والی شمالغرب در سال ۱۱۳۵ ه.ق (۱۱۰۱ خورشیدی)، قریه «مهربان» یا به تعبیری برگرفته از اسناد به جا مانده از دوران اوج مجموعه ربع رشیدی و قرن هشتم، «مهر آبان» را به قیمت ۲۳۰ تومان تبریزی، فروخته است که نمودی از برون‌سپاری امروزی و واگذاری بخشی از دارایی‌های دولت به بخش خصوصی و خارج از آن است.
سند که در سال ۷۴ به قیمت چهار میلیون تومان و کم‌تر از هزینه واقعی آن از آقای «محبوب بیک‌زاده مهربانی» خریداری شده است، پر است از قربان صدقه در وصف طهماسب دوم، حاکم وقت که خریداران و تنظیم‌کنندگان مبایعه نامه، نصف سند یک و نیم متری را به وصف صفات جلالیه ملوکانه اختصاص داده‌اند.
سند، ممهور به مهر حاکم شمالغرب، طهماسب دوم بوده و حاشیه‌نویسی شده است که بخش‌هایی از آن در نشستی علمی و تخصصی در مرکز اسناد و کتابخانه ملی شمالغرب کشور توسط متخصصان این امر، خوانش شد.
به زعم کارشناسان، سند ۳۱۳ ساله بخش مهربان سراب، واقع در آذربایجان شرقی، توسط فرد یا افرادی آشنا و مسلط به علم فقه و حقوق وقت، تنظیم شده و مباحث حقوقی به کار رفته در آن به قدری دقیق است که جای هیچ حرف و سخن و بحث و جدلی بر سر حق‌آبه و راه و مسائل این چنینی، باقی نمانده است.
جالب توجه‌ترین بخش در خصوص سند قدیمی و فاخر بخش مهربان که در آن زمان، قریه‌ای متعلق به طهماسب دوم بوده، چگونگی مرمت آن است که با استفاده از کاغذ تیشو شش گرمی و طی فرایندی تخصصی انجام شده است.
به گفته خانم تبریزی، کارشناس تنظیم و توصیف اسناد، این سند قبل از مرمت برای ضدعفونی به تهران ارسال و تحت گاز فشرده اتیلن، هواگیری و چند روز بعد با استفاده از هیدروکسید باریوم، اسیدزدایی و سپس، گردگیری شده و پشت سند با استفاده از کاغذ تیشو شش گرمی و پنس‌های مخصوص، جمع گردیده و سر هم بندی شده است.
این کارشناس با اشاره به بخشی از روند رنگ‌آمیزی اسناد قدیمی، گفت: اسناد قدیمی به وسیله چای کیسه‌ای رنگ آمیزی می‌شوند و مرمت‌گر به دلیل هویت تاریخی اسناد اجازه دستکاری در آنان را ندارد. در ادامه مراحل اسناد توسط دستگاه پرس فشرده شده و دوره‌های آن توسط کاتر بریده می‌شود و با استفاده از روش‌های مذکور حداقل پنجاه سال به عمر سند افزوده می‌شود. سن سند با توجه به نوع مواد مورد استفاده در سند از جمله کاغذ و قلم، نوع خط، دستخط و چسب و رنگ آن، قابل حدس است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که روستاهای مذکور در اطراف مهربان در سند مانند اوشتلق، کردکندی، کچلاب، زرنق و کوچ (کیویج کنونی) که از آن‌ها نام برده شده است، هنوز هم به همان شکل موجود بوده و تنها اسامی چند روستای مجاور، اندکی تغییر یافته است.
رونمایی و خوانش سند بخش مهربان به عنوان قدیمی‌ترین سند موجود در مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمالغرب کشور، در حالی با حضور فعالان این عرصه صورت گرفت که مدیر این مرکز از تداوم و استمرار سلسله نشست‌ها با هدف بررسی حافظه تاریخی و میراث مکتوب به سبب اهمیت آن و بهره‌مندی از نظر متخصصان و آشنایی مردم با اسناد فاخر و ارزشمند ملی، خبر داد.
جهانبخش سلمانیان،مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمالغرب کشور، با اشاره به مغفول ماندن میراث ناملموس و اسناد به ویژه در شمالغرب کشور به نقش رسانه‌ها و اهمیت کار رسانه‌ای در تبیین ارزش این آثار و آشناسازی مردم با آن‌ها و اهمیت دادن به جنبه‌های هویتی و جلوگیری از هویت‌زدایی اسناد، اشاره کرد و افزود: اصحاب رسانه می‌توانند با وجود تکثر اخبار در عصر حاضر، رویدادهای مربوط به این حوزه را نیز به سمع و نظر مردم برسانند.
وی تصویب قانون، اما عدم تخصیص بودجه را از جمله مشکلات موجود در این حوزه عنوان کرد و بهره‌بندی از ظرفیت بخش خصوصی و پای کار آوردن این بخش را از جمله راهکارها دانست.
وی مرکز اسناد و کتابخانه ملی شمال غرب کشور را نه محلی برای آرشیو و موزه‌ای مرده؛ بلکه محلی برای رجوع پژوهشگران این حوزه، معرفی کرد.
انتهای پیام
