بلاک چین سازمانی (Enterprise Blockchain) تکنولوژی‌ای است که با تمرکز بر نیازهای خاص سازمان‌ها و کسب‌وکارها توسعه یافته است. این نوع بلاک چین بر خلاف بلاک چین‌های عمومی، خصوصی و مجوزدار است و عمدتاً برای بهبود فرایندها، افزایش امنیت و تسهیل همکاری بین سازمان‌ها استفاده می‌شود.این تکنولوژی با توجه به قابلیت سفارشی‌سازی بالا و امکان یکپارچگی با سیستم‌های موجود، به‌عنوان ابزاری تحول‌آفرین در صنایع مختلف موردتوجه قرار گرفته است.
برای آشنایی بیشتر با بلاک چین سازمانی و نقش آن در تحول کسب‌وکارها، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
بلاک چین سازمانی یک نوع ویژه از بلاک چین است که برای استفاده در محیط کسب‌وکارها طراحی شده است. برخلاف بلاک چین‌های عمومی مانند بیت کوین که دسترسی به آن‌ها برای همه امکان‌پذیر است، بلاک چین‌های سازمانی به‌صورت خصوصی و مجوزدار هستند. این مهم بدان معنا است که فقط افراد یا نهادهای تأییدشده قادر به مشارکت در این شبکه‌ها هستند تا امنیت و محرمانگی اطلاعات تضمین شود. این نوع بلاک چین برای پاسخ به نیازهای خاص سازمان‌ها، مانند مدیریت زنجیره تأمین، خدمات مالی و بهداشت و درمان طراحی شده است.
بلاک چین سازمانی از فناوری دفتر کل توزیع‌شده (DLT) بهره می‌برد که امکان ثبت و پیگیری تراکنش‌ها را به‌صورت امن و شفاف فراهم می‌کند. یکی از ویژگی‌های کلیدی این نوع بلاک چین، قراردادهای هوشمند است که فرایندهای کسب‌وکار را به‌صورت خودکار انجام و از این طریق کارایی و دقت را افزایش می‌دهند. همچنین، مکانیسم‌های توافق در این بلاک چین‌ها بر پایه الگوریتم‌هایی مانند اثبات صلاحیت (PoA) یا تحمل خطای بیزانس عملی (PBFT) است که با توجه به نیازهای شبکه‌های خصوصی طراحی شده‌اند.
از جمله مزایای بلاک چین سازمانی می‌توان به افزایش امنیت و اعتماد، شفافیت بیشتر و بهبود کارایی عملیاتی اشاره کرد. این تکنولوژی با کاهش نیاز به واسطه‌ها، زمان و هزینه تراکنش‌ها را کم می‌کند و برای بسیاری از صنایع از جمله بانک‌داری، زنجیره تأمین و بهداشت و درمان، راه‌حلی ایده‌آل به‌شمار می‌آید.
در نهایت، با توجه به انعطاف‌پذیری بالا، بلاک چین سازمانی می‌تواند با سیستم‌های موجود به‌راحتی یکپارچه شود و پذیرش آن را در سازمان‌ها تسهیل کند.
بلاک چین سازمانی ویژگی‌هایی دارد که آن را برای کاربردهای تجاری و سازمانی مناسب می‌سازد. این ویژگی‌ها عبارتند از:
ویژگی‌های بالا بلاک چین سازمانی را به ابزاری قدرتمند برای بهبود کارایی، امنیت و شفافیت در فرایندهای سازمانی تبدیل می‌کند.
یکی از تفاوت‌های اساسی بین بلاک چین‌های سازمانی و سایر بلاک چین‌ها، قابلیت قرارداد هوشمند است. بلاک چین‌های سازمانی به‌طور ویژه با تمرکز بر قراردادهای هوشمند طراحی شده‌اند. این قابلیت به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا فرایندها را خودکار کرده و سیستم‌های مبتنی بر بلاک چین ایجاد کنند. درنتیجه، هنگام انتخاب یک بلاک چین برای استفاده سازمانی، باید به قدرت و انعطاف‌پذیری قراردادهای هوشمند آن توجه ویژه‌ای داشت.
در مقابل، بلاک چینی که از قرارداد هوشمند پشتیبانی نمی‌کند یا در صورت پشتیبانی، آن‌قدر محدود و پیچیده است که کسب‌وکارها نمی‌توانند به‌راحتی از آن بهره‌برداری کنند، به‌عنوان یک بلاک چین سازمانی مناسب در نظر گرفته نمی‌شود. به‌عنوان مثال، بیت کوین یک بلاک چین سازمانی به‌شمار نمی‌آید؛ زیرا با وجود استفاده گسترده‌اش برای دریافت، ذخیره و ارسال دارایی‌های دیجیتال، ایجاد برنامه‌ها و سیستم‌های کاربردی روی آن به‌سختی امکان‌پذیر است. بااین‌حال، تلاش‌هایی برای افزودن قابلیت قرارداد هوشمند به بلاک چین بیت کوین صورت گرفته که پروژه RSK از شناخته‌شده‌ترین آن‌ها است.
بلاک چین‌های سازمانی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند. هر یک از این دسته‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا مناسب‌ترین نوع بلاک چین را برای نیازهای خود انتخاب کنند. در ادامه به توضیح مفصل هر یک از این دسته‌ها می‌پردازیم.
بلاک چین‌های خصوصی (Permissioned Blockchains) یا مجوزدار، به‌صورت ویژه برای کاربردهای سازمانی طراحی شده‌اند. این نوع بلاک چین‌ها فقط به کاربران و نهادهای مشخص و تأییدشده اجازه می‌دهند که به شبکه دسترسی پیدا کنند. در این سیستم‌ها، کنترل کامل روی داده‌ها و فرایندها در دست سازمان‌ها است و معمولاً هر نهاد باید مجوزهای خاصی برای دسترسی و تعامل با بلاک چین داشته باشد.
ویژگی‌ها و مزایا:
بلاک چین‌های ترکیبی (Hybrid Blockchains)، همان‌طور که از نامشان پیدا است، ترکیبی از ویژگی‌های بلاک چین‌های عمومی و خصوصی هستند که به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا از مزایای هر دو نوع بلاک چین بهره‌مند شوند. این نوع بلاک چین، داده‌های حساس را به‌صورت خصوصی نگه می‌دارد و هم‌زمان، داده‌های عمومی را برای تأمین شفافیت و اعتماد، به‌صورت عمومی منتشر می‌کند.
ویژگی‌ها و مزایا:
بلاک چین کنسرسیوم (Consortium Blockchain) نوعی از بلاک چین خصوصی است که به‌جای یک نهاد، توسط گروهی از سازمان‌ها یا شرکت‌ها مدیریت می‌شود. این گروه مشترک که به‌عنوان کنسرسیوم شناخته می‌شود، مسئولیت تصمیم‌گیری درباره قوانین شبکه، حقوق دسترسی و اعتبارسنجی تراکنش‌ها را بر عهده دارد. در این نوع بلاک چین، دسترسی به شبکه محدود به اعضای کنسرسیوم است و سایر کاربران خارجی امکان مشارکت در شبکه را ندارند.
ویژگی‌ها و مزایا:
بلاک چین‌های سازمانی کاربردهای وسیعی در صنایع مختلف دارند. برخی از مهم‌ترین موارد استفاده عبارت‌اند از:
بلاک چین‌های نوین در سطح سازمانی تحولی بزرگ را در دنیای فناوری و مدیریت کسب‌وکارها ایجاد کرده‌اند. این بلاک چین‌ها با تمرکز بر امکانات پیشرفته‌ای مانند قراردادهای هوشمند و امنیت بالا، به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا فرایندهای خود را به شکلی کارآمدتر و با شفافیت بیشتری مدیریت کنند. در ادامه فهرستی از بلاک چین‌های سازمانی را مرور می‌کنیم
کوردا (Corda) یک بلاک چین متن‌باز است که از الگوریتم اجماع تحمل خطای بیزانس (BFT) استفاده می‌کند. این شبکه قابلیت‌هایی را معرفی کرده است که بهبود طراحی و پیاده‌سازی در سطح سازمانی را تسهیل می‌کند. برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) و شبکه‌های دارای مجوز این پلتفرم از چارچوبی قابل‌اتصال و طراحی ساده بهره می‌برند تا به‌طور مؤثر عمل کنند.
امروزه برخی از بزرگترین شرکت‌های فناوری جهانی، از جمله اینتل و مایکروسافت، از مزایای بلاک چین کوردا بهره می‌برند. درحال‌حاضر، کوردا R۳ با بیش از ۶۰ شرکت شراکت استراتژیک دارد و این فهرست همچنان در حال گسترش است.
ایاس (EOS) در سال ۲۰۱۷ با هدف ارائه خدمات به شرکت‌های بزرگ جهانی راه‌اندازی شد. این شبکه عملکرد و امنیت بالایی را برای مشتریان خود فراهم می‌کند و به‌عنوان یک پروژه متن‌باز، چندین مزیت را به‌طور هم‌زمان ارائه می‌دهد.
ساختار بلاک چین ایاس قادر است درخواست‌ها و تراکنش‌های داده را با تأخیر کم پردازش کند. این شبکه رابط‌هایی برای انتشار پیام و درخواست داده دارد که به‌طور قابل‌‍توجهی کارایی را بهبود می‌بخشند. رابط انتشار پیام به قراردادهای هوشمند اجازه می‌دهد پیام‌ها را منتشر کنند، درحالی که رابط درخواست داده به توسعه‌دهندگان امکان دسترسی به داده‌ها را در زمان واقعی می‌دهد.
بسیاری از افراد از حضور طولانی‌مدت IBM در صنعت بلاک چین شگفت‌زده هستند. این شرکت در سال ۲۰۱۷ از طریق بلاک چین خصوصی خود با نام IBM Blockchain وارد این عرصه شد.
آی‌بی‌ام ترکیبی از سیستم‌ها را ارائه می‌دهد که توسعه بلاک چین سازمانی را برای ایجاد، استقرار و مدیریت شبکه‌های بلاک چینی برای شرکت‌ها تسهیل می‌کند. این پروژه به ساده‌سازی پیچیده‌ترین فرایندهای یک‌پارچه‌سازی و مدیریت بلاک چین کمک می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که سیستم به‌راحتی قابل استفاده و سازگار با سامانه‌های سنتی است.
هایپرلجر فابریک (Hyperledger Fabric) از سال ۲۰۱۵ ارائه راهکارهای سازمانی را آغاز کرده است. توسعه‌دهندگان این بلاک چین دارای مجوز را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌اند که برای عضویت و سیستم‌های انحصاری ایده‌آل است.
جامعه هایبرلجر فابریک در حال رشد است و شامل بیش از ۱۸۵ شرکت در بخش‌های مختلف، از جمله مراقبت‌های بهداشتی، مالی و فناوری، است.
بلاک چین ریپل از سال ۲۰۱۲ فعالیت خود را آغاز کرده است. شرکت ریپل، سازنده این بلاک چین، با چالشی حقوقی از سوی کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) مواجه شد اما به‌تازگی موفقیت‌های بزرگی را در این پرونده حقوقی کسب کرده است. این پلتفرم قابلیت تسویه‌حساب در زمان واقعی و خدمات مالی بسیاری را به مشاغل ارائه می‌دهد. ریپل‌نت به‌طور ویژه برای کمک به بانک‌ها و کسب‌وکارها در کاهش هزینه‌های انتقال بین‌المللی پول طراحی شده است.
هدرا هش گراف (Hedera Hashgraph) یک دفتر کل توزیع‌شده نسل سوم است که ویژگی‌ها و عملکرد بالایی را برای مشاغل ارائه می‌دهد. این شبکه با استفاده از مکانیزم اجماع تحمل خطای بیزانس غیرهم‌زمان (aBFT) عمل می‌کند و مقیاس‌پذیری را بدون به‌خطرانداختن امنیت فراهم می‌سازد.
اتریوم (Ethereum) به‌عنوان بزرگترین و پرکاربردترین اکوسیستم بلاک چین در سطح جهانی شناخته می‌شود. از این‌رو، تقاضای زیادی برای خدمات تجاری از سوی جامعه وجود دارد. راهکار بلاک چین سازمانی اتریوم از بلوغ شبکه اتریوم بهره می‌برد تا دسترسی آسان به ابزارهای لازم برای ادغام راهکارهای بلاک چین را به کسب‌وکارها ارائه دهد.
تزوس (Tezos) یک بلاک چین با مکانیزم اثبات سهام (PoS) است که دسترسی مطمئن به برنامه‌های غیرمتمرکز و دیگر خدمات را به کسب‌وکارها ارائه می‌دهد. توکن حاکمیتی این شبکه XTZ است . تزوس یکی از بزرگترین پروژه‌های متن‌باز برای مشاغل و افراد است. تزوس به‌گونه‌ای طراحی شده است که مقیاس‌پذیر و سازگار با محیطِ‌زیست باشد.
بلاک چین یک پایگاه داده است که اطلاعات را در قالب زنجیره‌های از بلاک‌های مرتبط به هم ذخیره می‌کند. بلاک چین از فناوری رمزنگاری و ذخیره‌سازی بلوکی داده‌ها برای امنیت و شفافیت داده بهره می‌برد. تغییرناپذیری و جعل‌ناپذیری از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاک چین است.
بلاک چین سازمانی نوعی بلاک چین است که برای نیازهای ویژه سازمان‌های و کسب‌وکارها طراحی شده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاک چین سازمانی محدودبودن دسترسی آن به نهادها و سازمان‌های مشخص مجوزدار است.
بلاک چین‌ها به‌لحاظ کنترل و دسترسی به سه دسته عمومی، ترکیبی، کنسرسیوم و خصوصی تقسیم می‌شوند. در بلاک چین‌های عمومی همه افراد بدون نیاز به هیچ مجوز خاصی امکان مشارکت در شبکه را دارند. این در حالی است که در بلاک چین‌های خصوصی و کنسرسیوم فقط افراد و نهادهای دارای مجوز این امکان را دارند. بلاک چین ترکیبی نیز ترکیبی از این دو ویژگی را دارد.
بلاک چین سازمانی یک فناوری پیشرفته است که به سازمان‌ها امکان می‌دهد تراکنش‌ها و داده‌های خود را به‌صورت امن، شفاف و بدون واسطه مدیریت کنند. این فناوری با ایجاد یک دفتر کل توزیع‌شده و تغییرناپذیر، باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش اعتماد بین طرفین می‌شود. علاوه‌بر امنیت و شفافیت، بلاک چین سازمانی امکاناتی مانند قراردادهای هوشمند و همکاری بین سازمان‌ها را نیز فراهم می‌کند. با وجود چالش‌های مقیاس‌پذیری و هزینه‌ها، این فناوری می‌تواند به سازمان‌ها در بهبود کارایی و رقابت‌پذیری کمک کند.
