از دالانی که سقف چوبی دارد، وارد حیاط می شوم. مردی که با یک چرخ گاری، جعبه های بار و کالا را برای تخلیه به خانه آورده است، می گوید: «حاجی داخل خانه است». وارد حیاطی وسیع می شوم که حوض مستطیل شکل آن سال هاست بی آب مانده. گوشه حیاط، دستگاه بزرگ آسیاب برقی قرار دارد و کمی جلوتر، جعبه ها و بسته بندی های انواع ادویه و گیاهان دارویی.
صاحبخانه، مرد مسنی است که در یکی از اتاق های طبقه همکف بر صندلی نشسته و با خوشرویی «سلام» می گوید. عطر رازیانه و گل محمدی تمام فضای اتاق را پرکرده است؛ وقتی جلوتر می روم، انگار سوی چشمانش برمی گردد و می گوید: «ببخشید، فکر کردم دخترم آمده است».
اتاق سقف کوتاهی دارد که با لمبه های چوبی توسی رنگ پوشیده شده است. دورتادور رف ها و طاقچه های اتاق، با بسته های بزرگ انواع ادویه و گیاهان دارویی پر شده است. «علی اکبر دادخواه»، ناظر تخلیه باری است که به تازگی برایش آمده و کارگرها مشغول جابجایی آن در انبار هستند. انباری که زمانی خانه مسکونی و محل زندگی پدرش «حاج ابراهیم دادخواه» بود. خانه ای که علی اکبر و دیگر اعضای خانواده نیز در آن زندگی کرده و بزرگ شده اند.
کیست که در رشت عطاری حاجی دادخواه را نشناسد. مغازه عطاری حاجی دادخواه، هنوز با نام و برند مؤسس آن در ابتدای خیابان شیک و نزدیک به بازار شهر رشت قرار دارد. عطاری دادخواه اکنون برند شهر رشت است و با آن دکوری قدیمی و پنجره آبی نیلی، هر کسی را به سمت خود می کشاند.
«حاج ابراهیم دادخواه» در سال ۱۲۷۸ خورشیدی در رشت متولد می شود. دوران کودکی و تحصیل را در محله سبزه میدان رشت و مدرسه احمدی سپری می کند. آنگونه که فرزندش می گوید: حاج ابراهیم دادخواه به علت علاقه زیادی که به گیاهان دارویی داشت، برای آموزش نزد مرحوم دکتر بقراط می رود و نسخه های دارویی او را از عطاری های معروف آن زمان یعنی عطاری «حاج محمود کاشی» و «حاج احمد عطار» تهیه می کند و از همان زمان نوجوانی با خواص گیاهان دارویی و کاربرد گیاهان آشنا می شود. او پس از چند سال کار در مطب مرحوم بقراط و چند طبیب دیگر، خود مردی با تجربه در طب سنتی می شود و در سال ۱۳۰۷ خورشیدی عطاری خود را در مرکز شهر و در ابتدای بازار باز می کند.
گفته می شود حاجی دادخواه در سال هایی که هنوز پزشکی نوین جایگزین طب سنتی و گیل تجربه نشده بود، بیماران زیادی را در همان مغازه کوچکش با بهایی اندک درمان می کرد. حاج ابراهیم دادخواه در سال ۱۳۷۱ زندگی را بدرود می گوید، ولی عطاری حاجی دادخواه در همان مکان قبلی همچنان پابرجاست و هنوز توسط فرزند و نوه هایش اداره می شود.
و حالا من در خانه حاج ابراهیم دادخواه در دل بازار رشت ایستاده ام. خانه ای که هنوز ردی از فعالیت های حاجی دادخواه را با خود دارد. اگرچه این خانه دیگر کاربری مسکونی ندارد، ولی به عنوان انبار کالای همان عطاری حاجی دادخواه استفاده می شود. خانه ای که از سال ۱۳۴۲ خانواده حاج ابراهیم دادخواه در آن زندگی کرده اند.
علی اکبر دادخواه پس از فوت پدر، اداره عطاری دادخواه را در بازار رشت برعهده می گیرد. او درباره این خانه تاریخی می گوید: خانه قدیمی ما ابتدا در محله سبزه میدان بود. یک خانه بزرگ و قدیمی با سقف سفال پوش؛ سال ۱۳۴۲ پدرم این خانه را از بانویی به نام «مشهری» - که از سرمایه دارهای ماسوله بود - خریداری کرد و خانواده ما برای زندگی به این خانه منتقل شدند. خانه قدیمی سبزه میدان هم تخریب و نوسازی شد.
او درباره خانه کودکی اش می گوید: این خانه در ابتدا این شکلی نبود. پدرم بعد از خرید خانه، ساختمان قدیمی را تعمیر کرد و تغییراتی در آن اجام شد. این خانه مثل بیشتر خانه های آن زمان، دو طبقه با سقف چوبی بود. طبقه دوم، تلاری داشت که با نرده های چوبی تزیین شده بود. پدرم تلار چوبی را برداشت و ایوان را به صورت بتنی درست کرد و نرده های چوبی را هم برداشت و نرده آهنی به جای آن گذاشت. درب و پنجره ها همه چوبی بود و برخی از آنها عوض شد. کف حیاط نیز مثل بیشتر خانه های قدیمی رشت، سنگفرش بود و بعدها آن را موزاییک کردیم.
علی اکبر دادخواه که سال های کودکی، جوانی و میانسالی اش را در همین خانه سپری کرده، به خانه ای سفال پوش در انتهای حیاط اشاره می کند و می گوید: در اصل خانه پدری من، متشکل از دو ساختمان بود. ملک مجاور هم مسکونی و مال پدرم بود. آن خانه سفال پوش، قدیمی تر بود و این یکی جدیدتر است. آن ساختمان قدیمی، یک درب مجزا هم از کوچه فرعی پشت بنا دارد و من بعد از ازدواج در آن خانه ساکن شدم و پدرم در این ساختمان جلویی زندگی می کرد.
او درباره سرنوشت خانه پدری اش نیز می گوید: آن ساختمان که قدیمی تر است، طالب زیاد دارد؛ تاکنون چند نفر آمده اند تا خانه را بخرند و به همان شکل قدیمی مرمت کنند، ولی پسرهایم قصد دارند ساختمان قدیمی پدر را مرمت و احیا کنند.
از او اجازه می گیرم تا از فضای خانه عکس بگیرم. بخشی از اتاق ها در اختیار دختر اوست و تبدیل به آموزشگاه شده و بقیه خانه، تبدیل به انبار کالای عطاری دادخواه شده است. اتاق های ساختمان، رف ها و طاقچه ها؛ تا سقف پر است از بسته های انواع ادویه و گیاهان دارویی.
خانه تاریخی دادخواه، با عطر گیاهان دارویی درست روبروی پارکینگ بازار قرار دارد. پارکینگی که پیش از این خود یک خانه تاریخی اربابی بود. خانه های تودرتوی بافت بازار، یکی پس از دیگری در حال تخریب است. امیدوارم خانه تاریخی حاجی دادخواه، سرنوشت بهتری پیدا کند.
انتهای پیام
