به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ برنامه سه شنبه ۱۵ آبان ماه ۱۴۰۳ صف اول که از شبکه خبر درباره اقدامات و برنامه‌های مرکز توسعه شوراهای حل اختلاف قوه قضاییه بود که با حضور حجت الاسلام هادی صادقی رئیس مرکز توسعه شوراهای حل اختلاف کشور پخش شد مشروح این گفت و گو را می خوانید:
مجری: در آستانه سالگرد تاسیس شوراهای حل اختلاف قرار داریم و به همین مناسبت در این برنامه نگاهی خواهیم داشت به اقدامات و برنامه‌های مرکز توسعه شوراهای حل اختلاف کشور و البته آغاز به کار دادگاه صلح هم که امروز اتفاق افتاده از دیگر بخش‌های صف اول امشب هست با حضور حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای هادی صادقی رئیس مرکز توسعه شوراهای حل اختلاف کشور.
سوال: چه سالی تاسیس شد شوراها؟
صادقی: شورای حل اختلاف به دست مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی در سال ۱۳۸۱ در آبان ماه تاسیس شد.
سوال: ۲۲ سال، قبل یک مرور سریع اگر بخواهیم داشته باشیم چقدر می‌توانسته آن اهدافی که مد نظر موسس شوراها مرحوم آیت الله شاهرودی بوده و در ادامه کسانی که مسئولیت داشته‌اند تا به امروز که حضرت عالی هستید چقدر توانسته به به اهداف نزدیک شود و یا برسد؟
صادقی: شوراهای حل اختلاف افت و خیز‌های زیادی داشتند ولی در این چند سال اخیر این۷، ۸، ۱۰ سال اخیر تثبیت شده‌اند هدف اولیه‌اش این بود که اولاً تا آنجایی که می‌توانند بین مردم صلح و سازش بدهند وقتی اختلافی پیش می‌آید به جای اینکه رای دادگاه بیاید ابتدا تلاش کنند برای صلح و سازش و بعد در کنار این یک هدف دیگر هم بود که در پرونده‌هایی که ساده است پیچیدگی زیادی ندارد رای هم بتوانند بدهند در هر دو هدف موفق بودند چطور ما در طی این سنوات اخیر سال به سال حجم بیشتری از پرونده‌های مردم را در شوراهای حل اختلاف مشاهده می‌کنیم که حل و فصل شده‌اند در سال ۱۴۰۲، ۵ میلیون و ۶۵۰ هزار پرونده در شوراهای حل اختلاف حل و فصل شده حدود ۴۳ درصد اینها البته اون‌هایی که قابل صلح و سازش هستند بعضی‌هایشان نیستند از اساس مثل گواهی حصر وراثت این چیزی نیست که سازشی باشد یک گواهی است ولی اون‌هایی که قابل صلح و سازش هستند ۴۳ درصدشان به سازش ختم شده این حجم عظیمی است.
سوال: می‌توانید بفرمایید که از چقدر به ۴۳ درصد رسیده قبلاً چقدر بوده؟
صادقی: قبلاً در ۴ سال پیش که من مسئولیت پذیرفتم حدود ۲۹ و خورده‌ای درصد بود یعنی نزدیک به ۳۰ درصد الان به ۴۳ درصد رسیده این هم رشد خوبی یافته هم توانسته رضایت مردم را بیشتر کند وقتی که رای صادر شود یک طرف محکوم شود معمولا نارضایتی بیشتر است وقتی با هم توافق می‌کنند دو طرف با رضایت خاطر بیشتر بیرون می‌روند یکی از نظرسنجی‌هایی که مرکز سنجش افکار سازمان صدا و سیما انجام داد برای قوه قضاییه یک مرکز بی‌طرف و معتبر است نشان داد که سطح رضایت از کار شوراهای حل اختلاف بین مردم از تمام مراجع قضایی بالاتر است طبیعی هم است، چون تلاش برای جلب رضایت طرفین است و این اتفاق می‌افتد نتیجه‌اش این است پس موفق بودن شوراهای حل اختلاف در این است که هم رضایت مردم جلب شود هم صلح و سازش بیشتر شده تداوم روابط اجتماعی مردم اینجا حفظ می‌شود پس شما وقتی یک رای بدهید یک کسی را محکوم کنید معمولاً ارتباط آنها با هم خیلی خوب نخواهد شد معمولش را عرض می‌کنم ولی اگر با سازش ختم شود این ارتباط تداوم می‌تواند پیدا کند انسجام اجتماعی را تقویت می‌کند اگر بحث‌های خانوادگی باشد زن و شوهر به جای اینکه خدای ناکرده راه جدایی را طی کنند به وسیله دادگاه راه سازش را اینجا طی می‌کنند و خیلی فواید دیگری که جز اهداف این کار بوده و به حمدالله واقعاً آثار و برکات زیادی داشته است.
سوال: کسی که دادخواست می‌خواهد ثبت کند آیا الزام برایش که ابتدا باید برود شورای حل اختلاف یا نوع دادخواست متفاوت است که به شورا ارجاع داده شود یا به شعب حقوقی و یا به کیفری؟
صادقی: بله در قانون قبلی ما که مصوب سال ۱۳۹۴ بود تعدادی از درخواست‌ها می‌بایست بروند شورا در قانون جدید که مصوب ۱۴۰۲ است که از امسال اجرایی می‌شود و امروز هم افتتاح دادگاه‌های صلح را در تهران داشتیم بر اساس همین قانون جدید در این قانون الزامی نیست که افراد ابتدائاً بیایند شورا آن صلاحیت‌هایی که ابتدا آن می‌آمدند شورا اینک می‌رود به دادگاه صلح از دادگاه صلح به شوراهای حل اختلاف ارجاع می‌شوند البته با رضایت افراد یعنی الزامی نیست که باعث شود با نارضایتی خدای ناکرده کسی برود ولی آنجا فواید کار را برای مردم تشریح خواهند کرد.
برای مردمی که مراجعه می‌کنند به دادگاه‌های صلح تعیین نوبت می‌شود وقتشان محفوظ است این کار را که کردند بعد می‌گویند اگر مایل بودید همین اتاق بغل تشریف ببرید شورای حل اختلاف است و شاید خیلی زودتر از آن زمانی که برایتان تعیین کردیم سر یک هفته بتوانید مسئله‌تان را حل و فصل کنید با توافق همدیگر و حفظ حقوقتان و تامین حقوققتان اگر حقوقی از دست رفته جبرانش را پیدا کنند یک صورت جلسه سازش می‌نویسند و می‌دهند گزارش اصلاحی صادر می‌شود این تعبیر گزارش اصلاحی یک تعبیر حقوقی است وقتی که قاضی دادگاه صلح پای این را امضا می‌کند مثل رای قضایی لازم الاجرا است با سرعت بیشتر و آسانی و رضایت طرفین این اتفاق می‌افتد و اگر نخواستند ارجاع می‌شود به شعب دادگاه صلح و رأیش را خواهند گرفت.
سوال: من این سوال را از این منظر پرسیدم که اتفاق افتاده فردی دعوت شده بر اساس دادخواستی که دیگری صادر کرده به شعب حل اختلاف و رفته دیده که طرف شاکی در آن شورا در آن جلسه‌ای که تعیین شده حضور پیدا نکرده و گفته که من نمی‌آیم اینجا توافق نخواهیم کرد برود به دادگاه طبیعتاً یک زمانی را باید طی کنند آنچه که شورای حل اختلاف اعلام رای کند و اعلام نظر کند و برود در یک شعبه‌ای ارجاع شود و بعد هم مراحل بعدی که دارد از این منظر این سوال را پرسیدم که این الزام اگر وجود دارد که به شورای حل اختلاف و یا از این به بعد به دادگاه صلح برود پس طرفین باید ملزم باشند که در جلسه حضور پیدا کنند؟
صادقی: ببینید در قانون قبلی این پیش‌بینی نشده بود ما اینجا این پیش‌بینی را کردیم در این قانون جدید و آیین نامه‌هایش در آیین نامه‌هایش اینجور پیش بینی شده که ابتدا باید در دادگاه صلح که می‌رود تعیین نوبت شوند و آمار پرونده‌ها افزایش پیدا نکند یعنی چی یعنی اینکه اگر ارجاع به شورا شد باز پرونده همچنان در دادگاه صلح است و سر نوبت خودش رسیدگی خواهد شد پس هیچگونه اطاله دادرسی رخ نخواهد داد، بلکه اگر در شورا هم به توافق رسیدند زمان دادرسی کاهش پیدا می‌کند این خاصیت را دارد حقوق مردم تماماً محفوظ است وقتشان محفوظ است فقط از این فرصت مابین الان و تعیین وقت بعدی ممکن است ۶ ماه دیگر نوبتشان شود در این فاصله می‌توانند از این فرصت هم استفاده کنند.
سوال: تعداد سوالاتی که درباره دادگاه صلح است زیاد است و بخش اعظم برنامه را می‌خواهیم به همین موضوع اختصاص بدهیم، چون اشاره کردید که هم تازه تاسیس است و هم قانون جدید بیشتر می‌خواهیم درباره این دادگاه صحبت کنیم تا انشاالله مشکلات مردم هرچه سریع‌تر حل شود اگر نیاز به حضور داشته باشند یکی دو نکته را من از محضرتان بپرسم و بعد انشاالله به صورت تفصیلی به دادگاه صلح خواهیم پرداخت درباره داوری حرفه‌ای می‌فرمایید که وضعیت چگونه است و آخرین خبرها در این حوزه چیست؟
صادقی: داوری حرفه‌ای بر اساس قانون به عهده قوه قضاییه و در قوه قضاییه به عهده مرکز حل اختلاف است که باید ساماندهی شود و این یک فرصت بی‌نظیری است برای همه مردم ببینید قبل از این داوری حرفه‌ای اصلاً تعریف نشده بود و وجود نداشت افراد گاهی بی صلاحیت وارد عرصه داوری می‌شدند و گاهی آرایی صادر می‌کردند که آن اوزان حقوقی لازم را نداشت انصاف گاهی در آن رعایت نمی‌شد و مشکلاتی را به وجود می‌آورد برای مردم لذا یک جو بی‌اعتمادی نسبت به داوری که مربوط به بخش خصوصی است وجود داشت خیلی مردم توجه نمی‌کردند به این و نمی‌رفتند به سمتش، اما اینک با این ساماندهی که دارد صورت می‌گیرد و افراد با صلاحیت پروانه داوری دریافت می‌کنند تا حالا ما چنین چیزی نداشتیم این شبیه پروانه وکالت است که فقط به افراد با صلاحیت داده می‌شود آموزش باید دیده باشند صلاحیت‌هایشان تایید شده باشد بعد به آنها داده می‌شود.
سوال: برای چه پرونده‌های داوری نیاز است؟
صادقی: هر پرونده‌ای که خود مردم در قراردادهایشان شرط داوری کرده باشند و یا بعداً توافقنامه داوری امضا کنند یعنی با رضایت طرفین است.
سوال: و یا شعبه دادگاه این نظر را بدهد که به داوری ارجاع بدهد؟
صادقی: نه ببینید دادگاه نمی‌تواند الزام کند به داوری بروید مگر قبلاً قراردادی داشته باشند در آن قرارداد شرط داوری وجود داشته باشد یا بعداً در خود دادگاه با هم توافق کنند که به داوری بروند پس یکی از این دو راه را دارد بدون توافق طرفین کسی به داوری ارجاع نمی‌شود این نکته مهمی است ولی یک جا‌هایی در قرارداد‌هایی وجود دارد، مثل قرارداد‌های مثلاً ساخت منازل مسکونی تعاونی‌ها خیلی‌ها شرط داوری را پیشاپیش آوردند آنجا مردم هم که چشم بسته امضا می‌کنند و نمی‌خوانند اینها را بعد می‌بینید این را توجه ندارند مشکلی که پیدا می‌شود وقتی به بند آن قرارداد مراجعه می‌کنند می‌فهمند که فقط باید بروند داوری ولی من اینجا توصیه می‌کنم که قید داوری را با حرفه‌ای توام کنید داوری حرفه‌ای فقط بپذیرید و داوری حرفه‌ای را حذف کنید مطلقا.
سوال: یعنی در قراردادشان حتماً قید کنند داوری حرفه‌ای؟
صادقی: اگر هم نبود اشکال ندارد آن قرارداد‌های قدیم بگویند الان می‌خواهیم توافق کنیم روی داور تعیین داور فقط از داوران دارای پروانه و حرفه‌ای استفاده کنند، چون اینها با صلاحیت هستند هم صلاحیت فردی‌شان و هم دانششان تایید شده است آن فنی را که می‌خواهند داوری کنند حتماً باید دانششان احراز شده باشد ما آزمون‌های سختگیرانه داریم در این مسئله.
سوال:الان آزمون‌ها برگزار شده؟
صادقی: برگزار شده بله ما منظم آموزش داریم هر سالی دو سه نوبت آزمون می‌گیریم و کسانی که موفق شوند بعد پروانه داوری می‌گیرند.
سوال: الان رسماً آغاز به کار کرده این داوری حرفه‌ای در همان شوراهای حل اختلاف؟
صادقی: ببینید داوران آزادند بخش خصوصی هستند مثل وکلا، اما کار‌های سنجششان آموزششان تایید صلاحیت و صدور پروانه‌شان با ما است ما نظارت بر کارشان داریم، اما آنها آزادانه کار می‌کنند.
سوال: چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند که این صلاحیت را دریافت کنند؟
صادقی: در هر رشته‌ای که می‌خواهند داوری کنند باید تخصص آن رشته باشند مثال اگر می‌خواهند در امر خانواده داوری کنند باید در مسائل روانشناسی یا امور خانواده تخصص داشته باشند اگر می‌خواهند در مسائل حقوقی داوری کنند حتماً باید حقوقدان باشند اگر می‌خواهند فرض کنید مسئله پزشکی هست داوری کنند باید از حوزه پزشکی تخصص لازم را داشته باشند.
سوال: تفاوت این داوران حرفه‌ای با آن کارشناسان رسمی قوه قضاییه در چیست، چون آنها هم آزمون دارند؟
صادقی: بله همینطور از کارشناسان کارشان این است که فقط نظر کارشناسی می‌دهند رای نمی‌دهند نظر کارشناسی شان بعداً باید یک کسی مثل قاضی یا داور او رای بدهد، او می‌تواند مبنای قاضی یا داور قرار بگیرد حال ما چه کار کرده‌ایم اتفاقاً بعضی از همین کارشناسان متعهد و متخصص را دعوت کرده‌ایم یعنی از همه آنها دعوت کرده‌ایم، بعضی‌هایشان آمده‌اند و داور هم شده‌اند یعنی هم پروانه کارشناسی دارند هم پروانه داوری یعنی ضمن اینکه کارشناسی را می‌توانند انجام بدهند، اما داوری هم می‌توانند انجام بدهند، چون صلاحیتش را داشته‌اند و پروانه هم گرفتند پس دو تا حیثیت کاری است او تشخیص موضوع می‌دهد یک موضوع را دقیقاً ترسیم می‌کند که چه وضعی دارد کار کارشناس تا اینجای کار است، اما حکم را کی می‌دهد یا قاضی یا اگر رفته باشند داوری داور می‌دهد.
سوال: این درخواست داوری حرفه‌ای که اشاره کردید مستلزم هزینه است از طرف مردم یعنی هزینه‌ای باید برایش پرداخت کنند؟
صادقی: بله همانطور که برای دادرسی در دستگاه قضایی هم باید هزینه پرداخت کنند برای داوری هم باید هزینه پرداخت کنند.
سوال: متناسب با آن پرونده تعرفه مشخص می‌شود؟
صادقی: بله تعرفه مشخص دارد سالانه تعرفه‌ها بر اساس قانون به امضای رئیس قوه قضاییه می‌رسد و ابلاغ می‌شود و البته اصلش بر توافق طرفین استواراست، اما آن طرف‌ها نشان می‌دهد که در این فضا می‌توانید عمل کنید یک حداقل‌هایی دارد و یک حداکثر‌هایی دارد.
سوال: پرونده‌های داوری که مثل سایر پرونده‌ها به دادرسی کشیده نمی‌شود هزینه‌های داوری؟
صادقی: نه دیگر کسی بتواند پرداخت می‌کند البته ما آنجا پیش بینی کرده‌ایم کسانی که واقعاً ناتوانی دارند از پرداخت هزینه دادرسی یعنی کسانی که تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی باشند با ارائه گواهی اینها از تخفیفات زیادی بهره‌مند می‌شوند.
سوال: چه میزان تا چند درصد تخفیف؟
صادقی: بعضاً ممکن است تا صفر هم بشود یعنی همانطور که تعدادی از وکلا یعنی وکلا در طی سال باید یک تعدادی از پرونده‌ها را مجانی وکالت کنند برای داوران هم ما این را پیش بینی کرده‌ایم اینها برای موارد خاص است البته هزینه‌های داوری در مجموع زیاد نیست یعنی سعی کردیم معتدل باشد هم یک درآمدی برای بخش خصوصی باشد و هم به مردم فشار نیاید سعی کرده‌ایم که معتدل باشد سقف گذاشتیم برایش نمی‌گذاریم سقف‌ها بالا برود در داوری‌های غیرحرفه‌ای متاسفانه گاه پول‌های نجومی دریافت می‌کردند که ما این را قبول نداریم در داوران حرفه‌ای اینها رعایت می‌شود اگر موردی گزارش شود تخلفی صورت بگیرد با آنها برخورد می‌شود و سرجمع پرداخت هزینه مردم برای حل و فصل یک دعوا در داوری بسیار کمتر از مسیر دادگستری است، چرا، چون در دادگستری با یک بار دو بار که تمام نمی‌شود گاهی دو سه مرحله این ادامه پیدا می‌کند دعوا بعد هزینه وکالت باید بدهند خوب این خیلی پرهزینه خواهد شد سرجمع آن هزینه‌ها را با هزینه داوری مقایسه کنید این بسیار کمتر است هم زمانش کمتراست گاهی در ظرف یکی دو ماه تمام می‌شود.
سوال:سقف زمانی گذاشته‌اید؟
صادقی: نه سقف ندارد، اما خود داوران خیلی سریع می‌توانند کارشان را انجام بدهند و اگر زمانشان طولانی شود از امتیازات آنها کاسته می‌شود.
سوال: درباره داوری حرفه‌ای نکته دیگری مانده بفرمایید؟
صادقی: نکته زیاد است ولی می‌ترسم برای بخش‌های دیگر جا نماند.
سوال: یک موضوع دیگر هم من از محضرتان بپرسم در مورد پویش به عشق امام حسین علیه السلام می‌بخشم که به تازگی پایان یافته چه نتایجی داشته این پویش؟
صادقی: خوب پویش‌های این چنینی ما همیشه داریم در طی سال ۴ تا ۵ نوبت پویش‌هایی داریم در تمام این پویش‌ها واقعاً مردم به عشق اهل بیت اقدامات خیلی عالی می‌کنند مثلاً در همین پویش دست کم حدود ۱۴۰ نفر از قصاص نجات یافتند در طی فاصله حدود دو ماه ۴۰ روز از عاشورا تا اربعین خب این خیلی عالی است و نیز حدود ۳۷۰۰ از زندان نجات پیدا کرده‌اند به کمک همین خیرین به عشق امام حسین آمدند زندانی آزاد کردند یا آن طلبکار آمد به عشق امام حسین بخشید بخشی از آن طلبش را و زندانی را آزاد کرد این برکات اهل بیت است.
سوال: حاج آقا صادقی در بخش ابتدایی اشاره‌ای به دادگاه صلح داشتید که امروز به صورت رسمی در تهران و سراسر کشور آغاز به کار کرد و در این بخش هم به صورت کوتاه صحبت‌های معاون اول محترم قوه قضاییه را با هم دیدیم ابتدا بفرمایید که استقرار این دادگاه‌ها در کنار شورای حل اختلاف چه مزیت‌هایی دارد و چه کمکی به مردم و مراجعان خواهد کرد؟
صادقی: دادگاه‌های صلح یک تاسیس جدید است و بر اساس همین قانون جدید شوراهای حل اختلاف تاسیس می‌شود، چرا در دل قانون شوراهای حل اختلاف دادگاه صلح پیش بینی شد و چرا اسمش دادگاه صلح شد؟ این دو تا موضوع به ما می‌فهماند که این دادگاه‌ها اولاً باید تلاش کنند برای صلح و سازش و اگر نشد آنگاه رای بدهند یعنی هم شأن دادگاه را دارند هم شأن صلح و سازش دو تا شأن مهم و ماموریت اولشان سازش است.
سوال: از لحاظ ساختاری بالاتر از شوراهای حل اختلاف باید ببینیم؟
صادقی: بله حتماً، چون قاضی است و قاضی در راس قرار دارد و شوراها زیر نظر قاضی کار می‌کنند هر دادگاه صلح لااقل یک شورای حل اختلاف و در تهران دست کم دو شورای حل اختلاف در کنارشان هستند چرا بیشتر شده در تهران در شهرستان‌ها کمتر است همان یک شعبه کافی است، اما در تهران به دلیل زیادی پرونده‌ها و شلوغی ارجاعاتی که به دادگاه صلح می‌شود ناچارند از دو تا شورا کمک بگیرند این کمکی که می‌گیرند موجب این می‌شود که بسیاری از کار‌های اولیه در پرونده توسط شوراها انجام می‌شود تحقیقات انجام می‌شود اگر معاینه محل لازم باشد در شورا انجام می‌شود پرونده آماده آماده می‌شود دیگر قاضی دادگاه صلح راحت می‌تواند رای بدهد، اما قبل از آن تلاش می‌کنند سازش بدهند.
سوال: در دادگاه صلح یا در شوراها؟
صادقی: در شوراها اشکال نداره در دادگاه هم باشد ولی دیگه کمکی همان دادگاه شورا است لذا در شورا سازش می‌کنند اگر سازش نشد پرونده آماده است قاضی به سرعت بیشتری می‌تواند رای را صادر کند این یکی از خواصی است که این دو تا در کنار هم هستند هر دو به هم کمک می‌کنند هم قاضی برای سازش کمک می‌کند هم شورا برای تحقیقات پرونده و آماده‌سازی پرونده کمک می‌کنند سرعت بیشتری می‌گیرد.
سوال: آن نکته‌ای که بخش قبل پرسیدم که در زمان ثبت دادخواست مشخص شود اینجا دیده شده در قانون؟
صادقی: ببینید در قانون سه نوع ورودی برای شوراهای حل اختلاف پیش بینی شده یکی ورودی اولیه است که هر کسی داوطلبان مایل بود می‌تواند همان دادخواست را که می‌دهد بگوید من می‌خواهم بروم شوراها قانون اجازه را داده یکی دیگر از طریق دادگاه صلح بیایند به شوراها یعنی ابتدا می‌روند دادگاه صلح این دیگر به انتخاب خودشان است می‌روند به دادگاه صلح اگر آنجا خواستند بعد می‌آیند به شوراها یکی دیگر هم سایر محاکماست یعنی شما اگر رفته باشید خدایی نکرده پرونده‌ای باشد در دادگاه خانواده آنجا زن و شوهری اختلاف دارند همانجا می‌توانند ارجاع به شورای حل اختلاف بدهند. سوال: قاضی باید این کار را انجام بدهد؟
صادقی: بله همانجا قاضی ارجاع می‌دهند که احتمال سازش داشته باشد خدا کند در پرونده‌های خانواده اصلاً رای صادر نشود و بتوانند همان اول کار به سازش ختم کنند پس در دادگاه‌های دیگر در دادسرا و در همه محاکم دیگر هم می‌توانند آن پرونده‌هایی که قابلیت صلح و سازش را دارند بفرستند به شوراها پس سه مبدا ورودی این چنینی دارد البته مقامات ارجاع هم می‌توانند ارجاع بدهند این مجموعه ارجاعات است که به شوراها صورت می‌گیرد.
سوال: در این مسیری که توضیح دادید هدف گذاری که بیان شده برای دادگاه صلح چه روندی پیش بینی شده چه روندی در دستور کار قرار گرفته که این فرهنگ صلح و سازش در پرونده‌های قضایی به سرانجام برسد و این دادگاه‌های صلح بتوانند این مسیر را ایجاد کنند و به تعبیری این فرهنگ را ایجاد کنند در بین مردم؟
صادقی: ببینید یک مسئله همانطور که معاون اول قوه قضاییه هم در صحبت‌هایشان امروز اشاره فرمودند این است که اینها واقعاً دادگاه هستند دادگاه صلح واقعاً مثل بقیه دادگاه‌ها دقیقاً مانند آنها شأن قضایی دارند رای می‌توانند صادر کنند و رایشان هم نصفش تقریبا از آرا همان جا قطعی می‌شود دیگر تجدید نظرخواهی ندارد این یکی از نوآوری‌های این قانون است نصف دیگرش تجدید نظر خواهی دارد اون‌هایی که پیچیده‌تر و مهمتر باشم این یک نکته پس شان دادگاهی دارد، اما آن شأن صلح و و سازشش چگونه اینها می‌توانند در روند صلح و سازش موثر باشند یکی از آموزش‌هایی که معمولاً گذاشته می‌شود برای همکاران عزیزمان این است که قدرت اقناع مردم را داشته باشند برای اینکه به اینها توجه را بدهند که اگر بروند به شورای حل اختلاف و اگر سازش کنند چه فوایدی برایشان دارد هیچگونه از حقوقشان تضیعی نمی‌شود، چون یکی از اصولی که ما معمولاً آموزش می‌دهیم به همکارانمان این است که در هنگام صلح و سازش هم قواعد انصاف باید رعایت شود سازش غیرمنصفانه را ما به هیچ وجه قبول نداریم سازشی که تحت فشار باشد و حقوق تضیعی شده را اصلاً در نظر نگیرد ما قبول نداریم این شبیه کار اسرائیل و فلسطینی‌ها می‌شود اون‌ها می‌گویند بیایید سازش کنیم ولی ما هیچ حقی به شما نمی‌دهیم این اصلاً قابل قبول نیست.
صادقی: اون‌ها می‌گویند سازش کنیم ولی هیچ حقی به شما نمی‌دهیم و این قابل قبول نیست حرف ظالم را نمی‌پذیریم ولی در شوراها سعی مان است سازش براساس عدل و انصاف و تامین حقوق کسی که حقوقش ضایع شده باشد، اینها تبیین می‌کنند و و مردم اگر خواستند می‌روند به شورا
کاری که در شورا صورت می‌گیرد زمانی از آنها نمی‌گیرد و زمانی که قبلا ثبت شده است و موجب اطاله دادرسی نمی‌شود و مرحله جدیدی اضافه نمی‌کنند.
سوال: بعضا احکام صلح قطعی است و نیازی به تجدیدنظر ندارد، سرعت کار را بالا می‌برد، اما با وجود شورای حل اختلاف و دادگاه صلح موازی کاری صورت نمی‌گیرد؟
صادقی: دادگاه صلح به کمک شورا قرار است حل اختلاف کند، آن قدر وقتی چهارصد پرونده در ماه و بازوی دادگاه صلح است، هم کار صلح و سازش را انجام می‌دهند و هم کار آماده سازی پرونده، گاهی چقدر طول می‌کشید شورا انجام می‌دهد و این سرعت کار را بالا می‌برد.
سوال: یک داوری حرفه‌ای هم داشتیم در کنار شوراها؟
صادقی: تحقیقات هم می‌کنند اگر نیازی به کارشناسی باشد همان شورا می‌فرستد به کارشناسی و اگر معاینه محل باشد می‌روند می‌بینند و مقدمات آماده شده است و تصمیم گیری دادگاه.
سوال: در زمان ثبت دادخواست فرد می‌تواند انتخاب کند که به شورا برود یا دادگاه صلح و اگر دادگاه صلح تشخیص داد به شورا برمی گردد و داوری را بفرمایید.
صادقی: داوری یک چیز دیگری است به موازات دادگاه تنها در جایی به داوری می‌روند افراد که خودشان بخواهند یا قبلا در قرارداد خواستند یا الان که در دادگاه آمدند یک توافق جدید می‌کنند، می‌توانیم داوری و حل کنیم، اگر خواستند می‌روند و اگر نخواستند نمی‌روند.
سوال: حل اختلاف تامین اطلاعات شود از الزامات نیست و باعث کاهش هزینه‌های دادرسی می‌شود دادگاه صلح؟
صادقی: هزینه تجدید نظرخواهی در نیمی از این پرونده‌ها که آن جا می‌رود.
سوال: مصداقی بفرمایید؟
صادقی: صلاحیت دادگاه صلح تا صد میلیون تومان اختلافات مالی است ولی تا ۵۰ میلیون قطعی است و بالای ۵۰ میلیون تجدید نظر خواهی است، تعداد صلاحیت در ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف که از ۲۶ بند صلاحیت متنوع است که حدود نیمی قطعی است.
سوال: چه دعاوی دیگری به دادگاه صلح ارجاع خواهد شد؟
صادقی: دعاوی ثلاث یعنی مربوط به زمین هاست، برای بهره برداری از زمین یا کسی ممانعت از حقی کرده است و امثالهم، اصلاح بعضی از اسناد مثل شناسنامه، مثل گواهی‌های پایان دوره‌های آموزشی و دیپلم مدرکش اشکالی دارد که می‌خواهد اصلاح کند.
رسیدگی به دعاوی مالی خانوادگی تا نساب صد میلیون تومان.
سوال: که در دادگاه صلح قطعی می‌شود و نیازی به دادگاه خانواده نیازی نیست برود؟
صادقی: عقودی دارد که در دادگاه خانواده قطعی نمی‌شود حتی مالی تا ۵۰ میلیون قطعی نمی‌شود، بندی است که نیمی از موارد قطعی نمی‌شود و نیمی قطعی می‌شود.
سوال: به تعبیری این وعده را به مردم بدهیم که پرونده و رسیدگی به آنها در دادگاه صلح کار را برای شان آسان‌تر خواهد کرد؟
صادقی: شرط دارد، به شرطی که مردم استقبال کنند، از این که بروند شورا، اگر نروند شورا چی.
سوال: آن مقدماتی که اشاره کردید؟
صادقی: آن مقدمات طی نمی‌شود و معطل خود دادگاه شوند و در دادگاه زمان رسیدگی طولانی‌تر خواهد بود و نوبت نیاز به تجدید داشته باشد و چند نوبت دیگر برود که طولانی شود.
قاضی توصیه می‌دهد که می‌گوید همین بغل کارتان زودتر حل خواهد شدکه اگر عمل کنند زودتر حل خواهد شد.
سوال: پرونده‌ها به صورت الکترونیکی به شوراها می‌روند؟
صادقی: بستگی دارد، اگر در یک شعبه‌ای تجهیزات کامل باشد و از ابتدا پرونده به شکل الکترونیک شکل گرفته باشد و تا آخر به شکل الکترونیک به شورا می‌رود و برمی گردد و بعضی ازجا‌ها این تجهیزات را دارند، بعضی ازاستان‌ها تمام الکترونیک کار می‌کنند هم دادگاه و هم دادگاه صلح، بعضی‌ها تجهیزات کافی ندارند، یا بعضی از مردم توانایی کار الکترونیک ندارند و تجهیزات اسکن کردن کافی نیست و کار به شکل کاغذی می‌آید و فعلا هر دو قسم داریم و سیاست قوه قضاییه این است تا جایی که بشود حذف کاغذ انجام شود.
سوال: برای حذف کاغذ چه روندی در پیش دارید؟
صادقی: ما مشکل اصل زیرساختی نداریم عمدتا تجهیزات کمبود داریم که حجم زیادی تجهیزات لازم داریم، مثل ارتباط الکترونیک، خیلی وقت دادرسی‌ها در بعضی از جا‌ها که تجهیزات بوده است از راه دور از منزل هم دادنامه داده است و هم رسیدگی صورت گرفته است و زندانی لازم نیست که همه بردارند بیاورند.
سوال: همچنان
صادقی: ما گام اول الکترونیک کردن هستیم، برای الکترونیک کردن همه کار‌ها زمان می‌طلبد.
سوال: چقدر زمان لازم دارد؟ برای بودجه ۱۴۰۴ پیش بینی کردید؟
چقدر اعتبار نیاز دارد این کار؟
صادقی: بله پیش بینی کردیم و این به فناوری قوه قضاییه مربوط است و یک بخش دیگر آموزش‌های مردم است، مردم هم باید بتوانند استفاده کنند از این فضای الکترونیک اگر نتوانند این باز تبدیل به کار‌های کاغذی می‌شود.
سوال: بهتر نیست این زیرساخت‌ها فراهم شود بعد دادگاه صلح راه اندازی شود؟
صادقی: این فرصت را نباید از دست دهیم و دادگاه صلح در هر صورت می‌تواند کارش را بکند.
سوال: آمار اولیه‌ای که در شورای حل اختلاف وجود دارد، این انگیزه وجود دارد که مردم به دادگاه صلح سوق پیدا کنند؟
صادقی: دادگاه صلح یک صلاحیت‌هایی دارد، که مردم مجبور هستند که به طرف دادگاه صلاح بیایند.
سوال: دادگاه‌های صلح از امروز راه اندازی می‌شود، این عوامل انگیزشی برای مردم ایجاد شده است که برای حل و فصل دعاوی به سمت دادگاه صلح سوق پیدا کنند؟
صادقی، رئیس مرکز توسعه شورای حل اختلاف کشور: مردم اگر بدانند به دادگاه صلح بروند و بعد به شورا بروند آیا ضرری می‌کنند یا چیزی از دست می‌دهند کسانی که پرونده شان به دادگاه صلح رفته است، اگر به شورا بروند نه تنها چیزی را از دست می‌دهند، نه زمان، نه هزینه و هیچ چیزی از دست نمی‌دهند، فقط فرصتی پیش روی شان است؛ که هم زودتر به نتیجه برسد هم کم هزینه‌تر باشد برای بعدش، هم روابط اجتماعی شان حفظ شود و هم با رضایت خاطر تمام شود و کلی خواص دارد.
سوال: هزینه ثبت در دیگر محاکم کمتر دیده شده است؟
صادقی: هزینه جدیدی برای شوراها وجود ندارد، همان هزینه‌ای که ابتدا دادند همان کفایت می‌کند و اگر در محاکم دیگر رفته باشند ابتدائا که اگر در صلاحیت دادگاه خانواده، کیفری یا حقوقی هست که رفتند آن جا و هزینه زیادی پرداخت کردند و رفتند دادگاه حقوقی که اگر رفتند شورای حل اختلاف و سازش کردند نصف هزینه‌هایی که پرداخته شده است در آن جا به آنها بازگردانده می‌شود.
سوال: در چه فاصله زمانی؟
صادقی: بسته به سازوکارش است باید اعلامیه به خزانه داده می‌شود تا نیمی که به پرداخت کننده برگردد.
سوال: بعد از دادگاه صلح این اتفاق می‌افتد یا در دوره شوراها همین طور بوده است؟
صادقی: نه از مزایای قانون جدید است، شورای حل اختلافی که می‌تواند در خدمت سایر دادگاه‌ها باشد، این دیگر فقط مال دادگاه صلح نیست.
سوال: اگر اساسا وارد شوراها و دادگاه صلح شوند از آن جا هزینه نصف است در سایر محاکم تعریف شده است؟
صادقی: در امور مالی نصف است، در غیر امور مالی مشابه بقیه است، چون مقدارش کم است، در مسایل مالی درصدی از میزان خواسته است این هزینه بالاتر است، فرض کنید میزان خواسته تان اگر یک میلیارد یا بیشتر باشد باید ۳۵ میلیون تومان هزینه دادرسی دهید ولی در شورا این نصف می‌شود.
سوال: با این توضیح می‌توانیم بگوییم دادگاه صلح روند ورودی پرونده‌ها به سایر محاکم قضایی را کاهش دهند؟
صادقی: دادگاه صلح، چون صلاحیت‌های خودش دارد، بخشی از دادگاه‌های دیگر را کاهش داده به دادگاه صلح می‌آید و شورای حل اختلاف که آن را کاهش دهند که اگر پرونده موضوعی در صلاحیت دادگاه صلح نباشد مربوط به دادگاه خانواده یا حقوقی است، دادگاه صلح نمی‌تواند کاری بکند ولی شوراها می‌توانند در اختیار آن دادگاه شده و باعث سرعت رسیدگی‌ها شوند.
سوال: درباره صلاحیت رسیدگی دادگاه صلح و این که موازی کاری با سایر پرونده‌های کیفری یا حقوقی خواهند بود، مشخصا پرونده حقوقی، کیفری و اطفال؟
صادقی: در دادگاه‌ها صلاحیت‌ها تقسیم می‌شوند، در آن یازده بند اشاره کردم، اینها ذاتی دادگاه صلح است یعنی وقتی این صلاحیت‌ها بود و پرونده‌ای تحت این عناوین قرار گرفت دیگر هیچ دادگاه دیگر حق ورود ندارد، چیزی که در صلاحیت دادگاه حقوقی است دادگاه دیگر حق ورود ندارد و موازی کاری نمی‌تواند پدید بیاید.
اولین چیزی که دادگاه بررسی می‌کند باید ببیند در صلاحیت خودش هست یا نیست، اگر بود بعد شروع به رسیدگی کند، اگر نبود باید بفرستد به دادگاهی که حق دارد و در صلاحیت آن است.
سوال: احتمال بروز اختلاف بین دادگاه صلح و مرجع دادگاه دیگر هست؟
صادقی: دیگر نیست، فقط در برداشت موضوع اشتباه یا اختلافی پیدا شود که راه حل اختلاف شمرده شده است که راه حل این را ارجاع می‌دهند به دادگاه حقوقی شعبه یک دادگاه حقوقی استان که رفع اختلاف می‌کند.
در قانون آئین دادرسی هم کیفری و هم مدنی پیش بینی شده است که رفع اختلاف‌ها با دیوان عالی کشور است، این جا برای سرعت کار این جور پیش بینی شده است که خود استان فورا حل و فصل می‌کند که اگر کیفری بود شبعه یک کیفری و اگر حقوقی بود شعبه یک حقوقی.
سوال: ساعت کار فعالیت دادگاه صلح چگونه است، مثل سایر محاکم قضایی؟
صادقی: اصل بر این است که مشابه بقیه محاکم است، اما نیاز بود می‌توانند در ساعات خارج از وقت اداری و در روز‌های تعطیل خودشان تشخیص دهند تراکم پرونده است و مردم مشکل دارند و صفی طولانی ایجاد شده است روز‌های تعطیل هم رسیدگی کنند.
سوال: این نوآوری دادگاه جدید است؟ در مورد مواد سیزده و پانزده قانون شورای حل اختلاف بفرمایید؟
صادقی: سه تا ماده را بگویم ماده دوازده صلاحیت دادگاه صلح بیان کرده است و شورای حل اختلافی که در خود دادگاه مستقر است، ماده سیزده آن است که اگر یک کسی که خواهان پرونده است خودش داوطلبانه بخواهد به شورا بدهد، این اجازه را دارد به شورا برود.
ماده ۱۵ سایر مراجع قضایی یک پرونده‌ای را تشخیص می‌دهند، امکان صلح و سازش دارد به شوراها ارجاع می‌دهند، در تمام اینها رضایت طرفین یا عدم رضایت شان احراز شود.
سوال: دوازده و سیزده و پانزده سه شان متفاوت، چهارده چیست؟
صادقی: ۱۴ خودش در امر صلح و سازش ورود می‌کند و در ماده ۱۱ می‌گوید اصلا به شورا نرود مثل اصل طلاق، اصل نسب، یعنی اثبات کنم که من فرزند کی هستم که خیلی مهم و حیاتی است و سازش پذیر نیست و اجازه صدور رای طلاق را ندهند مثل شورا و این ها، استثنائات است و چیز‌هایی که نباید به شورا برود.
سوال: در بخش ابتدایی اشاره کردید که تعدادی نقاط مشخصی برای دادگاه صلح در نظر گرفته شده است، در تهران در کجا در نظر گرفته شده است و چند تا مرکز است؟
صادقی: ما نزدیک دو هزار شعبه در سراسر کشور دادگاه صلح داریم، همه بخش‌ها همان آن بخش صلاحیت دادگاه صلح دارند و آن جا دادگاه صلح جدا نیست و در همان مجتمع قضایی رسیدگی می‌شود ولی در شهرستان‌ها دادگاه صلح شان جداست و در مراکز استان هم هستند، اما در شهر‌های بزرگ معمولا مجتمعی ایجاد می‌کنند ویژه دادگاه صلح و حل اختلاف.
در تهران ۱۲ مجتمع پیش بینی شده است که بعدا افزایش خواهد یافت و امروز که افتتاح شد ۱۲ مجتمع با هم افتتاح شدند و دو تا ازاین مجتمع‌ها جدید هستند و ۱۰ تای از همان مجتمع که دادگاه‌های صلح در شوراهای حل اختلاف مستقر شدند.
فعلا ۱۲ تا مجتمع مستقل در شهرتهران و البته از شوراهای حل اختلاف دیگر حدود سی تا مجتمع حل اختلاف در شهر تهران داریم که از آنها به تدریج دادگاه صلح مستقر می‌کنند یعنی شش تای دیگر مستقر شده است و اضافه هم خواهد شد.
یعنی ۱۸ تا امروز مستقر می‌شوند ولی دوازده تا مختص دادگاه صلح و آن‌های دیگر زیرمجموعه یک دادگاه دیگر هستند و هر منطقه شهرداری مجتمع خاص خودش را دارد و مردم دسترسی راحت داشته باشند.
سوال: برای اضافه شدن چه زمانی دیده شده است؟
صادقی: در سه چهار ماه آینده، سه چهار مجتمع دیگر اضافه می‌شود.
سوال: فرهنگ سازی در زمینه دادگاه صلح و موضوع فرهنگ صلح و سازش را بفرمایید و در جمع بندی یک قدری بیشتر بفرمایید؟
ما نیازمند فرهنگ سازی فراوانی هستیم، اولا آگاهی‌های حقوقی مردم در چیز‌هایی که زیاد سروکار پیدا می‌کنند بالا ببریم، ثانیا مردم این را خوب لمس کنند نه فقط یک آگاهی دهیم بلکه لمس و محسوس شود برای شان هنگامی که به کار داد گاهی مراجعه می‌کنند چه پیچیدگی‌ها و طول مدت و هزینه زیادی خواهد داشت و اگر به شوراها بروند و سعی کنند با صلح و سازش و صفا و صمیمیت و برادرانه حل کنند مسئله شان و لاینحل نماند و حل مسئله را دو گونه پیش برد و این فرهنگ سازی جدی می‌خواهد، فرض کنیم یک زن و شوهر، جوان تازه ازدواج کرده است وسال اول ازدواج سر یک چیز‌های کوچک دعوای شان شده است، دادگاه خانواده اگر خانم شکایت کند و آقا بر سر لج بیافتد و دوباره یک شکایت دیگر و نتیجه اش چه می‌شود یعنی انقطاع خانواده، اگر این را به کسانی که واردند مراجعه کرده و بگویند این اختلاف داریم، راه حل منصفانه‌ای به ما ارائه دهید و این شدنی است و این باعث می‌شود که نیاز به تیزرسازی و فیلم‌های سینمایی و کاشت‌های لازم گنجانده شود.
سریال آقای قاضی که پخش می‌شود، سلسله سومش که قراراست ساخته شود اشاره به دادگاه‌های صلح و شورای حل اختلاف اختصاص می‌یابد.
یک سلسله نمایشی دیگر در دست تهیه است با تهیه کننده اش صحبت شده است و در حال نگاشت سناریو هستند و برای سال آینده تولید خواهد شد و برنامه‌های کوتاه تبلیغی که یک دقیقه‌ای و دو دقیقه‌ای که تولید می‌شود و بیشتر زحمتش با مرکز رسانه قوه قضاییه و ما مشارکت می‌کنیم و این برنامه‌ها به تعداد زیاد پخش شود تا فرهنگ سازی شود والا فرهنگ سازی صورت نمی‌گیرد، مشارکت صدا و سیما نقش آفرین است و هر جا مشارکت کردند اثربخش بوده است و ما تشکر می‌کنیم از صدا و سیما.
سوال: در فضای مجازی هم اگر گسترش پیدا کند مردم در جریان قرار می‌گیرند.
صادقی: رسالت عمومی و اجتماعی رسانه‌ها را باید مکررا یادآور شویم هم صدا وسیما، هم فضای مجازی، هم رسانه‌های مکتوب، صوتی و تصویری و ائمه جمعه همه مسئولیت دارند فرهنگ سازی صلح و سازش و جلوگیری از تنش.
