اوایل دهه هفتاد بود که برای نخستین بار غار زکریا کشف شد. غاری که به گفته غارنوردان و فعالان میراث‌فرهنگی و گردشگری استهبان به‌قدری شگفت‌انگیز و زیبا بود که پس از معرفی آن، افراد و گروه‌های مختلفی را از نقاط مختلف کشور به این غار راهی کرد.
به گزارش ایلنا، «رسول حاجی‌باقری» دبیر گروه مردمی دیده‌بان استهبان در رابطه با اهمیت این غار می‌گوید: غار زکریا یکی از غارهای با ارزش محسوب می‌شود که برای نخستین بار سال ۱۳۷۱ کشف شد و اولین بازدید از این غار سال ۱۳۷۳ صورت گرفت.
او می‌گوید: غار زکریا به‌قدری زیبا و چشم‌انداز است که پس از معرفی غار افراد و گروه‌های مختلف از نقاط مختلف کشور، به طور دائم برای دیدن شگفتی این غار به منطقه می‌آمدند، البته این بازدید‌ها بدون هیچ گونه نظارت و برنامه‌ریزی مشخص و مدونی بود.
دبیر گروه دیده‌بان استهبان؛ با بیان اینکه پیگیری‌ها از حدود ده سال قبل برای حفاظت و مراقبت از غار زکریا آغاز شده، ادامه داد: با اینکه از ده‌سال قبل تمام پیگیری‌ها برای حفاظت از این غار صورت گرفته، اما هیچ گونه همکاری از سوی دستگاه‌های نظارتی وجود نداشت.
هر چند که فعالیت‌ها و همکاری‌های ما با انجمن‌های مختلف محیط زیستی یا میراث فرهنگی، همچنین گروه‌های کوهنوردی و بعضی افراد علاقه‌مند برای بررسی وضعیت غار و پاکسازی آن به ویژه در مناسبت «روز غار پاک» ادامه داشت، اما بار‌ها با ادارات متولی حفاظت و ساماندهی غار‌ها (محیط زیست و میراث‌فرهنگی) گفتگو‌ها و جلساتی برگزار می‌شد، ولی به دلایل مختلف آن جلسات به نتیجه‌ای نرسید.
آنطور که حاجی‌باقری می‌گوید: در آخرین اقدام مجددا با ادارات مذکور (۱۴۰۲٫۶٫۲۵ شماره نامه ۲۶۴) نامه نگاری کردیم و رونوشت آن به فرمانداری هم ارسال شد. اداره حفاظت محیط زیست استهبان طی نامه‌ای در تاریخ ۱۴۰۲٫۷٫۸ پاسخ داد، اما اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استهبان تاکنون هیچ پاسخی نداده است.
او ادامه داد: پس از همه تلاش‌ها و عدم نتیجه‌گیری، در نهایت مجبور به پیگیری از طریق دستگاه قضایی شدیم. در آبان‌ماه ۱۴۰۲ نامه‌ای به دادستان شهرستان استهبان در جهت آگاه‌سازی مراجع قانونی و درخواست ورود و کمک برای نجات این سرمایه ملی، ارسال کردیم که هم‌اکنون منتظر تعیین وقت از طرف آن مرجع قضایی هستیم.
او تاکید کرد: بر اساس دستورالعمل حفاظت از غارهای کشور مسئولیت حفاظت و مدیریت غارهای کشور بر اساس رتبه‌بندی آن‌ها برعهده سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت میراث‌فرهنگی است، اما متاسفانه غار زکریا با وجود ظرفیت‌های بسیار بالای پژوهشی، طبیعی، زیبایی‌شناسانه و… مغفول مانده و متولیان هیچ اقدامی برای پاسداری و حفاظت آن نداشته‌اند.
او با اشاره به اینکه اقدامات فنی غار زکریا (باز کردن مسیرها، نقشه‌برداری و…) در طی سال‌های گذشته انجام شده، ادامه داد: چندین گونه جانوری از جمله نوعی مارمولک، خفاش نعل‌اسبی، چند گونه حشره و… که در این غار ساکن هستند، شناسایی شده‌اند.
دبیر گروه دیده‌بان استهبان می‌گوید: در تصور عموم این غار در گذشته‌های دور محل کیمیاگری و بعد‌ها جایی برای اختفای راهزنان بوده است و به همین دلیل حفاری‌های غیرمجاز زیادی در درون آن رخ داده است که آسیب‌های غیرقابل جبرانی را برای غار رقم زده است.
همچنین یادگارنویسی با رنگ در تمام نقاط غار سبب شده چهره ظاهری غار به شدت مخدوش شود. با این حال با تمام پیگیری‌های حقوقی که صورت گرفته، امید داریم یک برنامه حفاظت مشارکتی برای نجات غار تبیین شود تا این غار به‌درستی حفاظت شود.
