم گرفته بوده متاسفانه از زمان آقای پیمان پاک دیگر اجرا نشد و این بودجه را ندادند و بودجه را جای دیگر مصرف کردند.

سوال: همین را از آقای قنادزاده بپرسم. 
قنادزاده: اولا بودجه‌هایی که به سازمان تخصیص داده می‌شود تقریبا در این دو سه سال اخیر کمتر از ده درصد بودجه مشوق‌های صادراتی سازمان یعنی تکافوی پوشش هزینه‌ها را نمی‌دهد.

سوال: باید برید بگیرید دیگه.
قنادزاده: نه، یک داستان یک قصه پرغصه‌ای است نه، واقعیت این است که گفته شان درست است یکی از وظایف ذاتی سازمان توسعه تجارت همین پرداخت مشوق هاست.

سوال: یعنی آن جوری نبوده که آن سهم جای دیگری ؟
قنادزاده: نه واقعیتش این نبوده که به یک نمایشگاهی بدهیم به یک نمایشگاهی بدهیم مثال می‌زنم

سوال: عدد بودجه کل بخش نمایشگاه چقدر است؟
قنادزاده: بالغ بر هزار و دویست میلیارد تومان بودجه مشوق‌های صادراتی است که ما در این چند سال اخیر نتوانستیم شاید زورمان نرسیده که بیش از این را مشخصا بتوانیم بگیریم آن هم چهارده تا سرفصل داریم هر سرفصلی هم مثلا بحث یارانه حمل است بحث زیرساخت هاست یعنی این قدر سرفصل‌های متعددی دارید که هر سال مجبور شدیم اولویت بندی کنیم هر سال بخشی را کمک کنیم، چون منابعمان خیلی محدود بود.

رضایی: ببینید خب این‌ها خیلی موثر است در سنوات قبل صادرکننده ما این بودجه را می‌گرفتند ولی متاسفانه الان این بودجه داده نمی‌شود.

سوال: برای بقیه کشور‌ها یک چیز مرسومی است؟ 
رضایی: کشور‌های دیگر فقط می‌دانم که کشور ترکیه در سال قبل حدود ۳۵۰ تا هیات تجاری برده خارج از کشور با هزینه خودش حالا بخش خصوصی بخش دولتی اتاق بازرگانی شان و بخش خصوصی شان ، همه کشور‌ها حداقل بعضی از کشور‌ها تا هفتاد هشتاد درصد سهم نمایشگاه‌ها را می‌دهند بالاخره آن مدیریت سازمان توسعه تجارت است که باید این حق صادرکننده را بتواند بگیرد و وقتی که توسعه صادرات در بخش کشاورزی مهمترین بخش فروش است اگر کشاورز تولید کند تولیدکننده بهترین بسته بندی را داشته باشد ما بازار فروش نداشته باشیم این بزرگترین مشکلی می‌تواند باشد که کالاهایمان مثل الان پسته مان صد هزار تن پسته در انبارهایمان خوابیده ولی اگر فروش داشته باشند به قول همکار عزیزمان در روسیه که گفتند ما باید بسته بندی خوبی داشته باشیم برندینگ داشته باشیم ما مشکل همین مشکل تحریم‌ها مشکل بزرگی است نه صرفا به خاطر این که نتوانیم کالا ببریم نه صرفا به خاطر این که پولمان را نتوانیم برگردانیم همه این‌ها مشکل دارد اعتبار جهانی مان هم لطمه خورده یعنی واقعیت وقتی یک خارجی ما را می‌شناسد وارد است می‌آید است با ما مصاحبه می‌کند و می‌خواهد کالایی را بخرد یک جا‌هایی آمده دوستانه گفته اگر من بخرم  آمریکا مرا در تحریم می‌برد. خب این باعث می‌شود لطمه ای، باید بالاخره تعاملات داشته باشیم با کشور‌های دیگه‌ای که بتوانیم کالاهایمان را صادر کنیم و این زنجیره ارزش را بوجود بیاوریم ارزآوری برای کشورمان بکنیم اشتغالزایی بکنیم و بتوانیم ارزش افزوده خوبی برای محصولات مخصوصا کشاورزی سی درصد جامعه ما در بستر کشاورزی است . ما در رابطه با سیب چقدر مسایل داریم صادرات سیب ما چند هزار تن است و در مقابل این که کمک کنند به کشاورز اعلام کردند که شما بخواهید به جای برگشت ارز موز وارد کنید ولی آیا وزارت جهادسازندگی در سامانه‌ای که درست کرده صادرکننده‌ای که سیب را صادر کرده الان رفته در سامانه می‌گویند موز و همه ثبت سفارش هایش تمام شده چرا، به اشخاصی دادند که آیا سیب صادر نکرده و این سهم اون نبوده که زحمت کشیده سیب را صادر کرده حالا می‌خواهد به جای موز بیاورد، چون بهش پول نمی‌دهند در مقابلش می‌خواهد موز بیاورد آن موقع کسی دیگر می‌آید این را وارد می‌کند تفاوت هر کانتینر موز دویست تا سیصد میلیون تومان در بازار آزاد است برای واردات.

سوال: این توافقنامه تجارت آزاد یک زمان بندیش را مرور کنیم که از چه زمانی شروع می‌شود و بعد از آن چه اتفاقی خواهد افتاد؟ 
قنادزاده: بحث توافقی که سران کردند اتحادیه اقتصادی اوراسیا آن پنج کشور دو تا از آن‌ها مصوب کردند روسیه و قزاقستان مصوب کردند آن سه تای دیگر هم در شرف تصویب است ما هم نامه اش را چهاردهم همین ماه دولت برای مجلس فرستاده است یعنی کارهایش در دولت تمام شده، چون باید سند بعد از امضا همه اسناد ترجمه می‌شد بحث حقوقیش را انجام می‌دادند در نهایت فرآیندش در داخل کشور طی شده به مجلس رسیده طبیعتا این ایام که نخستین بحث تحلیف و بعد هم احتمالا وزرا یک وقفه کوتاهی خواهیم داشت ولی امیدواری که در این سفر اخیر هم آقای پوتین اشاره کردند امیدواریم که تا قبل از ژانویه سال میلادی قبل از دی ماه همه کشور‌ها این را نهایی می‌کنند به محض این که مصوب شود قابلیت اجرا دارد دیگر یک پروسه خیلی کوتاه در کشور دارد برای ایجاد زیرساخت‌ها اتاق‌ها باید درگیر شوند بحث گمرکات باید این نرخ‌ها را اعمال کنند فرآیند مشخصی دارد خیلی چیز پیچیده طولانی نیست فرآیندی که شاید بشود در موردش زمان گذاشت این تصویب است، چون بالاخره باید ببینیم مجلس کی نوبت می‌دهد و در کمیسیون تخصصی، امیدواریم تا قبل از دی ماه بتوانیم به نتیجه برسیم.

سوال: یک نگرانی و دغدغه‌ای که مطرح می‌شود درخصوص این که توافقنامه تجارت آزاد داشته باشیم این است که ممکن است به تولیداتمان آسیب برسد این را چطور پاسخ خواهیم داد؟ 
قنادزاده: اساسا باید دو تا مفهوم را برای خودمان حل کنیم اتصال به پیمان‌های بین المللی یا اتصال به تجارت با دنیا طبیعتا یک رابطه دوطرفه است ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم بقیه کشور‌ها بازارشان را برای ما باز کنند ما این کار را نکنیم البته این به این معنا نیست که بی توجه به تولید داخل باشیم و ملاحظات نداشته باشیم ما ۶۰ دور مذاکراتمان با اوراسیا طول کشید نزدیک سه سال و شاید بتوانم بگویم هشتاد درصد این مذاکرات حول همین حساسیت‌ها بود یعنی با تمام و با دقت تک تک تعرفه‌ها را شاید ساعت‌ها بحث می‌کردیم به جهت این که مراقبت کنیم از آن چیز‌هایی در آن مزیت رقابتی تولید داریم، چون لزوما هر تولیدی تولید مزیت دار نیست به همین جهت ما حتما وقتی می‌خواهیم با دنیا تعامل کنیم یک بخشی از این قواعد ارتباط را رعایت بکنیم در عین حال حتما الزام ما است فرمان‌های بالادستی از مقام معظم رهبری فرمودند سیاست‌های کلی نظام است حتما باید تولید داخل را مراقبت کنیم ولی یکی روش‌های حمایت از تولید داخل بستن مرزهاست حالا به معنای تجاریش می‌گویم قطعا ما از طریق ایجاد اشتراکات یا تولیدات مشترک با دنیا می‌توانیم کار کنیم از طریق بازار‌های منطقه‌ای می‌توانیم کار کنیم یعنی روش‌های دیگری هم داریم برای حمایت از تولید داخل فقط یک دانه روش تعرفه را فعلا داریم، چون راحت‌ترین روش است راحتی تعرفه را از ۲۰ صد می‌کنیم می‌گوییم از تولید داخل حمایت کردیم ولی این باعث انحصار می‌شود باعث رشد نکردن خود آن صنعت می‌شود بعضا، بخواهم خلاصه بکنم ما برای حمایت از تولید داخل باید روش‌های مختلفی را استفاده کنیم و البته باید کمک کنیم که تولید داخل به یک بلوغی برسد که آن موقع نگران این بازگشایی مرز‌ها نباشیم همه دنیا این کار را می‌کنند ما هم در جا‌هایی که احساس نگرانی می‌کنیم عموما در موافقتنامه‌ها.

سوال: البته آمار نشان می‌دهد که تراز تجاری ما از منفی هزار و ۷۰ تا رسیده به منفی ۷۰۰ .
قنادزاده: گفتم واردات و صادراتمان دارد کنترل می‌شود ترازمان به سمت مثبت شدن پیش می‌رود نهایتا می‌گویم برای حمایت از تولید داخل یکی از ابزار‌ها در موافقتنامه‌ها این تعیین حد و حدود میزان واردات است فاز بندی کردن است یعنی روش‌های مختلفی داریم که کمک بکنیم از اثر واردات تولید داخل هم رونق بگیرد و رقابت پذیر بشود در عین حال بتوانیم از آن طرف از مزایای صادرات کالایمان هم استفاده کنیم در مورد اوراسیا خیلی با دقت پیش رفتیم.

سوال: نگاه بخش خصوصی نسبت به این توافقنامه‌های تجارت آزاد چیست و چقدر نگران است از همین موضوعی که گفتم درخصوص این که ممکن است تولیدات آسیب ببنید یا نه به چشم یک فرصت نگاه می‌کند برای این که بتواند تولید و صادرات خودش را افزایش بدهد؟ 
رضایی: بسیار موقعیت خوبی است در رابطه با بریکس و اوراسیا، باید از این فرصت استفاده کرد به نظرم و تا آن جایی که می‌شود مشکلات را حل کرد و آن مشکلات کلیاتی که توسط دولت انجام می‌شود مشکلات دیگر را در رابطه با انتقال کالا، ایجاد نمایشگاه‌ها و بازار‌های فروش، تولیدات خوب، این‌ها را دیگه بخش خصوصی خودش به نظرم حل خواهد کرد امیدوارم باتوجه به حضور آقای دکتر پزشکیان در دولت و انتخاب دولت جدیدشان وزیر شایسته‌ای در مخصوصا وزارت کشاورزی انتخاب بشود که شایسته باشد از بدنه خود وزارت خانه باشد با اطلاعات باشد تجربه داشته باشد دانش علمی و دانشگاهی داشته باشد این یکی از مهمترین بخش‌هایی است که انتظار از جناب پزشکیان داریم در انتخاب وزیر کشاورزیشان.

سوال: اشاره کردید یک فرصت مطلوب است این بخش خصوصی چقدر خودش را آماده کرده است برای این که ورود پیدا بکند به این بازاری که حداقل در این مرحله داریم می‌گوییم که یک واردات ۴۰۰ میلیارد دلاری دارد مثل همین چند سالی که داشته با موافقتنامه تجارت ترجیحی می‌رفتیم این دو سه ساله این جوری دارد جلو می‌رود یا نه واقعا خودش را دارد آماده می‌کند برای تولید بیشتر و بازاریابی؟ 
رضایی: در حال حاضر استارت خوبی زده شده است و پیش بینی می‌شود که آینده بسیار خوبی داشته باشد، چون الان هم بازار روسیه بازار بسیار بزرگی است و شما آمار‌ها را هم همان طور که آقای دکتر گفتند بگیرید همین در حال حاضر تقریبا بعضی جا‌ها سی تا چهل درصد از بعضی از محصولات ما را دارند استفاده می‌کنند حالا سیفی جات و سبزی جات یک بخشش است حتی پسته حتی گیاهان دارویی در حال حاضر اکثرش از ایران تهیه می‌شود در صورتی که قبل از ایران می‌رفت به کشور‌های دیگه از آن جا صادر می‌شد.

سوال: الان این مسیر هموار می‌شود و بخش خصوصی، چقدر بازاریابی‌ها را شما ورود کردید اتاق چقدر به بازرگانان کمک می‌کند؟ 
رضایی: الان سازمان توسعه تجارت ایجاد نمایشگاه‌های مختلف کرده اتاق مشترک ایران روسیه دارد کار می‌کند و اتاق‌های مشترک قزاقستان است و کشور‌هایی که در اوراسیا وجود دارند تماما در حال اجرای نمایشگاه‌ها و ارتباطاتند برای بازاریابی.

سوال: یکی از نکاتی که همیشه در برنامه میزاقتصاد که شما هم حضور داشتید صحبت کردیم در این خصوص بحث لجستیک و زیرساخت‌های حمل و نقلی بود برای اوراسیا و این توافقنامه تجارت آزاد که داریم می‌گوییم که بخش خصوصی باید خودش را آماده کند برای این که وارد این بازار شود چقدر زیرساخت‌های حمل و نقلی آماده است و می‌توانیم از آن در بخش خصوصی از آن استفاده کنیم؟
قنادزاده: جلسات قبلی یا نشست‌های قبلی در این مورد صحبت کردیم ما تجارت را اگر خیلی ساده سه بخشش کنیم بخش مناسبات داخلی، بخش مناسبات بین المللی و فرآیند‌های میانیش، در بخش مناسبات داخلی امروز به نظرم مفصل بحث شد که طبیعتا باید یکسری مانع زدایی‌ها اتفاق بیفتد یکسری کار‌های ترویجی مثل بحث برندسازی مثل بحث بسته بندی یعنی بخش دولت و بخش خصوصی باید یک فعالیت‌هایی در درون انجام دهند برای این که این کار سرعت بگیرد در بخش بین المللی توسعه مناسباتی است که یک بخش بحث شد امروز، موافقتنامه ها، نمایشگاه ها، رفت و آمد‌های هیات‌ها و مناسباتی که در دولت‌ها شکل می‌گیرد آن چیز‌هایی که بعد از این که فرض بگذاریم که این دو تا حل شد طبیعتا آن چیزی که آزار می‌دهد تجارت را این ضعف زیرساخت هاست چه زیرساخت لجستیک چه زیرساخت‌های مالی و بانکی در حوزه مشخصا خزر این رشد خیلی خوبی کرد هم ناوگان توسعه پیدا کرد ولی حتما ما هنوز ضعف‌هایی داریم مجموعه دولت یک سرمایه گذاری منظم خوبی باید بکند برای این که زیرساخت‌ها توسعه پیدا کند.