به گزارش خبرگزاری مهر، از دهه‌ها قبل که بخش عمده‌ای از جمعیت کشورمان در روستاها ساکن بودند، توسعه خدمات و مراقبت‌های بهداشتی اولیه به منظور بهره مندی آحاد مردم از این خدمات در دستور کار نظام سلامت قرار گرفت. پیشینه ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی اولیه در کشورمان، بسیار قدیمی تر از بیانیه آلماآتای در سال ۱۹۷۸ میلادی و مربوط به سال ۱۳۱۹ است.

پس از اجرای طرح‌های مختلفی از جمله تربیت بهدار در مشهد، قانون سپاه بهداشت، طرح رضاییه، تربیت بهیار روستا و طرح سلسله که ذکر جزئیات آن در حوصله این نوشتار نمی گنجد، در نخستین سالهای انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۶۳ با تلاش‌های مسئولان وقت وزارت بهداشت، مجلس شورای اسلامی در اسفندماه با اختصاص منابع مالی برای راه اندازی شبکه بهداشت و درمان در یک شهرستان از هر استان موافقت کرد و این سرآغازی برای توسعه شبکه بهداشت و درمان کشور شد که محوریت خدمات، در روستاها و با بهره مندی از ظرفیت بهورزان که در دنیا نام آن با ایران گره خورده، بود.

در حال حاضر در نظام شبکه مراقبت‌های بهداشتی اولیه، بعد از خانواده، اولین سطح ارائه خدمات را در روستاها خانه‌های بهداشت و در شهرها، پایگاه‌های بهداشتی و گاهی مراکز درمانی تشکیل می‌دهند. در واقع هیچ جمعیتی نباید خارج از محدوده عمل سطح اول قرار گیرد و سطح اول، جمعیت معینی را تحت پوشش قرار می‌دهد. مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی سطح دوم ارائه خدمات را تشکیل می‌دهند و ارائه خدات در کلینیک‌های ویژه، بیمارستان‌های عمومی و تخصصی سایر سطوح خدمات به حساب می آیند.

خانه بهداشت واحدی است که در روستا مستقر است و غالباً چند روستای دیگر (روستاهای قمر) را نیز پوشش می‌دهد. میانگین جمعیت تحت پوشش هر خانه بهداشت ۱۵۰۰ نفر است. بهورزان زن و مرد، کارکنان خانه بهداشت را تشکیل می‌دهند. بومی بودن بهورزان، ارتباط دائم آنان با مردم، مبانی ثبت دقیق اطلاعات بهداشتی و نظارت مستمر بر فعالیت خانه‌های بهداشت از عوامل عمده پوشش مطلوب خانه‌های بهداشت و وظیفه اصلی این واحدها، ارائه مراقبت‌های اولیه بهداشتی به جمعیت تحت پوشش است.

در حال حاضر حدود ۳۰ هزار بهورز در بیش از ۱۹ هزار خانه بهداشت، نقش بی نظیری در کنترل، پیشگیری و واکسیناسیون بیماری‌های واگیردار و غیرواگیر و همچنین بهداشت دهان و دندان دارند و این ظرفیت برای نظام سلامت ارزش افزوده به شمار می آیند.

ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی اولیه به جمعیت عشایری از دیگر نوآوری‌های نظام سلامت در سالهای اخیر بوده و این خدمات با استفاده از کانکس‌های سیار به عنوان خانه‌های بهداشت و استفاده از ظرفیت جمعیت عشایر به عنوان بهورز عشایری همراه با کوچ و رفت و آمد در ییلاق و قشلاق ارائه می‌شود.

راه اندازی ۴۰۰ کانکس سیار خانه بهداشت عشایری از سال‌ها قبل در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته و تا کنون بخش عظیمی از این زیرساخت‌ها تهیه و توزیع شده است. البته در گذشته هم عشایری که در نزدیکی خانه‌های بهداشت و مراکز بهداشت و درمان روستایی و شهری مستقر می‌شدند همه خدمات را دریافت می‌کردند و یا خدمات مورد نیاز به صورت سیار توسط نیروهای بهداشتی و درمانی به آنها ارائه می‌شد اما خانه‌های بهداشت سیار عشایری، قابلیت جابجایی داشته و باعث آرامش خاطر جمعیت عشایر از در دسترس بودن خدمات می‌شود. از سوی دیگر اجرای طرح‌هایی مانند افزایش سواد سلامت دانش آموزان عشایر با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و آموزش و پرورش از امسال در دستور کار قرار گرفته است.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که وزارت بهداشت و خدمات سلامت در کنار وزارت کشور در اداره امور روستاها با استفاده از شوراهای اسلامی روستاها و دهیاران، بیشترین سهم را در بین جمعیت روستایی کشور داشته و نقش مهمی در توسعه متوازن خدمات و امکانات در تمام نقاط کشور دارند.