عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - وزیر خارجه چین روز دوشنبه گذشته با وزیران خارجه اسرائیل و ایران تلفنی گفتگو کرد. به دنبال این اتفاق، این گمانه زنی مطرح شد که آیا چین به دنبال میانجیگری میان ایران و اسرائیل است؟

 چون وزیر خارجه چین در یک روز و تقریبا در یک زمان، با وزیران خارجه ایران و اسرائیل مکالمه تلفنی داشت. خبرهای این دو مکالمه تلفنی هم تقریبا همزمان منتشر شدند.
تماس تلفنی وزیر خارجه چین با همتای ایرانی در حالی انجام شد که عباس عراقچی در سفر رسمی به عمان، در مسقط حضور داشت. وزارت خارجه ایران هم عکس عراقچی را به هنگام مکالمه تلفنی با همتای چینی منتشر کرد در حالی که او بر صندلی و پشت میز سفیر ایران در مسقط نشسته و مشغول گفتگو بود.

البته تاکنون به صورت رسمی مطلبی درباره میانجیگری اعلام نشده است اما نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد تلاش های چین در راستای کاهش تنش میان تهران و تل آویو است.

اما چرا گزینه احتمالی میانجیگری چین میان ایران و اسرائیل تقویت می شود؟

1-   در صورت وقوع درگیری نظامی میان ایران و اسرائیل، چین بیشترین آسیب را متحمل خواهد شد. هم افزایش قیمت نفت روند تولید کالا در چین را افزایش می دهد. هم افزایش تنش در منطقه، سرمایه گذاری های چین در خلیج فارس و خاورمیانه را تهدید می کند.

چین تنها کشور جهان است که هم در شمال و هم جنوب خلیج فارس، منافع اقتصادی کلان دارد و همزمان با دو کرانه این دریا، روابط نزدیک و تاثیرگذار سیاسی اقتصادی دارد.

چین بعد از امریکا، دومین اقتصاد بزرگ جهان است. چین، بزرگترین واردکننده نفت جهان است و کشورهای ساحلی خلیج فارس شامل ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و امارات بیشترین سهم را در صادرات نفت به چین ایفا می کنند. چین به جز واردات نفت، در کشورهای منطقه هم سرمایه گذاری کرده است. چین بین سال های 2018 تا 2022 در 6 کشور جنوب خلیج فارس در مجموع حدود 50 میلیارد دلار سرمایه گذاری انجام داده است. این رقم برای ایران حدود 600 میلیون دلار است.

همچنین خاورمیانه ، مسیر عبور کالاهای ساخت چین به سمت اروپا و غرب جهان است. در بحران دریای سرخ یعنی هدف گیری کشتی های تجاری مرتبط با اسرائیل و امریکا و انگلیس و کشورهای غربی از سوی حوثی های یمن (انصارالله)، چین یکی از بازندگان بزرگ بود چرا که مسیر حمل و نقل دریایی چین و کشورهای اروپایی و امریکا قطع یا تضعیف شد. گرچه به دلیل روابط خوب چین با ایران و انصارالله، کشتی های چینی از این حملات مصون ماندند.
اگر میان ایران و اسرائیل ، جنگ درگیرد و خاورمیانه شعله ور شود  حلقه اصلی مسیر انتقال کالا میان چین و غرب ، بسته می شود.

این برخلاف روسیه است که از روشن ماندن آتش جنگ در غزه و اسرائیل و لبنان استقبال می کند. زیرا در درجه اول جنگ روسیه علیه اوکراین و اشغال شرق این کشور از سوی روس ها، از مرکز توجه جهان دور می شود.

ثانیا روسیه از یک "مشکل" و "دشمن" در موضوع جنگ اوکراین، به یک طرف بازی، در مسئله اسرائیل / فلسطین تبدیل می شود. روسیه عضو شورای امنیت است و با حماس و ایران دو بازیگر اصلی این مسئله رابطه خود و تاثیرگذاری دارد.

ثالثا تنش در خاورمیانه، توان نظامی – سیاسی ، تصویر و اعتبار و منافع امریکا را مورد هدف قرار گرفته است و این برای مسکو اتفاق خوبی است. رابعا، تنش نظامی در خاورمیانه باعث افزایش جهانی قیمت و افزایش نیاز به نفت در جهان و از جمله نفت روسیه می شود و این خبر خیلی خوبی برای مسکو تحت تحریم شدید است که به شدت به فروش نفت به قیمت بالا نیازمند است.

روسیه در کنار امریکا و عربستان سعودی یکی از سه کشور بزرگ تولیدکننده نفت جهان است.
و رابعا روس ها فکر می کنند افزایش تنش میان ایران و اسرائیل به ویژه از نظر نظامی ، هر دو طرف را بیش از پیش نیازمند همکاری با روسیه می کند.

2-  چین از زمان آغاز جدی بحران میان اسرائیل و ایران، هیچ موضع گیری جدی نداشته و تقریبا وضعیت شبه سکوت را در پیش گرفته است. این در حالی است که از چند سال قبل تاکنون چین با کنار گذاشتن انزواطلبی سیاسی در برابر مسائل جهان، تلاش می کند به بازیگر جدی و فعال در خاورمیانه و خلیج فارس تبدیل شود. میانجیگری میان ایران و عربستان سعودی اوج این فعالیت ها بود که در اسفند 1400 به اعلام عادی سازی روابط میان دو کشور در پکن ختم شد. عادی سازی که تاکنون با گذشت سه سال، همچنان به حیات خود ادامه می دهد و باقی مانده است.

میانجیگری میان ایران و بحرین از دیگر پرونده های چین در خلیج فارس است. دعوت از گروه های فلسطینی برای گفتگو در پکن با هدف پایان دادن به اختلافات و چنددستگی میان آنها هم از دیگر برنامه هایی بود که نشان داد نقش آفرینی چین در منطقه ادامه دارد.

چین اگر بتواند در کاهش تنش یا مدیریت تنش میان ایران و اسرائیل هم نقش ایفا کند صفحه دیگری از بازی پکن با موفقیت ورق خواهد خورد.

چین در برابر بحران ایران – اسرائیل قبل از این شبه سکوت داشت و در موضع گیری تازه خود هم حد وسط را رعایت کرده و از موضوع گیری به سود یا زیان تهران یا تل آویو در بحران میان دو طرف خودداری کرده است.

وزیر خارجه چین (وانگ یی) در تماس با همتای اسرائیلی از همه طرف های مرتبط با درگیری موجود میان ایران و اسرائیل خواست محتاط باشند و از افزایش تنش دوری کنند.

براساس بیانیه منتشر شده از سوی وزارت خارجه اسرائیل، وزیر خارجه اسرائیل در پاسخ به تماس تلفنی همتای چینی گفته است: "به حمله ایران، جواب می دهیم. اسرائیل به حمله موشکی ایران جواب می دهد".

وزارت خارجه ایران هم درباره تماس وزیران خارجه ایران - چین این خبر را منتشر کرد:
وزیرخارجه چین با اشاره به روابط مهم و راهبردی کشورش با ایران، بر ضرورت افزایش تلاش ها و ابتکارهای دیپلماتیک با طرف های مختلف منطقه ای و بین المللی جهت جلوگیری از تشدید تنش و ناامنی در منطقه غرب آسیا تاکید کرد.
وزیر امور خارجه کشورمان نیز با استقبال از تلاش‌های دولت چین جهت توقف آتش افروزی و جنایت رژیم صهیونیستی در غزه و لبنان، بی عملی شورای امنیت سازمان ملل به دلیل کارشکنی آمریکا را فاجعه بار توصیف کرد و از نقش آفرینی چین برای کمک به حفظ صلح و امنیت منطقه ای قدردانی نمود.

عباس عراقچی وزیر خارجه ایران در محل دفتر سفیر ایران در عمان در حال گفتگوی تلفنی با همتای چینی وانگ ایی 

سخنان عراقچی به تلاش های چین برای کاهش تنش در منطقه اشاره می کند. همزمان ملاحظه می فرمایید در خبر منتشر شده در رسانه ها درباره هر دو تماس تلفنی وزیر خارجه چین با همتایان اسرائیلی و ایرانی، هیچ خبری از هشدار چین به اسرائیل درباره حمله به ایران یا سرزنش تل آویو درباره تهدید به حمله به ایران نیست. مقام چینی خط میانه را میان تهران و پکن در پیش گرفته است. چین قبل از این هم از محکومیت حمله ایران به اسرائیل هم خودداری کرد همزمان از این حمله هم حمایتی نداشت.

این در حالی است که چین در اردوگاه منتقد اسرائیل و حامی فلسطین دسته بندی می شود. چین به همراه روسیه تنها اعضای شورای امنیت هسنتد که برخلاف فرانسه و انگلیس و امریکا، کشور مستقل فلسطین را به رسمیت می شناسند و از عضویت کامل آن در سازمان ملل متحد، حمایت می کنند.  چین همچنین منتقد حملات اسرائیل به غزه و لبنان است و از محکومیت اقدامات حماس از جمله حمله 7 اکتبر حماس به جنوب اسرائیل ( طوفان الاقصی) خودداری می کند. چین همچنین با حماس روابط رسمی دارد و همین چند ماه قبل، میزان سران این گروه فلسطینی بود. همین موضوع باعث نارضایتی اسرائیل از چین نیز شده است.

4-   آیا چین می تواند میان ایران و اسرائیل میانجیگری کند؟
چین با هر دو طرف، رابطه خوبی دارد و این برخلاف امریکا و فرانسه و انگلیس است که شاقول رابطه آنها به شدت به سمت اسرائیل، سنگینی می کند.

چین ارتباط نزدیک با ایران دارد. علاوه بر این، جنس رابطه چین با ایران، دارای تاثیرگذاری نیز هست چرا که منافع اقتصادی ایران به چین گره خورده است. در سایه تحریم های امریکا ، چین تنها یا بزرگترین خریدار نفت ایران است و صادرات نفت هم بزرگترین محل تامین ارز خارجی کشور است. چنین ارتباطی را روسیه با ایران ندارد. از سوی دیگر، چین به دلیل ابزارهای اقتصادی توان تاثیرگذاری یا ارائه مشوق های اقتصادی به اسرائیل را دارد تا نظر تل آویو را جلب کند گرچه ماهیت نزاع کنونی ایران – اسرائیل، سیاسی – نظامی است و نه اقتصادی.ضمن اینکه اسرائیل هر نیاز اقتصادی  داشته باشد امریکا حاضر به برآورده کردن آن است.

با این حال شاید ائتلاف چین – امریکا بتواند میان ایران – اسرائیل میانجیگری داشته باشد. دو کشوری که بیشترین تاثیرگذاری را بر دو سوی این درگیری دارند. ائتلافی با هدف دفاع از منافع مشترک در خلیج فارس و خاورمیانه.