اتریوم پس از بیت کوین، در جایگاه دومین ارز دیجیتال بزرگ از نظر ارزش بازار قرار دارد. در اواسط سپتامبر ۲۰۲۲ (اواخر شهریور ۱۴۰۱) این ارز دیجیتال سازوکار اجماع خود را از اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) تغییر داد. پس از این ارتقا که به آن «به‌روزرسانی مرج» (Merge) می‌گویند، برای مشارکت در شبکه اتریوم دیگر نیازی به استخراج آن نیست، بلکه با استیک کردن اتریوم می‌توان به اعتبارسنج شبکه تبدیل شد. در ادامه مقاله همراه ما باشید تا ببینیم استیک کردن اتریوم چگونه انجام می‌شود.
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، استیکینگ یا سهام‌گذاری فرایندی است که طی آن کاربران دارایی‌های خود را به قراردادهای هوشمند ویژه‌ای واریز می‌کنند. استیکنیگ از مؤلفه‌های اصلی اثبات سهام است که همانند اثبات کار نوعی سازوکار اجماع برای صحت‌سنجی تراکنش‌هاست.
در اثبات سهام، کاربرانی که مایل هستند در تأیید تراکنش‌ها مشارکت کنند، ملزم می‌شوند مقداری از ارز دیجیتال اصلی شبکه (در اتریوم، ارز بومی اتر نام دارد) را بخرند و به قرارداد هوشمند اعتبارسنج‌ها واریز یا به‌اصطلاح در آن قفل کنند. به‌این‌ترتیب، این کاربران به «اعتبارسنج» در شبکه تبدیل می‌شوند. اعتبارسنج‌ها با مشارکت در تأیید بلاک‌های جدید، در ازای همکاری در اعتبارسنجی تراکنش‌ها پاداش دریافت می‌کنند.
وبسایت اتریوم نیز درباره اثبات سهام چنین توضیحی داده است:
اثبات سهام راهی برای اطمینان از این موضوع است که اعتبارسنج‌ها دارایی ارزشمندی را در شبکه سپرده‌گذاری کرده‌اند که در صورت رفتار غیرصادقانه ممکن است از بین برود. در اثبات سهام اتریوم، اعتبارسنج‌ها سرمایۀ خود را در قالب ارز دیجیتال اتریوم در یک قرارداد هوشمند روی اتریوم به‌اصطلاح استیک (سهام‌گذاری) می‌کنند. اعتبارسنج‌ها مسئول بررسی معتبر بودن بلاک‌های جدید در شبکه هستند و خودشان نیز در ساخت بلاک‌های جدید مشارکت می‌کنند. اگر یکی از آنها سعی کند از شبکه کلاهبرداری کند، بخش یا تمام موجودی‌اش در حساب‌های سهام‌گذاری‌شده از بین می‌رود.
بیشتر بخوانید: استیکینگ چیست؟
فرایند استیکینگ در شبکۀ اتریوم، با سپرده‌گذاری ۳۲ واحد ارز دیجیتال اتریوم برای فعال‌شدن گره اعتبارسنج شروع می‌شود. اعتبارسنج مسئولیت ذخیرۀ داده‌ها، پردازش تراکنش‌ها و افزودن بلاک‌های جدید به بلاک چین را بر عهده دارد. این سازوکار ویژه تضمین‌کننده امنیت اتریوم برای همه کاربران است..در این فرایند، اترهای تازه‌ای ضرب و در قالب پاداش به گره‌های اعتبارسنج اعطا می‌شود.
کاربرانی که می‌خواهند در استیکینگ اتریوم شرکت کنند، گزینه‌های مختلفی پیش‌روی خود دارند که از این قرار است:
استیک کردن اتریوم به شما این امکان را میدهد که با انجام سلسله‌اقداماتی، از دارایی‌های اتریومی خود به‌سادگی و فقط با قفل کردن آنها درآمد کسب کنید. پاداش مشارکت در این فرایند، به‌صورت دوره‌ای توزیع می‌شود و در صورت افزایش قیمت اتریوم، ارزش دلاری پاداش نیز رشد می‌کند. مقدار پاداشی که اعطا می‌شود، بستگی به مقدار اتریومی دارد که شما به‌عنوان اعتبارسنج به شبکه اختصاص می‌دهید. مدت زمانی که دارایی خود را استیک می‌کنید نیز بر مقدار پاداش تأثیر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: چگونه در اثبات سهام اتریوم ۲.۰ شرکت کنیم؟
سازوکار استیکنیگ این امکان را در اختیار کاربر می‌گذارد که در تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی شبکه مشارکت داشته باشند. همچنین طی این فرایند با تشویق اعتبارسنج‌ها برای عمل مسئولانه و صادقانه، امنیت شبکه تقویت می‌شود. هرچه مقدار ارزهای استیک‌شده بیشتر شود، امنیت شبکه بالاتر می‌رود؛ زیرا در آن صورت، مهاجمان به اتریوم‌های بیشتری برای کنترل کل شبکه نیاز خواهند داشت. دلیل آن هم ساده است؛ چراکه مهاجمان برای تهدید شبکه باید اکثریت اعتبارسنج‌ها را در اختیار داشته باشند.
اعتبارسنج‌ها می‌توانند در مورد تغییرات پیشنهادی در پروتکل، مانند ارتقاء یا ویژگی‌های جدید رای دهند. این مدل مشارکت تضمین می‌کند که شبکۀ اتریوم به‌طور دموکراتیک به حیات خود ادامه دهد.
از مزایای دیگر سازوکار استیکنیگ این است که از فرایند اعتبارسنجی نرم‌افزاری استفاده می‌کند و نیاز به سخت‌افزارهای حرفه‌ای ماینینگ حذف می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود تا استیکینگ در مقایسه با مدل اولیه سازوکار اجماع یعنی استخراج (Mining)، انرژی کمتری مصرف کند و با محیط زیست سازگارتر باشد. این مدل برای مقیاس‌پذیری شبکه نیز مطلوب‌تر است.
استیکینگ موانع مشارکت در فرایند اجماع شبکه اتریوم را کاهش میدهد. این امر برخلاف استخراج است که نیازمند سخت‌افزار و تخصص فنی بالایی است. در شبکه اتریوم، هر کسی که کیف‌پول اتریومی و مقدار کمی از ارز آن را در اختیار داشته باشد، می‌تواند وارد فرایند استیکینگ شود. استیکینگ اتریوم مروج تمرکززدایی است و مشارکت در حاکمیت شبکه را تسهیل می‌کند.
مانند هر فعالیت دیگری در حوزۀ مالی، استیکینگ اتریوم نیز بدون ریسک نیست. اگر بخواهیم دست به انجام این کار بزنیم، باید با ریسک‌ها و خطرات آن آشنا باشیم تا تصمیمی آگاهانه بگیریم. به‌طورکلی، نوسانات احتمالی، عدم نقدشوندگی، مسائل فنی و جریمه‌های مالی ازجمله ریسک‌های این اقدام هستند.
ممکن است قیمت اتریوم کاهش یابد یا اعتبارسنج به دلیل نقص، خطا و یا هک‌شدن، کار خود را متوقف کند. این اتفاق ممکن است باعث شود کاربر بخشی یا کل سرمایه خود را از دست بدهد. در طول دوره استیکینگ، اتریوم‌های شما قفل می‌شوند و نمی توانید به آن دسترسی داشته باشید. همچنین اگر در رأی‌گیری‌ها مشارکت نکنید، اگر آفلاین باشید یا رفتار مخربی داشته باشید، ممکن است با جریمه و کاهش ارزش دارایی‌تان مواجه شوید.
حال با در نظر گرفتن موارد یادشده، اگر مایل به مشارکت در این فعالیت هستید، گزینه‌های متعددی پیش‌روی شما است. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، برای آنکه بتوانید گره اعتبارسنج خودتان را فعال کنید، باید ۳۲ اتریوم استیک کنید. اما می‌توانید از روش‌های دیگری نیز استفاده کنید تا مقدار کمتری ارز اتریوم نیاز داشته باشید. در ادامه، به معرفی انواع روش‌های استیک کردن اتریوم اشاره می‌کنیم.
ساده‌ترین راه استیکینگ اتریوم استفاده از استخرهای استیکینگ یا سهام‌گذاری در صرافی‌ها و کیف پول‌ها است. ازآنجاکه استخرهای استیکینگ بیشتر طرفدار را در میان جامعه ارزهای دیجیتال دارند، این مورد را پیش از روش‌های دیگر توضیح می‌دهیم و آموزش کامل استیک کردن اتریوم در استخر راکت پول (Rocket Pool) را نیز در انتهای آن می‌آوریم.
بیشتر بخوانید: بهترین ارزهای دیجیتال برای استیکینگ
اگر نمی‌توانید یا به هر دلیلی نمی‌خواهید ۳۲ اتریوم در این شبکه استیک کنید، استخرهای سهام‌گذاری گزینه مناسبی می‌توانند برای شما باشند. برخی از استخرها با استفاده از قراردادهای هوشمند کار می‌کنند. می‌توان وجوه را به یک قرارداد واریز کرد تا آنها سرمایۀ شما را مدیریت کنند. نهایتاً توکنی را برای شما صادر می‌کنند که نشان‌دهندۀ ارزش وجوه شما است. سایر استخرها ممکن است با قراردادهای هوشمند کار نکنند، بلکه به صورت غیرزنجیره‌ای مشغول فعالیت باشند.
باید توجه داشت که احتمال کلاهبرداری نیز وجود دارد و نمی‌توان به هر مجموعه و شخصی در این زمینه به‌راحتی اعتماد کرد. مسئله دیگری که در این حوزه وجود دارد، این است که قرارگیری حجم زیادی اتریوم در اختیار یک نهاد مرکزی ممکن است از میزان عدم‌تمرکز شبکه بکاهد.
مجموعه‌هایی مانند StakeWise و Bedrock چنین خدمتی ارائه می‌دهند و شما می‌توانید با هر میزان اتریومی که مایل هستید در آنها مشارکت داشته باشید. البته برخی دیگر از استخرها مانند راکت پول (Rocket Pool) حداقلی را برای مشارکت قرار داده‌اند. بااین‌حال، این مبلغ بسیار کم‌تر از ۳۲ اتریوم است. مثلاً برای راکت پول این مبلغ حداقل برابر با ۰.۰۱ اتریوم است.
راکت پول یکی از بهترین استخرهای استیکینگ اتریوم است که استفاده از آن بسیار ساده و سرراست است. در ادامه، مراحل استیک کردن اتریوم در این پلتفرم را آموزش می‌دهیم. برای شروع، ابتدا به وبسایت راکت پول به آدرس «rocketpool.net» بروید.
۱. دکمه «Launch» در بالا سمت راست صفحه را بزنید تا به پلتفرم لیکوئید استیکینگ (Liquid Staking) منتقل شوید. لیکوئید استیکینگ مدلی از سهام‌گذاری است که در آن پلتفرم مربوطه در ازای مقدار اتریوم که در آنجا استیک می‌کنید، توکن‌های معادل اتریوم میدهد و می‌توانید از آنها در برخی پلتفرم‌های دیفای استفاده کنید. یعنی هم اتریوم خود را استیک کرده‌اید و هم می‌توان از آن استفاده کنید.
۲. اتصال کیف پول: در بالا یا وسط صفحه، گزینه «Connect Wallet» را بزنید و کیف پول موردنظر خود را وصل کنید. برای استیک کردن نیاز به یک کیف پول وب ۳ مانند متامسک (Metamask) دارید که اتریوم‌های شما در آن باشد.
۳. وارد کردن مقدار استیکینگ: مقدار اتریوم‌های خود را که می‌خواهید در راکت پول استیک شود، در قسمت «Stake ETH» وارد کنید.
۴. تأیید تراکنش: پس از وارد کردن مقدار موردنظر، روی دکمه «Stake» کلیک کنید تا فرایند استیکینگ آغاز شود. در این مرحله باید تراکنش را در کیف پول خود تأیید کنید.
۵. دریافت توکن rETH: پس از تأیید تراکنش، به میزان متناسبی توکن rETH در کیف پول خود دریافت خواهید کرد. نکته مهم این است که نرخ تبدیل ETH به rETH پویا است. در حال حاضر، به ازای هر اتریوم حدود ۰.۸۹ توکن rETH دریافت می‌کنید. این توکن‌ها نشان‌دهنده اتریوم‌های استیک‌شده شما و پاداش‌های آنها هستند.
۶. پیگیری وضعیت: می‌توانید وضعیت پاداش‌های استیکینگ خود را در تب «Balance» پروفایل راکت پول مشاهده کنید. هر زمان که تمایل به خارج کردن اتریوم‌های خود داشته باشید، می‌توانید با استفاده از همین رابط کاربری، توکن‌های rETH را به اتریوم تبدیل کنید.
راکت پول یک استخر استیکینگ غیرمتمرکز است که مدیریت همه فرایندها در آن بر عهده قراردادهای هوشمند است. قراردادهای هوشمند یا همان اسمارت کانترکت‌ها در عین قدرتمندی و قابلیت‌هایی که دارند، ریسک‌هایی را ممکن است متوجه کاربران کنند. دو مورد از مهم‌ترین ریسک‌های استفاده از راکت پول از این قرار هستند:
استیکینگ مستقل در اتریوم را می‌توان بهترین و ایدئال‌ترین روش دانست. در این روش، سهم هر گره از پاداش استیکنیگ به‌طورکامل به حسابش تخصیص می‌یابد. این روش تمرکززدایی شبکه را افزایش میدهد و دیگر نیازی نیست تا به شخص دیگری برای حفظ اصل سرمایه خود اعتماد کنید.
کسانی که می‌خواهند استیکینگ مستقل انجام دهند، باید حداقل ۳۲ واحد ارز دیجیتال اتریوم و یک کامپیوتر اختصاصی متصل به اینترنت به‌صورت ۲۴ ساعت شبانه‌روز و ۷ روز هفته تهیه کنند. بهره‌مندی از دانش فنی مرتبط نیز مفید است، اما ابزارهایی درحال‌حاضر وجود دارند که این فرایند را تسهیل می‌کنند.
در روش گره مستقل، شما یک نود استیکینگ منفرد برای خود ایجاد می‌کنید. سپس روی کامپیوتر خود نرم‌افزار مربوطه را اجرا و در ادامه کلیدهای رمزنگاری گره (کلیدهای عمومی و خصوصی) را می‌سازید و نزد خود نگه می‌دارید. برای این منظور، وبسایت اتریوم نرم‌افزار متن‌باز استیکینگ لانچ‌پد (Staking Launchpad) را معرفی کرده است که به کمک آن می‌توانید در قالب یک اعتبارسنج مشغول به فعالیت شوید.
در وبسایت این نرم‌افزار، شما می‌توانید اطلاعات کاملی ازجمله آموزشهای فنی لازم، چک‌لیست امکانات سخت‌افزاری موردنیاز و آموزشهای امنیتی ضروری را پیدا کنید. سپس با کلیک روی دکمه «Become A Validator» می‌توانید مراحل مورد نیاز را گام‌به‌گام طی و گره مستقل خود را راه‌اندازی کنید.
به‌طورمیانگین، پیشنهاد بلاک (Proposing a Block) هر ۴۵ دقیقه یکبار و رأی‌گیری برای بلاک نیز هر ۴۵ ثانیه انجام می‌شود. تنظیم ناصحیح گره اعتبارسنج، عدم ایمن‌سازی کلیدها، درک نادرست پروتکل‌های شبکۀ اتریوم و چگونگی پیشنهاد یا رأی‌دادن به بلاک در زمان مقرر می‌تواند منجر به ازدست‌رفتن سرمایه شود.
منظور از پیشنهاد بلاک، پیشنهاد برای ایجاد یک بلاک جدید توسط یک اعتبارسنج است. منظور از رأی‌دادن نیز این است که در این شبکه، تعدادی دیگر از اعتبارسنج‌ها باید به ایجاد آن بلاک پیشنهادشده رأی دهند تا این اتفاق صورت گیرد.
اگر با کار با سخت‌افزارها میانه خوبی ندارید، اما همچنان می‌خواهید ۳۲ اتریوم را سهام‌گذاری کنید، گزینه‌های موجود در زمینۀ «استیکینگ به‌عنوان خدمت» (Staking-As-A-Service) این امکان را برایتان فراهم می‌کنند.
استیکینگ به‌عنوان خدمت شامل گروهی از خدمات است که در آن شما ۳۲ اتریوم خود را برای مشارکت در اعتبارسنجی سپرده‌گذاری می‌کنید، اما عملیات مرتبط با گره را به شخص ثالثی واگذار می‌کنید. این اشخاص معمولاً شما را در راه‌اندازی اولیه، بارگذاری کلیدهای امضای خود و واریز آن ۳۲ واحد ارز اتریوم کمک می‌کنند. درنهایت عملیات مربوط به اعتبارسنجی را از طرف شما و در ازای دریافت هزینۀ ماهانه انجام می‌دهند. در این روش باید به ارائه‌دهندۀ این خدمت اعتماد کافی داشته باشید. همچنین، برای محدودکردن او و مدیریت ریسک، کلیدهای برداشت اتریوم معمولاً در اختیار شما باقی می‌مانند.
ارائه‌دهندگان مختلفی از جمله p2p.org ،Stakefish ،Ethpool و RockX Staking برای این سرویس وجود دارند که فهرست کامل آنها را در وبسایت اتریوم، صفحه مخصوص «استیکینگ به‌عنوان خدمت» می‌توانید بیابید. گرچه پرسش ما از پشتیبانی وبسایت P2p.org پاسخ گرفت که تحریم‌ها مانعی برای فعالیت ایرانیان در این وبسایت نیست، اما هرگز نمی‌توان از این قضیه به‌طور کامل مطمئن بود و ایرانیان، به‌ویژه آنهایی که ساکن ایران هستند، باید حتماً تحقیقات خود را به‌طور کامل درباره این وب‌سایت‌ها انجام دهند تا با مشکلی روبرو نشوند.
بسیاری از صرافی‌های متمرکز نیز این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند تا با سرمایه‌ای کم‌تر از ۳۲ واحد اتریوم در این فعالیت مشارکت داشته باشند. شباهت‌های بسیاری بین استیک کردن اتریوم در صرافی‌های متمرکز و سهام‌گذاری در استخرها وجود دارد. برای مثال، حداقل اتریوم موردنیاز برای استیک کردن و همچنین تجمیع این سرمایه‌ها در دست یک نهاد مرکزی ازجمله شباهت‌های دو روش یادشده است.
بااین‌حال، تفاوت‌های مهمی را نیز دراین‌میان می‌توان مشاهده کرد. گفته شد که در استخرهای سهام‌گذاری، معمولاً فرایند استیکینگ از طریق قراردادهای هوشمند یا عرضه توکن‌ها صورت می‌گیرد. این توکن‌ها را می‌توان در کیف‌پول خود نگه داشت و مانند هر ارز دیجیتال دیگری خریداری کرد یا به فروش رساند. این موضوع، کنترل بیشتری به سرمایه‌گذاران روی دارایی‌های خودشان میدهد، گرچه همچنان آنها بر عملیات اعتبارسنجی کنترلی ندارند. اما همین مسئله در بسیاری از صرافی‌ها رعایت نمی‌شود و در همین حد هم سرمایه‌گذاران کنترلی بر دارایی‌های خود ندارند.
در زمان انتخاب یک روش از میان روش‌های ذکر شده، باید چندین عامل را در نظر گرفت.
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، برخی از این روش‌ها مانند گره مستقل، حداقل سرمایه‌ای را برای انجام کار نیاز دارند. مبلغی که چندان کم نیست و ممکن است برای بعضی از افراد در دسترس نباشد.
در استیک کردن، سرمایه‌گذاران دارایی خود را برای مدت مشخصی به یک قرارداد هوشمند واریز یا به‌اصطلاح قفل می‌کنند. در این روش، خطر هک، کلاهبرداری و سرقت همواره وجود دارد. درنتیجه باید در هنگام انتخاب روش استیکینگ و ابزاری که به سراغ آن می‌رویم، از نظر امنیتی حساس باشیم.
کارمزدها در کیف پول‌ها و صرافی‌ها بسیار متفاوت است. همچنین نمی‌توان به‌سادگی از کنار کمیسیون‌ها و هزینههایی که سرویس‌ها دریافت می‌کنند عبور کرد. در انتخاب یک گزینۀ مناسب، باید این هزینه‌ها را نیز در نظر داشت. همچنین درصورتی‌که سراغ روش گره مستقل می‌روید، باید هزینه‌های مربوط به سخت‌افزار مورد استفاده خود را نیز محاسبه کنید و در تصمیم‌تان آن را درنظر بگیرید.
اگر از سرویس‌ها و صرافی‌ها برای استیکینگ استفاده می‌کنید، باید توجه داشته باشید که پشتیبانی آنها عامل مهمی است. اگر سوال و ابهامی درباره این فرایند برای شما پیش بیاید یا مشکلی برای استفاده از آن سرویس داشته باشید، پشتیبانی خوب می‌تواند دغدغه‌ها و نگرانی‌هایتان را بسیار کاهش دهد و مشکلاتتان را به‌خوبی حل کند.
برخی از روش‌های استیکینگ، همان‌طور که توضیح داده شد، بیشتر از سایر گزینه‌ها نیازمند دانش فنی هستند. درنتیجه باید پیش از آنکه به سراغ آنها بروید، مسائل فنی‌شان را بیاموزید. این امر ممکن است برای برخی از سرمایه‌گذاران که سررشته‌ای از مسائل فنی ندارند، مشکل‌ساز شود.
پاداش استیکینگ اتریوم بستگی به وضعیت شبکه دارد و در زمان‌های مختلف تغییر می‌کند. سود استیکینگ اتریوم به‌عنوان نود مستقل در حال حاضر (آبان ماه ۱۴۰۳) ۳/۳۴ درصد است. پلتفرم‌های دیگری هم هستند که سودهای بیشتر یا کمتری می‌دهند.
در کیف پول تراست ولت به تب Earn در پایین کیف پول بروید و ارز اتریوم (ETH) را انتخاب کنید. حالا می‌توانید با وارد کردن مقدار اتر موردنظر، آن را در تراست ولت استیک کنید.
سایت‌های بسیاری هستند که سود استیکینگ پلتفرم‌های مختلف را با هم مقایسه می‌کنند. سایت www.stakingrewards.com یکی از آنها است که می‌توانید بیشترین سود استیک اتریوم را در آن پیدا کنید.
پس از به‌روزرسانی مرج در شبکه اتریوم و گذار به سمت نسخه ۲ این شبکه، یکی از مهم‌ترین تغییرات رخ‌داده، تغییر سازوکار اجماع از «اثبات کار» به «اثبات سهام» بود. این تغییر، امکان استیک کردن (سهام‌گذاری) در شبکه اتریوم را برای کاربران ایجاد کرد. سهام‌گذاری به‌عنوان روشی که عملکرد شبکه وابسته به آن است، می‌تواند با غیرمتمرکزتر کردن شبکه امنیت آن را نیز افزایش دهد.
ایدئال‌ترین روش انجام سهام‌گذاری، استیکینگ به‌عنوان یک گره مستقل است. بااین‌حال، همان‌طور که شرح دادیم، انجام آن برای همه افراد ممکن نیست، زیرا هزینه زیادی دارد و نیازمند حداقلی از دانش فنی است. به همین جهت، راهکارهای متفاوتی ظهور کرده‌اند تا امکان استیکینگ را برای طیف گسترده‌تری از کاربران فراهم کنند. گرچه این روش‌های جایگزین، مانند استفاده از استخرهای سهام‌گذاری، معایبی هم برای سرمایه‌گذار و هم برای کل شبکه دارند، اما برای افرادی که نمی‌توانند از روش گره مستقل استفاده کنند، می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.
البته این مقاله، توصیه به سرمایه‌گذاری نیست و طبیعتاً هر شخصی که مایل به قدم‌گذاشتن در این مسیر است، باید پیش از آن گزینه‌های موجود و محدودیت‌های آن (برای مثال، تحریم‌ها که مانع از فعالیت ایرانیان در بسیاری از صرافی‌ها می‌شوند) را به‌طورکامل بررسی کند. همچنین گزینه‌های یادشده را با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری خود مقایسه کند تا آگاهانه‌ترین و بهترین تصمیم را بگیرد.
