به گزارش رکنا، پرولاکتین (Prolactin) یک هورمون است که به‌طور عمده توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود و نقش مهمی در تنظیم بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیکی بدن ایفا می‌کند، به‌ویژه در رابطه با تولید شیر در دوران بارداری و پس از زایمان. این هورمون علاوه بر تأثیر بر روند شیردهی، بر دیگر جنبه‌های جسمی و روانی نیز تأثیر دارد. برای مشاهده سطح پرولاکتین بالا در آقایان اینجا کلیک کنید.
تولید شیر:
اصلی‌ترین نقش پرولاکتین در بدن، تحریک تولید شیر در غدد پستانی پس از زایمان است. در دوران بارداری، سطح پرولاکتین افزایش می‌یابد تا غدد پستانی را برای تولید شیر آماده کند.
پس از زایمان، در صورتی که نوزاد شیر می‌مکد، پرولاکتین باعث تحریک تولید شیر در پستان‌ها می‌شود.
تنظیم چرخه قاعدگی:
پرولاکتین می‌تواند بر عملکرد سیستم تناسلی تأثیر بگذارد. در صورت سطح بالای پرولاکتین در بدن، ممکن است تولید هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون که به تنظیم چرخه قاعدگی کمک می‌کنند، مختل شود.
سطح بالای پرولاکتین می‌تواند باعث توقف تخمک‌گذاری و اختلال در قاعدگی (آمنوره) شود.
تأثیرات روانی و رفتاری:
پرولاکتین به‌طور غیرمستقیم بر خلق و خو و رفتار تأثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهند که این هورمون می‌تواند در تنظیم خلق و ویژگی‌های رفتاری مانند استرس و اضطراب نقش داشته باشد.
پرولاکتین بالا ممکن است با علائم افسردگی و اضطراب مرتبط باشد.
نقش در سیستم ایمنی:
پرولاکتین می‌تواند بر سیستم ایمنی تأثیر بگذارد و در برخی موارد نقش حفاظتی در برابر عفونت‌ها ایفا کند.
این هورمون می‌تواند در التهاب و پاسخ ایمنی به بیماری‌ها نقش داشته باشد.
بارداری و شیردهی: سطح پرولاکتین در دوران بارداری و پس از زایمان افزایش می‌یابد.
داروها: برخی از داروها مانند داروهای ضد افسردگی، ضد روان‌پریشی، ضد اضطراب و داروهای ضد فشار خون می‌توانند موجب افزایش سطح پرولاکتین شوند.
استرس: استرس فیزیکی و روانی می‌تواند باعث افزایش تولید پرولاکتین شود.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): این اختلال می‌تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین در بدن شود.
اختلالات هیپوفیز: تومورها یا بیماری‌های غده هیپوفیز می‌توانند به‌طور مستقیم بر تولید پرولاکتین تأثیر بگذارند.
سطح پرولاکتین در خون بسته به شرایط فیزیولوژیکی بدن متغیر است. در زنان غیر باردار و غیر شیرده، سطح پرولاکتین معمولاً بین 2 تا 29 نانوگرم بر میلی‌لیتر است. در دوران بارداری و شیردهی، سطح پرولاکتین به‌طور طبیعی افزایش می‌یابد.
افزایش غیرطبیعی سطح پرولاکتین در خون می‌تواند به مشکلات مختلفی منجر شود که عبارتند از:
قطع قاعدگی (آمنوره) یا اختلالات قاعدگی
عدم تخمک‌گذاری و ناباروری
ترشح شیر از پستان‌ها در زنان غیر باردار یا مردان (گالاکتوره)
کاهش میل جنسی (آژنسی جنسی)
افزایش وزن و احتباس آب
اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب
مشکلات بینایی (در صورتی که سطح بالای پرولاکتین ناشی از تومورهای هیپوفیز باشد)
تومورهای هیپوفیز (پرولاکتینوما): این تومورها که معمولاً خوش‌خیم هستند، موجب ترشح بیش از حد پرولاکتین می‌شوند.
داروها: داروهای خاصی مانند داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب، داروهای ضد فشار خون، و داروهای ضد روان‌پریشی می‌توانند سطح پرولاکتین را افزایش دهند.
اختلالات هورمونی: مانند بیماری‌های تیروئید (کم‌کاری تیروئید)، نارسایی کلیه یا بیماری‌های کبدی.
استرس شدید: استرس جسمی یا روانی می‌تواند موجب افزایش سطح پرولاکتین شود.
بارداری و شیردهی: این شرایط به‌طور طبیعی باعث افزایش سطح پرولاکتین می‌شوند.
کاهش سطح پرولاکتین در خون به ندرت مشاهده می‌شود اما می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
اختلالات هیپوفیز: آسیب به غده هیپوفیز می‌تواند منجر به کاهش تولید پرولاکتین شود.
استفاده از داروهای خاص: برخی از داروها ممکن است تولید پرولاکتین را کاهش دهند.
سندروم شیهان: این اختلال نادر پس از زایمان می‌تواند به‌دلیل کاهش خون‌رسانی به هیپوفیز باعث کاهش تولید پرولاکتین شود.
آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح پرولاکتین معمولاً در شرایط خاص مانند اختلالات قاعدگی، ناباروری، ترشح غیرطبیعی شیر یا سایر مشکلات هورمونی انجام می‌شود. این آزمایش ممکن است نیاز به چندین نمونه خون در طول روز برای اندازه‌گیری تغییرات سطح پرولاکتین داشته باشد.
در صورتی که پرولاکتین بالا به دلیل پرولاکتینوما (تومور هیپوفیز) باشد، درمان‌های زیر ممکن است توصیه شوند:
داروها: داروهای مانند کابرگولین و بروموکریپتین که به کاهش تولید پرولاکتین کمک می‌کنند.
جراحی: در صورتی که تومور بزرگ باشد یا به دارو پاسخ ندهد، ممکن است جراحی برای برداشتن تومور لازم باشد.
درمان‌های هورمونی: برای تنظیم سطح هورمون‌ها در صورت اختلالات تیروئید یا دیگر مشکلات هورمونی.
جمع‌بندی
پرولاکتین هورمونی است که نقش اساسی در تولید شیر، تنظیم چرخه قاعدگی و حفظ تعادل هورمونی ایفا می‌کند. سطح غیرطبیعی پرولاکتین می‌تواند باعث بروز مشکلات مختلفی شود، از جمله ناباروری، قطع قاعدگی و ترشح شیر از پستان‌ها. اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائمی مانند تغییرات در قاعدگی، ناباروری یا ترشح غیرطبیعی شیر دارید، مشاوره پزشکی و آزمایش پرولاکتین می‌تواند برای تشخیص و درمان مؤثر کمک‌کننده باشد.
جدول های مرتبط با پرولاکتین
برای درک بهتر هورمون پرولاکتین و تأثیرات آن بر بدن، می‌توانیم از چند جدول برای نمایش ویژگی‌ها، علائم، علل افزایش و کاهش، و درمان‌ها استفاده کنیم. در ادامه، چند جدول جامع ارائه شده که به توضیح جوانب مختلف پرولاکتین و اثرات آن بر سلامت کمک می‌کند.
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| غده تولید کننده | غده هیپوفیز در مغز (پیشین) |
| نقش اصلی | تحریک تولید شیر در غدد پستانی بعد از زایمان |
| سطح نرمال (در مردان) | 2 تا 18 نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL) |
| سطح نرمال (در زنان غیر باردار) | 2 تا 29 نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL) |
| سطح نرمال (در دوران بارداری و شیردهی) | به‌طور طبیعی بسیار بالاتر از مقدار نرمال (می‌تواند بیش از 100 نانوگرم بر میلی‌لیتر باشد) |
| نقش‌های اضافی | تنظیم قاعدگی، تأثیر بر خلق و خو، تقویت سیستم ایمنی، تأثیر بر تولید هورمون‌ها |
| افزایش سطح | پرولاکتینوما (تومور هیپوفیز)، داروها، استرس، اختلالات تیروئید و کبدی |
| کاهش سطح | آسیب به هیپوفیز، سندرم شیهان، برخی داروها |
| علائم فیزیکی | علائم روانی و رفتاری |
|---|---|
| ترشح شیر از پستان‌ها (گالاکتوره) | افسردگی و اضطراب |
| قطع قاعدگی (آمنوره) | کاهش میل جنسی |
| ناباروری | مشکلات خلقی (عصبی، بی‌حوصلگی) |
| کاهش میل جنسی | اختلالات خواب |
| افزایش وزن و احتباس آب | احساس خستگی مزمن |
| درد و حساسیت پستان‌ها | اختلال در تمرکز و کاهش انگیزه |
| مشکلات بینایی (در صورت وجود تومور هیپوفیز) |
| علت | توضیحات |
|---|---|
| پرولاکتینوما (تومور هیپوفیز) | تومورهای خوش‌خیم هیپوفیز می‌توانند باعث ترشح بیش از حد پرولاکتین شوند. |
| داروها | داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب، ضد روان‌پریشی، داروهای ضد فشار خون و هورمون‌ها |
| استرس جسمی یا روانی | استرس شدید می‌تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین شود. |
| بارداری و شیردهی | این شرایط طبیعی باعث افزایش سطح پرولاکتین می‌شوند. |
| اختلالات تیروئید (کم‌کاری تیروئید) | اختلالات تیروئید می‌توانند باعث تغییر در سطوح پرولاکتین شوند. |
| اختلالات کبدی یا کلیوی | بیماری‌های مزمن کبد و کلیه می‌توانند سطح پرولاکتین را افزایش دهند. |
| سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) | PCOS می‌تواند با ایجاد افزایش سطح پرولاکتین همراه باشد. |
| علت | توضیحات |
|---|---|
| آسیب به هیپوفیز | آسیب‌های جسمی به هیپوفیز یا بیماری‌های مانند شیهان (اختلالات خون‌رسانی به هیپوفیز) |
| سندروم شیهان | این اختلال به‌دلیل خون‌رسانی ناکافی به هیپوفیز پس از زایمان رخ می‌دهد. |
| استفاده از داروها | برخی داروها می‌توانند باعث کاهش سطح پرولاکتین شوند، مانند داروهای ضد درد (نظیر داروهای شیمی درمانی) |
| کم‌کاری هیپوفیز (هیپوفیز کم‌کار) | مشکلات در عملکرد هیپوفیز می‌توانند به تولید کم پرولاکتین منجر شوند. |
| هیپوگنادیسم (کاهش عملکرد غدد جنسی) | کاهش هورمون‌های جنسی می‌تواند با کاهش سطح پرولاکتین مرتبط باشد. |
| آزمایش | توضیحات |
|---|---|
| آزمایش خون برای پرولاکتین | اندازه‌گیری سطح پرولاکتین در خون برای تشخیص سطح نرمال یا غیرطبیعی آن |
| زمان مناسب برای آزمایش | بهترین زمان برای انجام آزمایش پرولاکتین، صبح زود و قبل از خوردن غذا است. |
| آزمایش‌های اضافی | اگر پرولاکتین بالا باشد، ممکن است آزمایش‌های اضافی مانند MRI مغز برای بررسی تومور هیپوفیز تجویز شود. |
| روش درمان | توضیحات |
|---|---|
| داروهای آگونیست دوپامین | داروهایی مانند کابرگولین و بروموکریپتین برای کاهش سطح پرولاکتین و درمان پرولاکتینوما. |
|
جراحی |
اگر تومور هیپوفیز بزرگ باشد یا به دارو پاسخ ندهد، ممکن است جراحی برای برداشتن تومور هیپوفیز لازم باشد. |
| درمان‌های هورمونی | در صورت مشکلات هورمونی مانند کم‌کاری تیروئید، درمان‌های هورمونی برای تنظیم سطح هورمون‌ها ضروری است. |
| درمان‌های حمایتی | درمان‌های حمایتی مانند مشاوره و درمان افسردگی در صورت نیاز. |
| هورمون | نقش اصلی | ارتباط با پرولاکتین |
|---|---|---|
| استروژن | تنظیم ویژگی‌های جنسی و عملکرد دستگاه تناسلی | استروژن می‌تواند بر تولید پرولاکتین تأثیر بگذارد، به‌ویژه در دوران بارداری. |
| پروژسترون | تنظیم قاعدگی و حمایت از بارداری | در ترکیب با استروژن می‌تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین شود. |
| تستوسترون | تنظیم ویژگی‌های جنسی مردانه و تولید اسپرم | کاهش سطح پرولاکتین می‌تواند با افزایش سطح تستوسترون در مردان مرتبط باشد. |
| تیروئید | تنظیم متابولیسم بدن | اختلالات تیروئید می‌توانند باعث تغییرات در سطح پرولاکتین شوند. |
هورمون پرولاکتین نقش مهمی در تولید شیر، تنظیم قاعدگی و حفظ سلامت عمومی بدن ایفا می‌کند. افزایش یا کاهش غیرطبیعی سطح پرولاکتین می‌تواند باعث بروز مشکلات جسمی و روانی مانند ناباروری، قطع قاعدگی، افسردگی و اختلالات هورمونی شود. آزمایش پرولاکتین و درمان‌های مناسب می‌توانند به شناسایی و کنترل این مشکلات کمک کنند.
