به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، فرونشست ناشی از آب‌های زیرزمینی یا فرورفتگی زمین پدیده‌ای است که بر اثر استخراج بی رویه از آب‌های زیرزمینی ایجاد می‌شود. این پدیده یک مشکل جدی در سطح جهان است که با افزایش جمعیت شهری و در پی آن افزایش مصرف آب و در عین حال نبود ضوابط و قواعد اجباری در مورد استخراج و پمپاژ آب‌های زیرزمینی، رو به گسترش است.
بر اساس مطالعه‌ای که امسال منتشر شد، کاهش آب‌های زیرزمینی در ایران در حال رسیدن به مرز بحران است. این مطالعه را محمود حق شناس حقیقی و مهدی معتق، دو محقق ایرانی از دانشگاه لایبنیتس هانوفر و مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان، انجام داده اند.
مطالعات این دو محقق نشان می‌دهد بخش‌های گسترده‌ای از ایران تحت تاثیر تبعات منفی کاهش منابع آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین قرار گرفته است.
بر اساس این مطالعه، بعضی از سفره‌های آب زیرزمینی در ایران به طور کامل از بین رفته اند یا در معرض نابودی کامل قرار دارند و احتمال احیای آنها بسیار دشوار شده است.
به گفته محققان، استخراج ناپایدار آب‌های زیرزمینی، در آینده‌ای نه چندان دور، تقریباً ۹۰ درصد جمعیت کشور را با بحران آب مواجه می‌کند.
مهدی معتق در این باره می‌گوید: مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی به یک اقدام مؤثر و سیاستی منسجم نیاز فوری دارد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم می‌گوید: بر اساس آخرین ارزیابی ها، وسعت و گستردگی فرونشست در ایران به ۱۸۵ هزار کیلومتر مربع می‌رسد که معادل ۱۱ درصد از مساحت کل کشور است و در ۱۸ استان کشور بیشینه میزان فرونشست به بیش از ۱۰ سانتیمتر در سال می‌رسد.
فرونشست زمین در مناطق تاریخی و آثار باستانی هم دیده می‌شود. ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان فارس می‌گوید: در تخت جمشید فرونشست مشاهده نشده است، اما در منطقه نقش رستم با پدیده فرونشست زمین مواجه هستیم.
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی معتقد است: فرونشست چالش بسیار بزرگی است که در بیشتر استان‌های کشور، به ویژه در استان خراسان رضوی و شهر‌های مشهد و کرمان با آن مواجه هستیم.
به گفته آقای شهبازی میزان فرونشست ممکن است هر سال و در دوره‌های زمانی مختلف تغییر کند و توجه به فرونشست زمین در بین کلانشهر‌های کشور با جمعیت زیاد از جمله اصفهان و مشهد و همچنین تهران بسیار مهم هستند.
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی می‌افزاید: شهر کرمان در بین مراکز استانی کشور وضع نامناسب تری نسبت به شهر مشهد دارد.
رضا شهبازی یکی از راهکار‌های مقابله با پدیده فرونشست را کنترل میزان برداشت از سفره‌های زیرزمینی می‌داند و می‌گوید: میزان برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی باید متناسب با مقدار آبی که به آبخوان‌ها باز می‌گردد برداشت شود.
کارشناسان زمین شناسی معتقدند از دیگر راه‌های مقابله با پدیده فرونشست شناسایی و انسداد چاه‌های غیرمجاز است؛ چیزی که در برخی کشور‌ها سابقه دارد.
در برنامه هفتم هم وزارت نیرو مکلف شده با هماهنگی فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و دادستانی، چاه‌های غیرمجاز حفرشده را شناسایی و مسلوب المنفعه نماید.
عیسی بزرگ زاده سخنگوی صنعت آب در خصوص تعداد حلقه چاه‌های حفرشده در کشور می‌گوید: کل چاه‌های حفر شده در کشور حدود یک میلیون حلقه است که نیمی از آنها غیرمجاز هستند که در طی سال‌های گذشته حدود ۱۲۲ هزار حلقه چاه غیرمجاز شناسایی و مسدود شده اند.
معاون آب و خاک وزارت جهادکشاورزی هم معتقد است: نصب شمارشگر بر روی چاه‌ها می‌تواند راهکار مقابله با پدیده فرونشست باشد و طبق قانون وظیفه آن بر عهده وزارت نیرو است که به کشاورزان برای نصب این شمارشگر‌ها تسهیلات داده شود.
صفدر نیازی شهرکی می‌افزاید: در خراسان رضوی اکنون ۹۵ درصد از چاه‌هایی که دارای پروانه بهره برداری هستند به سامانه شمارشگر (سهام) مجهز شده اند.
محمد درویش کارشناس محیط زیست هم می‌گوید: بزرگترین علل فرونشست در ایران ناترازی آبخوان‌ها است و اکنون به بیش از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب رسیده است، بیشتر از آنچه در طول ۳ دهه اخیر وارد آبخوان‌ها شده برداشت شده است و این موضوع سبب فرونشست زمین در محدوده‌ای دست کم ۵۷ هزار کیلومتر مربع با میزان به طور متوسط یک سانتی متر در سال شده است.
درویش کارشناس محیط زیست می‌افزاید: تا زمانی که ناترازی آبخوان‌ها و مصرف آب را در بخش کشاورزی و صنعت، با توان بوم شناختی کشور متناسب نشود هرگز نمی‌توانیم بحران و خطر فرونشست را مهار کنیم.
بر اساس آخرین آمار سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در زمان حاضر آبخوان‌های کشور با حدود ۱۵۰ میلیارد متر مکعب کسری آب مواجه هستند.
گزارش مکتوب : محسن قره گوزلی
