همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: خیلی از ما با دیدن موفقیت‌های ورزشکاران بزرگی مثل هادی چوپان و بقیه ذوق می‌کنیم و حتی گاهی آرزو می‌کنیم که کاش جای آنها یا مثل آنها بودیم. اما باید بدانید موفقیت این ورزشکاران و قهرمانان جزئیات زیادی دارد که اگر کمی مورد بی‌دقتی و بی‌توجهی قرار بگیرد، می‌تواند سلامت آنها را به خطر بیندازد. یکی از این جزئیات، استفاده از مکمل‌های ورزشی یا اصطلاحا بدنسازی برای بهبود عملکرد ورزشی است.
۴۰ تا ۸۰ درصد ورزشکاران حرفه‌ای و ۲۵ تا ۷۰ درصد ورزشکاران مبتدی برای بهبود عملکرد ورزشی، افزایش سطح انرژی، افزایش قدرت بدنی، افزایش حجم عضلات و کاهش توده چربی از مکمل‌های بدنسازی استفاده می‌کنند. اما این مکمل‌ها با تمام فوایدی که برای سلامتی و افزایش عضلات و ... دارند، بی‌عوارض نیستند و به گفته کارشناسان اگر در دوز نامناسب و طولانی‌مدت مصرف شوند، زمانی که فرد، ورزش را در آینده کنار گذاشت یا فعالیت بدنی و حرفه‌ای خود را کم کرد، یا زمانی که پا به سن گذاشت، عوارض خود را نشان خواهد داد.
برخی عوارض حال حالاها ظاهر نمی‌شوند
امین میرآغاسی، متخصص تغذیه ورزشی در گفتگو با همشهری‌آنلاین به موضوع جالبی درباره مکمل‌های ورزشی اشاره می‌کند و می‌گوید: با افزایش سن و کاهش فعالیت بدنی، متابولیسم بدن و نیازهای غذایی فرد تغییر می‌کند و مصرف مداوم برخی مکمل‌ها مثل پروتئین وی (whey) یا مصرف پروتئین اضافی می‌تواند در سنین سالمندی یا حتی میانسالی عوارضی ایجاد کند که مهم‌ترین آنها آسیب دیدن کلیه‌ها است. این موضوع برای افرادی که مشکل کلیوی دارند، می‌تواند خطرناک هم باشد.
به گفته این متخصص تغذیه ورزشی، با کاهش فعالیت بدنی، نیاز بدن به پروتئین هم کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه، مصرف پروتئین اضافی ممکن است به کارآیی بدن کمکی نکند و فقط به بار متابولیک اضافه کند.
میرآغاسی می‌گوید: مکمل‌ها اگر به درستی و در حد نیاز مصرف شوند، احتمال ایجاد مشکلات در دوران سالمندی پایین خواهد بود اما موضوع این است که مصرف مکمل‌های بدنسازی در افراد مختلف، اثرات متفاوتی دارد.
بیشتر بخوانید؛
-
غذاهای مورد علاقه گرگ ایرانی ؛ هادی چوپان هر روز چند وعده غذا می‌خورد؟
-
چرا پزشکان ایرانی حسن یزدانی را جراحی نکردند؟
به گفته این کارشناس، مشکلات گوارشی مثل نفخ و اسهال و یبوست و بیماری‌های قلبی مثل افزایش کلسترول و فشار خون بالا از دیگر عوارض مصرف بی‌رویه یا خودسرانه این مکمل‌ها است.
او تاکید می‌کند که برخی عوارض ممکن است به تدریج ظاهر شوند و به راحتی قابل شناسایی نباشند. مثلاً مشکلات کلیوی یا گوارشی ممکن است زمان‌بر باشند و تا زمانی که علائم واضحی ایجاد نشوند، فرد متوجه نخواهد شد.
این کارشناس می‌گوید: البته باز تاکید می‌کنم که مصرف مکمل‌های بدنسازی مانند پروتئین وی، کراتین و آمینواسیدها به طور معمول اثرات کوتاه‌مدتی دارند و به مرور زمان از بدن دفع می‌شوند. اگر این مکمل‌ها به طور صحیح و با دوز مناسب مصرف شوند، پس از ترک ورزش عمدتا در بدن باقی نمی‌مانند. اما اگر در دوران جوانی از این مکمل‌ها به مقدار زیاد و به مدت طولانی استفاده شود، می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند که در دوران سالمندی خود را نشان دهد.
مکمل‌ها؛ تهدیدی برای سلامت بدنسازان در پیری
مکمل‌هایی مثل پروتئین وی (whey)، کراتین، گینر، بتا آلانین و ال کارنیتین از مکمل‌های محبوب و رایج در بدنسازی و سایر رشته‌ها هستند که هر کدام اثرات و کاربردهای جداگانه‌ای دارند. مثلا پروتئین وی از شیر به دست می‌آید و به عنوان منبع غنی پروتئین برای افزایش عضله‌سازی، تسریع در بازیابی عضلات و بهبود عملکرد ورزشی استفاده می‌شود اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند نفخ، تهوع، درد شکم و اسهال شود. همچنین فشار زیادی به کلیه‌ها و کبد وارد می‌کند که در درازمدت ممکن است به آسیب دیدن این اندام منجر شود.
کراتین (Creatine) هم به دلیل اثربخشی فوری و قدرت بالای آن در بهبود عملکرد ورزشی مثل استقامت عضلانی، یکی از مکمل‌های پرطرفدار بین بدنسازها است که با حفظ آب در عضلات باعث افزایش انرژی و عملکرد ورزشی می‌شود. اما زیاده‌روی در مصرف این مکمل هم عوارضی دارد. عوارضی مانند مشکلات کلیوی، نفخ، گرفتگی عضلات و افزایش وزن به دلیل احتباس آب.
میرآغاسی به عنوان کارشناس تغذیه ورزشی در ادامه، به عوارض بلندمدت برخی مکمل‌ها اشاره می‌کند و درباره آنها توضیح کوتاهی می‌دهد؛
آسیب دیدن کلیه‌ها: مصرف طولانی‌مدت پروتئین‌های اضافی (مثل پروتئین وی) می‌تواند روی کلیه‌ها بار اضافی ایجاد کند. حتی اگر مصرف مکمل‌ها در دوران جوانی مشکلی ایجاد نکند، ممکن است در دوران سالمندی باعث کاهش کارآیی کلیه‌ها و مشکلات مرتبط با آن شود. مخصوصاً اگر در این دوران دیگر فعالیت ورزشی نداشته باشید و بدن به پروتئین اضافی نیازی نداشته باشد.
از دست دادن عضله: بعد از ترک بدنسازی، اگر مصرف مکمل‌ها در دوران جوانی زیاد بوده باشد، عضلاتی که به واسطه مصرف مکمل‌ها و تمرینات سنگین ایجاد شده‌اند، ممکن است به سرعت تحلیل بروند. این کاهش حجم عضلات می‌تواند باعث ضعف بدنی و مشکلات اسکلتی-عضلانی شود.
تجمع چربی در بدن: بسیاری از مکمل‌های بدنسازی کمک به افزایش عضله و کاهش چربی می‌کنند. اما در دوران سالمندی اگر فرد ورزش را ترک کند، این متابولیسم به حالت اولیه برمی‌گردد و ممکن است تجمع چربی در بدن افزایش یابد. به خصوص اگر رژیم غذایی به درستی تنظیم و رعایت نشود.
به خطر افتادن سلامت کبد: مصرف زیاد مکمل‌های دارای افزودنی‌ها، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و موادی که ممکن است کبد را تحت تأثیر قرار دهند، می‌تواند در طولانی‌مدت عوارضی ایجاد کند که ممکن است در سالمندی بیشتر به چشم آید.
بروز مشکلات استخوانی: مصرف نامتعادل مکمل‌ها ممکن است منجر به کاهش جذب مواد معدنی مانند کلسیم شود که این موضوع در دوران سالمندی می‌تواند باعث پوکی استخوان و مشکلات مفصلی شود.
در رژیم غذایی خود تجدید نظر کنید
متخصصان می‌گویند اگر مکمل‌ها به درستی و در حد نیاز مصرف شوند، احتمال ایجاد مشکلات در دوران سالمندی کاهش می‌یابد. اما مصرف بیش از حد و بدون مشورت با متخصص ممکن است در بلندمدت به مشکلاتی منجر شود که در سالمندی و حتی میانسالی خود را نشان دهد.
میرآغاسی هم به عنوان کارشناس تغذیه ورزشی می‌گوید: در سنین بالا تأمین نیازهای غذایی از طریق غذاهای طبیعی بسیار مهم است و مکمل‌ها نباید جایگزین تغذیه شوند و اگر فردی در دوران میانسالی یا سالمندی قصد ادامه مصرف مکمل‌ها را دارد، باید با متخصص یا پزشک خود مشورت کند تا نیازهای خاص و خطرات آن را بررسی کند.
این کارشناس تاکید می‌کند: پیشنهاد ما این است که هر کس که از مکمل‌ها استفاده می‌کند، بعد از توقف ورزش یا با افزایش سن، سلامت خود را به طور مرتب بررسی کند و زیر نظر متخصص از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کند تا از عوارض احتمالی ناشی از مصرف مکمل‌ها جلوگیری کند.
