بودجه سالانه دولت شامل برنامه‌ریزی برای درآمدها و هزینه‌های پیش‌بینی‌شده برای یک سال مالی است و نشان می‌دهد که دولت چگونه منابع مالی خود را برای دستیابی به اهداف اقتصادی و اجتماعی تخصیص می‌دهد. این بودجه به دنبال تحقق اهدافی همچون توسعه اقتصادی، بهبود سطح زندگی مردم، کاهش بیکاری، کنترل تورم و کاهش نابرابری‌ها است.
دولت برای تأمین منابع مالی خود به درآمدهای مختلفی اتکا دارد. بخش عمده‌ای از این درآمدها از طریق مالیات‌ها تأمین می‌شود که شامل مالیات بر درآمد، مالیات بر شرکت‌ها و مالیات بر ارزش افزوده است. همچنین، در کشورهایی که دارای منابع طبیعی مانند نفت و گاز هستند، درآمد حاصل از این منابع نیز نقش اساسی در تأمین بودجه دارد. در کنار این‌ها، درآمدهای گمرکی، جرایم، و عواید حاصل از سرمایه‌گذاری‌های دولتی نیز به‌عنوان منابع درآمدی در نظر گرفته می‌شوند.
مهمترین هزینه‌های دولت به‌طور کلی در دو بخش هزینه‌های جاری و هزینه‌های عمرانی تعریف می‌شود. هزینه‌های جاری شامل پرداخت حقوق و مزایا، هزینه‌های اداری و سایر هزینه‌های روزمره است. از سوی دیگر، هزینه‌های عمرانی شامل بودجه‌ای است که برای پروژه‌های زیربنایی مانند ساخت جاده‌ها، بیمارستان‌ها، مدارس و زیرساخت‌های عمومی اختصاص می‌یابد. علاوه بر این، دولت بخشی از بودجه را برای یارانه‌ها و حمایت‌های اجتماعی تخصیص می‌دهد تا از اقشار کم‌درآمد حمایت کند و هزینه‌های ضروری زندگی را برای آنان کاهش دهد.
اگر برخی ارقام از هزینه و درآمدهای موجود در بودجه دولت را به ارقام سرانه تبدیل کنیم می‌توان گفت سهم هر ایرانی از توسعه، رفاه و تحقق اهداف بودجه چه میزان بوده است. در ادامه این گزارش ۵ سهم سرانه اصلی در بودجه ۱۴۰۴ بررسی شده و نقش هر ایرانی در هر یک برآورد شده است.
سهم ۷۱ میلیون تومانی هر ایرانی از منابع بودجه
بررسی ارقام بودجه ۱۴۰۴ نشان می‌دهد ارقام حاصل شده در لایحه سال آینده با در نظر گرفتن فرابودجه بوده و نسبت به ارقام سال‌های پیشین دقیق‌تر شده است. سرانه لایحه بودجه سال آینده نشان می‌دهد منابع عمومی بودجه در سال ۱۴۰۴ معادل ۵ هزار و ۹۸۷ هزار میلیارد تومان (همت) بوده که سرانه آن سهم هر ایرانی از بودجه سال آینده را معادل ۷۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان نشان می‌دهد. به عبارتی این رقم یعنی اگر کل درآمدهای سال آینده کشور را بین ایرانیان تقسیم کننده به هر ایرانی معادل ۷۱ میلیون تومان خواهد رسید.
بررسی درآمدهای نفتی در سال ۱۴۰۴ نیز نشان می‌دهد در این سال رقم بودجه نفتی معادل ۲ هزار و ۱۰۷ هزار میلیارد تومان (همت) بوده که سرانه این رقم برای هر ایرانی ۲۵ میلیون تومان است. یعنی سهم هر ایرانی از نفت در سال آینده معادل ۲۵ میلیون تومان خواهد بود.
یکی دیگر از درآمدهای دولت، مالیات است که در بودجه ۱۴۰۴ معادل یک هزار و ۷۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. سرانه بودجه مالیاتی دولت در سال آینده معادل ۲۰ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بوده که نشان می‌دهد سهم هر ایرانی از کل درآمد مالیاتی دولت در حدود ۲۰ میلیون تومان در سال آینده خواهد بود.
در بخش هزینه‌های دولت در سال آینده دو یارانه اصلی در حال پرداخت شدن خواهد بود که یکی یارانه نان و دیگری یارانه نقدی است. اگر هزینه‌ای که دولت برای یارانه نان در سال آینده خواهد پرداخت را به جمعیت کشور تقسیم کنیم معلوم می‌شود از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان هزینه یارانه در سال آتی، سهم هر ایران معادل ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان خواهد بود. به عبارتی انگار دولت در سال آینده به هر ایرانی به طور متوسط ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان کمک خرید نان خواهد داشت.
دیگر یارانه‌ای که توسط دولت پرداخت می‌شود یارانه نقدی‌است که دولت به تقریبا به ۹ دهک درآمدی این هزینه را پرداخت می‌کند. اگر کل این مبلغ را به کل جمعیت ایران تقسیم کنیم مشخص می‌شود که اگر هزینه پرداخت شده توسط دولت بین تمام ایرانیان تقسیم شود به هر ایرانی معادل ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان خواهد رسید.
