در اولین جلسه ستاد تنظیم بازار دولت چهاردهم این افزایش قیمت ۲۰ درصدی تصویب شد. البته این افزایش قیمت در دولت سیزدهم نیز در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ تصویب شد اما متاسفانه به دلیل حادثه تلخی که برای رئیس جمهور رخ داد و همزمانی آن با انتخابات رئیس جمهور جدید ابلاغ نشد و به دولت چهاردهم موکول شد. در دولت جدید مجددا در ستاد تنظیم بازار تصویب و جهت ابلاغ به تمام دستگاه‌های ذی‌ربط اعلام شد.
مسلما خیر. چون اکنون در مقایسه با اوایل سال‌جاری که این قیمت را به وزارت جهاد کشاورزی اعلام کردیم، قیمت نهاده‌ها بسیار افزایشی بوده است. درواقع حتی قیمت ۱۸هزار تومان که بر سر آن با دولتمردان به توافق رسیدیم، چشمگیر نبود و از سر استیصال این نرخ را قبول کردیم؛ به جز در بخش نهاده‌هایی مانند جو و سویا که دولت برای واردات آنها ارز ترجیحی اختصاص می‌دهد، اما متاسفانه در سال‌جاری با افزایش قابل‌توجه قیمت نهاده‌هایی مانند ذرت علوفه و یونجه که حدود ۶۰درصد غذای دام ما را تشکیل می‌دهد مواجه شدیم؛ آن هم به دلیل اینکه با بی‌برقی در سال‌جاری مواجه بودیم و برق چاه‌های کشاورزی قطع می‌شد، سطح برداشت در مزارع کاهش پیدا کرد و همین امر باعث افزایش این نهاده‌ها شد.
وی یک مطلب غیرکارشناسی در این زمینه اعلام کرده و در کار تخصصی یک صنف دیگر دخالت کرده است؛ به این دلیل که اطلاعاتی درباره بخش دامپروری کشور ندارد. مگر من که تخصصی درباره نرخ فرآورده‌های لبنی ندارم، می‌توانم در این باره اظهارنظر کنم؟ دولت بابت واردات جو، ذرت و سویا ارز ترجیحی ارائه می‌کند و این سه قلم کالا به خاطر کاهش نرخ جهانی، کاهش قیمت داشته است و ما کف قیمتی را که در سامانه بازارگاه بود، نسبت به نرخ مصوبش حساب کردیم. به طور مثال اگر سقف قیمتی جو و ذرت در سامانه بازارگاه ۱۱هزار و ۳۰۰ تومان بود و به حدود ۸ تا ۹هزار تومان رسیده بود؛ ما همان ۸ تا ۹هزار تومان حساب کردیم. اما این سه قلم در قیمت تمام‌شده شیرخام، ۲۰درصد تاثیر دارد؛ نه ۱۰۰ درصد. ۶۰درصد غذای دام ما را یونجه و ذرت علوفه تشکیل می‌دهد که در داخل کشور تولید می‌شود که این محصولات افزایش قیمت داشته است. به طوری که یونجه از کیلویی ۷هزار تومان در سال گذشته به ۱۶هزار تومان در سال‌جاری رسیده و بالغ بر ۱۰۰درصد رشد داشته است. یا ذرت علوفه از کیلویی ۲۴۰۰ تومان در سال گذشته به ۳۶۰۰ تومان در سال‌جاری رسیده است. بنابراین اگر مسوولان این اظهارات غیرتخصصی و کذب را جهت قیمت‌گذاری شیرخام مدنظر قرار دهند، صنعت دامپروری و صنعت شیر و گوشت کشور به مخاطره خواهد افتاد.
نمی‌توانم در این باره اظهارنظر کنم و پاسخ دقیق را مسوولان انجمن صنایع لبنی باید در این زمینه اعلام کنند. طبق اعلام انجمن صنایع لبنی، قیمت شیر خام حدود ۶۰درصد از قیمت تمام‌شده فرآورده‌های لبنی را شامل می‌شود. مسلما هر عددی که درخصوص قیمت شیر اعلام می‌شود، از سوی این انجمن در فرمول‌های محاسبات قیمتی لحاظ می‌شود و سپس قیمتی را به سازمان حمایت اعلام می‌کنند و آنها هم ابلاغ می‌کنند. بنابراین به این ترتیب نیست که هر عددی می‌خواهند اعلام کنند. اما به طور قطع افزایش قیمت شیر خام در رشد قیمت فرآورده‌های لبنی تاثیرگذار است.
در شرایط کنونی وقتی نرخ مواد غذایی را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم شیر و لبنیات ارزان‌ترین و کم‌تورم‌ترین ماده غذایی در کشور بوده است؛ در کشوری که میانگین تورم بالغ بر ۴۰درصد و در بخش غذا بیش از ۴۰درصد است، قیمت شیرخام ۲۰درصد افزایش می‌یابد و به تناسب آن قیمت لبنیات هم بالا می‌رود.
تجربه نشان داده که این اتفاق نمی‌افتد، چون ما همیشه کمترین نرخ تورم را در بخش لبنیات داشته‌ایم. وقتی که نرخ ارز ترجیحی از ۴۲۰۰ تومان به ۲۸۵۰۰ رسید، نرخ سه قلم نهاده‌های دامی ما ۶ برابر شد و قیمت شیر ۱۰۰درصد گران شد. دولت تصور می‌کرد که روزانه ۱۰ تا ۲۰ تن شیر روی دست گاوداران بماند، اما چنین نشد. چون مردم می‌دانند که امروز ارزان‌ترین ماده غذایی آنها لبنیات است.
نمی‌توانیم بگوییم که به این هدف نرسیده‌ایم. تولید امروز شیرخام ما به نزدیک ۱۱.۷ میلیون تن رسیده است ولی ۱۰ سال پیش این عدد حدود ۸ تا ۹ میلیون تن بود. یکی از دلایل این است که فرهنگ مصرف لبنیات ما اشتباه است. امروز ببینید قیمت نوشابه با یک بطری شیر چقدر اختلاف دارد. اهداف این طرح واقع‌بینانه بوده اما روی آن کار فرهنگی انجام نشده است. باید وزارت بهداشت در راستای افزایش سرانه مصرف با همکاری تشکل‌های بخش خصوصی ازجمله انجمن صنایع لبنی و انجمن گاوداری فرهنگ‌سازی انجام می‌داد. اما متاسفانه شاهدیم هرزمان که بحث افزایش قیمت مطرح می‌شود، فشار را روی تولیدکننده چه دامدار و چه کارخانه‌دار قرار می‌دهند. اگر دولت برای حفظ سلامت جامعه تلاش دارد، به جای اینکه هزینه درمان بپردازد، باید در زمینه افزایش سرانه مصرف لبنیات فرهنگ‌سازی کند.
چرا موضوع اقتصادی هم مطرح است. هم اکنون ظرفیت تولید بالغ بر ۱۵ میلیون تن شیرخام در واحدهای دامی کشور وجود دارد، اما به این عدد نمی‌رسیم، چون نمی‌گذارند تولید اقتصادی شود. ما باید ۶ ماه بجنگیم تا تازه بتوانیم با حداقل رشد قیمت، مصوبه قیمت تمام‌شده‌مان را بگیریم. با یک نوسان قیمت در حاشیه ضرر فرو می‌رویم. در چنین حالتی دامدار چاره‌ای ندارد به جز اینکه اقدام به کشتار دام بکند و آن را به عنوان غذای سایر دام‌ها استفاده کند! یکی از مسوولان پرسید که آیا مگر دام هم گوشت‌خوار می‌شود! پاسخ دادم که بله می‌شود؛ وقتی افزایش قیمت شیرخام را ۶ ماه دیرتر ابلاغ می‌کنید یا بررسی نمی‌کنید، چاره‌ای جز این نداریم که برخی دام‌ها را به عنوان غذای بقیه دام‌ها استفاده کنیم. بنابراین بحث اقتصادی بسیار مهم است؛ اما از آن مهم‌تر قیمت‌گذاری دستوری است که آفتی برای بخش تولید کشور شده است. خواهش ما از دولت جدید این است که در این زمینه تجدیدنظر کند و دست از قیمت‌گذاری دستوری برای تولیدکنندگان بردارد.
من همیشه در قیمت‌گذاری‌ها سه قیمت ارائه کرده‌ام؛ قیمت شیر خام با ارز ترجیحی، با ارز نیما و با ارز آزاد. دولت عملا بابت واردات جو، ذرت و سویا، کالای یارانه‌ای با ارز ۲۸۵۰۰ به من تولیدکننده می‌دهد که من شیر ارزان بفروشم. یعنی به تمامی اقشار کشور از فقرا گرفته تا اغنیا، یارانه پرداخت می‌کند. درخواست ما این است که دولت یارانه ندهد تا شیر را در یک فضای کاملا آزاد رقابتی تولید کنیم و قیمت را هم خودمان تعیین کنیم. ما دلمان برای بازار می‌سوزد، چون اگر در بازار قیمت‌ها بیش از حد بالا برود، بازار کشش نخواهد داشت و بازارهای صادراتی را نیز از دست می‌دهیم. دولت می‌تواند ما‌به‌التفاوتی را که روی نرخ ارز برای واردات نهاده‌ها اختصاص می‌یابد، در قالب کارت‌های اعتباری به قشر آسیب‌پذیر ارائه کند و بخشی از آن را نیز به مشوق‌های صادراتی تخصیص دهد. اگر قیمت صادراتی محصولات لبنی ما مزیت صادراتی خود را از دست بدهد و صادرکنندگان ما ضرر کنند، به آنها مشوق صادراتی بدهد که ضرر نکنند. حدود یک و نیم میلیون تن شیر خام ما به لبنیات تبدیل و صادر می‌شود که حدود یک میلیارد دلار درآمد ارزی هم برای کشور به همراه دارد.
این قیمت‌گذاری نه‌تنها منصفانه نیست، بلکه غیرکارشناسی است. شیر از اجزای مختلفی تشکیل شده و دو آیتم بسیار مهم است که در دنیا به آن بها می‌دهند، یکی پروتئین و دیگری چربی شیر است؛ همچنین اجزای دیگری مانند سلول‌های سوماتیک، میکروب‌های موجود در شیر و... مطرح است. در ایران وقتی فقط روی چربی تمرکز می‌کنیم، دیگر کسی به دنبال کیفیت نیست. امروز گاوداران صنعتی باید شیر باکیفیتی تولید کنند که وقتی کارخانه‌های لبنی این شیر را دریافت و محصول صادراتی تولید و صادر می‌کنند، از بازارهای خارجی برنگردد. یا وقتی اکنون بعد از سال‌ها وابستگی شیرخشک پایه کودک را در کشور تولید می‌کنیم، این باید از یک شیر بسیار باکیفیت تولید شود که نوزادان دچار مشکل نشوند. بنابراین با چنین نگاهی انگیزه در تولیدکنندگان از بین می‌رود.
استارت کار خورده است. برخی از کارخانه‌های بزرگ محصولات لبنی که به صادرات بسیار بها می‌دهند و نمی‌خواهند بازارهای صادراتی خود را از دست بدهند، روی این موارد دقت نظر دارند و آزمایش‌های سختگیرانه انجام می‌دهند. خوشبختانه همکاران ما توانسته‌اند استانداردهای لازم را به دست بیاورند که اگر شیرشان مشکل داشته باشد، برگشت بخورد و شیر را تحویل نمی‌گیرند؛ در این صورت دامدار باید به بهای بسیار نازلی شیر تولیدی خود را بفروشد. بنابراین اگر به کیفیت توجه شود، دام هم سالم‌تر خواهد بود. اما متاسفانه شاهدیم که صرفا چربی شیر را به عنوان کیفیت آن لحاظ می‌کنند و تنها برای چربی آن جایزه می‌دهند. در این بخش شاید دامدار به فکر ارتقای ماشین‌آلات خود باشد تا موازین کیفیتی را رعایت کند که روی سلامت دام آن نیز اثرگذار است، اما این هزینه‌ها را از جیب می‌پردازد و متضرر می‌شود، در حالی که با سایر دامدارانی که این موازین را رعایت نمی‌کنند، در یک رده قرار دارد.
