همشهری آنلاین – گروه سیاسی: ۱۴ دی‌ماه ۱۳۹۴ بود که دولت بحرین همسو با سیاست‌های ریاض پس از ماجرای حمله به سفارت عربستان در تهران، از قطع روابط خود با ایران خبر داد؛ روابطی که در سال‌های پیش از آن نیز از گرمای خاصی نداشت و برخی اختلاف‌ها، سبب به سردی گراییدن مناسبات دوجانبه شده بود.
در آخرین سال‌های دهه ۸۰ شمسی و همزمان با استمرار موج بیداری اسلامی در کشورهای عربی، منامه ایران را به دخالت در امور داخلی خود و حمایت از شیعیان این کشور متهم کرد. این درحالی بود که مقام‌های ایرانی همواره با رد دخالت در امور داخلی این کشور، بحرین را به خودداری از سرکوب مخالفان فراخوانده بودند.
اگرچه در ابتدای دهه ۹۰ شمسی برخی سوءتفاهم‌ها میان دوطرف رفع شد، اما مناسبات دوجانبه تغییر محسوسی نیافت. در چنین شرایطی، در آخرین روز تیرماه ۱۳۹۰ بود که علی‌اکبر صالحی، وزیر امورخارجه دولت دهم در گفت‌وگویی اعلام کرد «دولت بحرین اعتراف کرده ایران هیچ دخالتی در امور بحرین نداشته است».
وی در عین‌حال تاکید کرد که موضوع بحرین باید به‌صورت «بحرینی – بحرینی» حل شود و برخی تلاش‌ها برای اینکه این موضوع را «بحرینی – ایرانی» یا «شیعی – سنی» کنند، به نتیجه نرسیده‌است.
با این وجود تهران و منامه در سال‌های منتهی به قطع روابط در دی‌ماه ۱۳۹۴ از سطح روابط مطلوبی برخوردار نبودند و دولت یازدهم نیز مناسبات دوطرف با حاشیه‌هایی همراه بود. در میانه‌های آذرماه ۱۳۹۳ بود که خالد بن‌احمد آل‌خلیفه، وزیر امور خارجه وقت بحرین طی سخنانی اعلام کرد برای همتای ایرانی خود، دعوتنامه‌ای به‌منظور شرکت در نشست «گفت‌وگوی منامه» ارسال کرده، اما محمدجواد ظریف در اجلاس امنیتی منامه حضور نیافته است.
آخرین رفت و آمدهای دیپلماتیک
دی‌ماه ۱۳۹۴ روابط دیپلماتیک تهران و منامه در شرایطی قطع شد که آخرین رفت‌وآمد مقام‌های دیپلماتیک دوطرف تقریبا مربوط به سال‌های پایانی دهه ۸۰ شمسی می‌شد. پیش از آن منوچهر متکی، وزیر امورخارجه دولت نهم در آخرین روزهای اسفندماه ۱۳۸۷ به بحرین سفر کرده بود و پس از آن تاکنون شاهد سفر وزیر امورخارجه ایران به منامه نبوده‌ایم.
رایزنی‌های متکی در بحرین در شرایطی بود که طی ماه‌های قبل از آن، پیام‌هایی میان مقام‌های ارشد دو کشور رد و بدل شده بود. چند روز پیش از آن، یعنی در ششمین روز اسفندماه صادق محصولی، وزیر کشور دولت نهم در سفری به منامه، پیام محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت ایران را به حمدبن عیسی آل‌خلیفه، پادشاه بحرین رسانده بود؛ پیامی که در آن بر آمادگی ایران به‌منظور بهبود مناسبات با کشورهای حوزه خلیج‌فارس و به‌ویژه بحرین تاکید شده بود.
به‌دنبال سفر محصولی به منامه، چند روز بعد، خالد بن‌احمد آل‌خلیفه، وزیر امور خارجه وقت بحرین به تهران آمد و با برخی مقام‌های ایرانی، از جمله منوچهر متکی، وزیر وقت امورخارجه و علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس دیدار و گفت‌وگو کرد. خالد بن‌احمد آل‌خلیفه حدود سه سال بعد، یعنی در شهریورماه ۱۳۹۱ برای شرکت در شانزدهمین دوره نشست جنبش غیرمتعهدها بار دیگر به تهران آمد؛ سفری که آخرین حضور یک مقام بلندپایه بحرینی در ایران تا خردادماه ۱۴۰۳ بود.
هوای تازه در مناسبات تهران - منامه
به‌دنبال احیای روابط تهران – ریاض در فروردین‌ماه ۱۴۰۲، آن‌هم پس از حدود ۹ سال، مناسبات ایران و بحرین نیز وارد مرحله تازه‌ای شد و دوطرف به شیوه‌های مختلف آمادگی خود را برای بهبود مناسبات اعلام کرد.
در اسفندماه ۱۴۰۱ بود که هیات پارلمانی ایران برای شرکت در صدوچهل‌وششمین اجلاس اتحادیه بین‌المجالس جهانی (آی. پی. یو) به بحرین سفر کرد؛ سفری که با رایزنی‌های دوجانبه راهگشایی نیز همراه بود تا جایی اعضای هیات ایرانی پس از این سفر اعلام کردند تهران و منامه در حال انجام رایزنی‌هایی به‌منظوربازگشایی سفارت‌خانه‌های یکدیگر هستند.
رایزنی‌های دوطرف به‌منظور بهبود مناسبات میان تهران و منامه ادامه داشت تا اینکه در نخستین روزهای خردادماه ۱۴۰۳ یک اظهارنظر پادشاه بحرین در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه بازتاب گسترده‌ای محافل سیاسی و رسانه‌ها داشت. شیخ حمد بن‌عیسی آل‌خلیفه به ولادیمیر پوتین گفته بود که مشکلات میان تهران و منامه، از میان رفته‌اند و دیگر دلیلی برای تاخیر در احیای روابط عادی میان دوطرف وجود ندارد؛ «خواهان دوستی ایران برای اهل بحرین هستیم».
این موضع‌گیری در شرایطی بود که در دومین روز خردادماه ۱۴۰۳ وزیر امورخارجه بحرین به‌منظور شرکت در مراسم ادای احترام به رئیس‌جمهور شهید ایران، شهید ابراهیم رئیسی، پس از ۱۳ سال وارد تهران شد. عبداللطیف الزیانی حدود یک ماه بعد نیز برای شرکت در نوزدهمین نشست وزرای خارجه مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا به تهران آمد و با علی باقری‌کنی، سرپرست وقت وزارت امور خارجه ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.
پیام یک سفر
در چنین شرایطی وزیر امورخارجه ایران در حالی عصر دوشنبه راهی بحرین شد که چیزی در حدود ۱۵ سال از آخرین سفر وزیر امورخارجه ایران (اسفندماه ۱۳۸۷) می‌گذرد.
اگرچه تحولات جاری در منطقه و استمرار جنایات رژیم‌صهیونیستی در لبنان و غزه از اصلی‌ترین محورهای رایزنی‌های عباس عراقچی در بحرین به‌حساب می‌آید، اما به‌نظر می‌رسد این سفر را باید به‌عنوان فصل تازه‌ای در مناسبات تهران – منامه مورد توجه قرار داد.
این درحالی است که سفر روزهای اخیر رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به مصر و اردن نیز اهمیت ویژه‌ای داشت و نشان‌دهنده آمادگی ایران به‌منظور توسعه مناسبات همسایگی بود.
