الهه آناهیتا کیست؟
الهه آناهیتا یا ناهید یا اَردَویسور آناهیتا یکی از ایزدبانوان ایران باستان است که در اسطوره شناسی او را الهه ی آب می دانند. در واقع او یکی از مهم ترین خدایان ایران باستان است. حال اگر تمایل دارید اطلاعات خود را در مورد این ایزدبانوی ایرانی افزایش دهید می توانید با ما در ادامه ی مطلب همراه باشید.
بدون شک در تمام تمدن ها و فرهنگ ها، شخصیت های اساطیری و فانتزی و داستان های مختلف در مورد آن ها وجود دارد و کشوری را نمی توان پیدا کرد که خالی از آیین، مذهب و اسطوره های خاص خود باشد. شاید این قسمت، یکی از جالب ترین قسمت های فرهنگی هر قومی باشد چرا که حتما در بین این آیین ها و اعتقادات، بسیاری از شخصیت ها اسطوره و الهام بخش هستند.
تمام این شخصیت های فانتزی، اسطوره ای و دست نیافتنی خلق شدند تا هم ما را سرگرم کنند و هم الهام بخش انسان ها باشند. در واقع این شخصیت ها و داستان ها در کنار هم، بخش عظیمی از فرهنگ عامه ی هر کشوری را تشکیل می دهند که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.
کشور ما مملو از این شخصیت های اسطوره ای و الهام بخش است که اگر فقط، یک نگاه سطحی و گذرا به تاریخ و فرهنگ تمدن ایرانی بیندازید با بسیاری از آن ها آشنا می شوید. مثل رستم، میترا، رشن، اهورامزدا و بسیاری دیگر از ایزدها و اسطوره ها. اما ما قصد داریم در این مطلب به معرفی یکی از ایزدبانوان باستانی ایران یعنی الهه آناهیتا صحبت کنیم.
افزایش اعتبار الهه آناهیتا در دوران هخامنشی
کشور، باور، تمدن و فرهنگی را نمی توان در سر تا سر جهان پیدا کرد که آب برایشان، عنصر حیات، پاکی و سرزندگی نباشد. به قدری این عنصر در تمام ادیان و تمدن ها مهم است که نه تنها آن را یکی از چهار عنصر اصلی زندگی می دانند بلکه بسیاری از تمدن ها برای آن یک رب النوع هم در نظر گرفته اند. مثلا یونانیان باستان، پوزیدون را الهه و خدای آب می دانند و ایرانیان، آناهیتا را.
آناهیتا یکی از باارزش ترین ایزدها و بانوان اسطوره ای ایران باستان است به گونه ای که در یشت پنجم اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، توصیف و پرستیده می شود. ستایش شدن او توسط زرتشت و اهورامزدا سبب شد که این الهه در بین ایرانیان از اعتبار بالایی برخوردار باشد. در قصه های ایران باستان آمده است که الهه آناهیتا، هدایت تمام آب های جهان را دارد.
اردویسورآناهیتا، نام اصلی او می باشد که از چند بخش تشکیل شده است. اردوی، نام یک رود در اوستا، سور، به معنای توانا و قادر و آناهیتا به معنی بی آلایش و پاک این خدای آب، توسط ارتش خود که شامل تگرگ، ابر، باران و باد است به مبارزه با دشمنان خود می رود و آن ها را شکست می دهد. آناهیتا که در در عصر کنونی به آن آناهید یا ناهید می گویند بسیار قدرتمند است به همین دلیل فره ی زرتشت را به او سپردند تا از آن محافظت کند.
از دیگر ویژگی های این الهه ی قدرتمند این است که رحم زنان و نطفه ی مردان را پاک و بی آلایش می کند. توصیف او در کتاب اوستا به گونه ای است که گویی، مجسمه های معابد او را توصیف کرده اند. الهه آناهیتا در اوستا به این صورت توصیف شده است بانویی شکوهمند، زیبا، کمربند بر میان بسته، درخشان، دارای بالاپوش، خوش اندام، سپید بازو، آراسته، دارای زیورهای زیبا همچون گوشواره های چهار گوش و گردنبند پنام زرین، تاج زرین هشت پر، دارای پنبری برجسته و ...
آناهیتا فقط الهه و خدایان ایرانیان نبود. او نه تنها در ورای مرزها پرستیده می شد بلکه برای او قربانی می کردند، شهرها به نامش می زدند و معابدی را مخصوص او بنا می کردند. اولین مردمانی که بعد از ایرانیان این الهه را می پرستیدند مردم ارمنستان بودند. آن ها الهه آناهیتا را دختر اورمزد بزرگ، بانوی شکوهمند و مادر دانش ها می دانستند.
کم کم، آیین ناهید پرستی به سایر کشورها منتقل شد اما وقتی به کشورهایی مثل بابل رسید با تغییراتی همراه بود به گونه ای که دیگر هیچ شباهتی به رسم و آیین اولیه نداشت. در این کشور، آناهیتا را هم رده ی ایشتار و سرسوتی می دانستند.
سرسوتی خدای آب و ایشتار خدای جنگ، عشق و زیبایی بود. درست است که این الهه ها شباهت زیادی با هم داشتند اما زنایی که در معبد آن ها صورت می گرفت هیچ شباهتی به آیین ناهید پرستی نداشت.
چرا که آناهیتا الهه و ایزدبانویی بود که در تمام دوران، باکره ماند و همواره طرفدار و علاقه مند شرم و حیا بود. ویژگی های خاص این ایزدبانوی ارجمند ایرانی سبب شد که او همواره مورد پرستش مردمان قرار گیرد و برای او قربانیان زیادی اهدا شود. البته رسیدن به خواسته ها فقط منوط به این قربانی ها نبود بلکه افراد باید از سیرت پاکی هم برخوردار می بودند.
از جمله مهم ترین افراد تاریخی ایران باستان که برای این ایزدبانوی زیبا، قربانی دادند می توان به جم، فریدون، گشتاسب و جمشید اشاره کرد.
مجسمه الهه آناهیتا
اعتبار این الهه در دوران هخامنشی و در دوره ی پادشاهی اردشیر دوم بسیار به شدت افزایش یافت. او را در این دوره، مظهر و نماد سه نیرو اعم از نیروی روحانی، ارتش داری و تولید می دانستند. اعتبار او در این دوره به حدی بود که حتی معابدی به دستور اردشیر دوم، در شهرهای مختلف همچون همدان، شوش و .. ساخته شد.
اعتبار الهه آناهیتا بعد از اتمام سلسله ی هخامنشیان پایان نیافت و تا دوران سلوکی و اشکانی نیز اعتبار خود را حفظ نمود. با سر کار آمدن سلسله ی ساسانی، این الهه و ایزدبانو کماکان طرفداران خود را داشت به گونه ای که بسیاری از پادشاهان ساسانی مانند اردشیر، شاپور اول، نرسی و خسرو دوم برای او اعتبار و ارزش زیادی قائل بودند و حتی نقش او را در کتیبه ها سکه های خود حک نمودند.
در دوران باستان ایران، برای این ایزدبانوی پاک سرشت، معابد زیادی بنا نمودند که در حال حاضر نیز بسیاری از معابد آناهیتا در شهرهای شوش، بیشاپور، آذربایجان، هگمتانه، کنگاور و ... باقی مانده است.
آب همیشه در طول تاریخ، برای ایرانیان یک عنصر مقدس به شمار می رفت و این مقدس بودن تا به امروز هم ادامه دارد. به گونه ای که پشت سر هر مسافری آب می ریزند چرا که اعتقاد دارند این آب، ضامن سلامتی و بازگشت آن ها است.
اساطیر ایرانی بر این اعتقادند که آب، دومین مخلوق جهان و خلق شده توسط اهورا مزدا است که از جنوب البرز به تمام جهان راه یافته است. البته ایرانیان، قبل از آمدن زرتشت نیز به آب توجه داشتند اما بعد از آمدن زرتشت که گفت، آب سبب دور نگه داشتن پلیدی ها و ناپاکی ها می شود ارادتشان به آب و ایزد آب یعنی آناهیتا بیشتر شد.
همه چیز درباره الهه آناهیتا
الهه ی آب در زبان ها و دوران های مختلف، نام های متعددی دارد. مثلا در زبان پهلوی به ﺁن، اردویسور آناهیتا و در اوستا و زبان ارمنی به آن آناهیت می گویند. اردوی، مشتق شده ارد و به معنی منبسط شدن و بالا آمدن است. البته در اوستا رودی بسیار بزرگ به نام اردوی وجود دارد که سرچشمه ی آن کوه البرز است و به فلات کرت می ریزد.
گردآوری :بخش تاریخ و تمدن بیتوته
