شمال نیوز: محمد مونسان (عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي شاهرود)/ در ماه هاي اخير و پس از تهاجمات پي در پي اسرائيل به منافع ايران و محور مقاومت، بحث بازدارندگي هسته ای مجددا در بين عامه مردم و مسئولين داغ شده است. از رئيس شوراي راهبردي روابط خارجي و عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام تا نمايندگان مجلس و کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي در مورد امکان یا ضرورت بازبيني در بازدارندگی هسته اي بطور علنی اظهار نظر نمودند. اين نوشتار سعي دارد (با فرض تصميم نظام بر ايجاد بازدارندگی هسته اي) الزامات دريايی و ملاحظات جانبی آن را تشريح کند و برخی تصورات در جامعه را تصحیح نماید.

سه گانه هسته ای چیست؟

براي ايجاد بازدارندگی هسته ای نياز به پرتاب موفق و مطمئن سلاح هسته ای ميباشد که به آن، «سه گانه هسته ای» گويند که عبارت است از: موشک های بالستيک قاره پيمای زميني (ICBM)، موشکهای بالستيک زيردريايی و بمب افکن های استراتژيک با بمبها و موشکهاي هسته ای. معمولا اتکا بر موشکهای بالستيک زمينی کمتر است چراکه فرض ميشود پايگاههای زميني که مطمئنا محل آنها از قبل شناسايی شده، اولين اهدافي هستند که در صورت بروز جنگ، منهدم ميشوند. هواپيماهای بمب افکن نيز چندان قابل اتکا نيستند چراکه دارای  اختفاء نبوده و خود پلتفرم پرتاب (هواپيما) ممکن است در حين انتقال منهدم گردد. تنها زيردريايي هایی اتمی مجهز به سلاح اتمی (SSBN) بوده اند که در دوران جنگ سرد و پس از آن به عنوان مهمترين عامل بازدارندگي هسته ای مطرح بوده اند چراکه بطور مخفيانه امکان حضور در هر نقطه ای از اقيانوسها را دارند و ميتوانند از عمق 50 متری آب اقدام به پرتاب موشکهاي بالستيک (قاره پيماي) هسته اي کنند. به همین دلیل است که دو سوم کل تسلیحات اتمی آمریکا بر روی زیردریایی های آنها مستقر است. با توجه به افزايش احتمال رديابي موشک در برد زياد، بطور عمده براي ايجاد بازدارندگي از زيردريايي های هسته اي استفاده ميشود و همين موضوع در دوران جنگ سرد و پس از آن عامل ايجاد بازدارندگي و توازن وحشت براي تضمين ضربه دوم و جلوگيري از جنگ هسته ای بوده است.

وضعیت ایران در سه گانه بازدارندگی هسته ای

با فرض اینکه ایران همین امروز دارای کلاهک هسته ای باشد، باید روی پلتفرم های پرتاب آنها بیشتر تمرکز نماید چرا که وضعیت مناسبی از این لحاظ ندارد و باید هرچه زودتر تدابیری اندیشیده شود. ايران در حوزه طراحي و ساخت بومي موشکهای بالستيک داراي نقطه قوت مناسبي بوده است که البته آن نيز بدليل برخي ملاحظات سياسي تا برد 2000 کيلومتر محدود بوده است. اين در حالي ست که براي دسترسي به کشورهاي اروپاي غربي و شمال غربي حداقل نياز به برد 4500 کيلومتر و براي دسترسی به خاک آمريکا نياز به برد بیش از 10000 کيلومتر از خاک ايران ميباشد. 

در حوزه زیردریایی هم تا به امروز هيچيک از زيردريايي های ايران قابليت پرتاب موشک های برد زياد و موشک های عمودپرتاب را نداشته اند. البته در دنيا نمونه هاي متعددي از زيردريايي های ديزل الکتريک چيني، روسي و کره ای وجود داشته اند که قابليت پرتاب 2 تا 3 فروند موشک عمودپرتاب قاره پيماي هسته ای را داشته اند. زیردریایی کلاس «رومئو» نمونه ای از آن است. يعني براي پرتاب موشکهای هسته اي لزوما نيازی به زيردريايي هسته اي نمي باشد. از آنجا که تفکر بازدارندگي هسته اي در دکترين نظامي جمهوري اسلامي وجود نداشته لذا تا به امروز هيچ يک از زيردريايي های ايران چنين قابليتي نداشته اند. ولي خوشبختانه در سه دهه اخير ايران تجربه خوبي در حوزه طراحي و ساخت بومي زيردرياييهاي نظامي داشته است. از جمله زيردريايي هاي فاتح، السابحات، غدير و بعثت و همچنين کاربري زيردريايي هاي کلاس طارق. در صورتيکه ايران بخواهد از امروز تصميم به بازدارندگي هسته ای بر پايه زيردريايي های نظامي خود بگيرد حداقل به يک دهه زمان براي طراحي و ساخت زيردريايي خاص نياز دارد.

تجهيز دريايي ديگری که امروزه در زمان کوتاهتری ميتواند براي پرتاب موشکهای هسته ای استفاده شود، کشتيهاي پشتيبانياي هستند که از تغيير کاربري کشتي هاي تجاري (کشتي هاي نفتکش و کانتينربر) ايجادشده اند که هم در اختيار ارتش و هم در اختيار سپاه مي باشد مانند ناوبندر مکران، شهيد رودکي و شهید مهدوی. با توجه به اينکه اين کشتي ها از تغيير کاربري کشتي های تجاری موجود تأمين مي شوند در زمان نسبتا کوتاهی در دسترس قرار ميگيرند که امروزه در آبهاي دوردست اقيانوسي حضور دارند. يکي از مزاياي مهم اين ناوهای پشتيبانی اين است که بدليل تناژ بالا (چند ده هزار تني) داراي پايداری مناسبي محيط اقيانوس و در معرض امواج اقيانوسي هستند بطوريکه ميتوان از آنها با ايمني و پايداري کافي براي پرتاب موشک هاي قاره پيماي هسته اي استفاده کرد. در حال حاضر، ايران در يک دهه اخير روي پرتاب موشک از لانچرهاي عمودی بر روی شناورهاي خود تمرکز نموده است به گونه اي که در ناوهاي جديد نيروي دريايي ارتش و سپاه مانند کلاس شهيد سليماني و کلاس موج اين لانچرها ديده شده اند.

ولي اشکال مهم اين شناورها اينست که بدليل تناژ کم ( 1000 تن و کمتر) نميتوانند بطور ايمن وپايدار در معرض امواج اقيانوسي براي پرتاب موشک هاي قاره پيما و آن هم هسته اي بکار گرفته شوند. چراکه پايداري پلتفرم براي پرتاب اين نوع از پرتابه ها بسيار اهميت دارد. بنابراين باز هم ميتوان تأکيد نمود که در شرايط فعلي که ايران داراي پلتفرمهاي لازم براي بازدارندگي هسته اي نيست، ناوهاي پشتيباني ميتوانند گزينه اي مناسب براي پرتاب موشک در فاصله اي دور از سرزمين اصلي باشند. هرچند که اين ناوها هرگز داراي اختفاي زيردريايي ها نخواهند بود.