با حضور ترامپ احتمالا سیاست عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل به ویژه بعد از جنگ غزه دنبال خواهد شد. موضوع مهم در این میان میزان درگیر شدن و همگرایی اعراب خلیج فارس با این نظم جدید است. اگر این کشور‌ها بخواهند روند همگرایی با اسرائیل-امریکا را تا حد تشکیل سیستم دفاع مشترک برسانند از سوی ایران برتابیده نخواهد شد.

ارتشبد «فیاض بن حامد الرویلی» رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان سعودی، روز یکشنبه ۲۰ آبان ۱۴۰۳ با حضور در محل ستاد کل نیرو‌های مسلح با سردار سرلشکر پاسدار «محمد باقری» رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح دیدار و گفتگو کرد.

روابط دوجانبه و مناسبات دفاعی از جمله محور‌های گفت‌وگوی رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان سعودی با سرلشکر باقری بود.

سرلشکر باقری در این دیدار گفت: معتقدیم همکاری‌های بین نیرو‌های مسلح دو کشور با وجود اشتراکات و ظرفیت‌های فراوان می‌تواند افزایش یابد.

رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران با تاکید بر ارتقا سطح همکاری در حوزه‌های دفاعی و تبادل تجربیات در بخش‌های آموزشی و ورزشی افزود: علاقه‌مند هستیم نیروی دریایی ارتش عربستان در سال آینده در رزمایش دریایی ایران با حضور یگان‌های شناور و یا بصورت ناظر شرکت نماید.

سرلشکر باقری با اشاره به برگزاری نشست فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی در عربستان تصریح کرد: این نشست اقدامی قابل تحسین در همگرایی ملل اسلامی می‌باشد.

بررسی روند پیشرفت روابط و همکاری‌های دوجانبه دفاعی و نظامی و توسعه تعمیق روابط و مسئله‌ی فلسطین از دیگر مباحث در گفتگو‌های طرفین بود.

ارتشبد فیاض بن حامد الرویلی نیز ضمن تشکر از مهمان نوازی نیرو‌های مسلح ایران؛ ارتقا سطح همکاری در حوزه‌های مختلف بین نیرو‌های مسلح دو کشور را مورد ارزیابی و تاکید قرار داد و گفت: توافق پکن مبنای خوبی برای افزایش همکاری‌های دوجانبه دوکشور می‌باشد و ما این توافق را بعنوان یک فرصت راهبردی تلقی می‌کنیم.

وی همچنین با اهمیت نقش‌آفرینی و تأثیرگذاری دو کشور در همگرایی کشور‌های اسلامی و منطقه بر ادامه مراودات سیاسی و دفاعی دو کشور تاکید کرد.

در پایان سرلشکر باقری از وزیر دفاع عربستان برای سفر به ایران دعوت به عمل آورد.

برخی ناظران معتقد هستند ترامپ دوباره چک سفید امضایی در اختیار ریاض قرار خواهد داد تا با ایران تقابل کند. این موضوع در حالی است که نتانیاهو در اسرائیل نیز در قدرت است و افراد تندرویی، چون «اسرائیل کاتس» را در وزارت جنگ منصوب کرده و وزارت خارجه را نیز به «گیدئون صعر» سپرده است

این دیدار در حالی انجام می‌شود که «دونالد ترامپ» از حزب جمهوری خواه در آمریکا قدرت را به دست گرفته است. بر همین اساس برخی ناظران معتقد هستند ترامپ دوباره چک سفید امضایی در اختیار ریاض قرار خواهد داد تا با ایران تقابل کند. این موضوع در حالی است که نتانیاهو در اسرائیل نیز در قدرت است و افراد تندرویی، چون «اسرائیل کاتس» را در وزارت جنگ منصوب کرده و وزارت خارجه را نیز به «گیدئون صعر» سپرده است.

این تحولات نشان از تشدید تنش‌های منطقه‌ای با محوریت آمریکا و اسرائیل علیه ایران دارد. اما اینکه اعراب خلیج فارس، چون عربستان تا چه اندازه در این سیاست می‌گنجند مستلزم بررسی شرایط منطقه در حال حاضر و قیاس آن به دوره اول ریاست جمهوری ترامپ (۲۰۱۶-۲۰۲۰) دارد.

به طور کلی سیاست خارجی ترامپ در خصوص منطقه خلیج فارس و نقش بازیگران منطقه ای، چون عربستان، اعطای چک سفید امضا به عربستان و اسرائیل و کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران بود.

در چنین نظم بر آمده از بهار عربی در منطقه، مثلث عربستان-امارات؛ و ایران و مقاومت؛ و محور اخوانی ترکیه-قطر ایفای نقش کردند. 

توافق ابراهیم و حمایت آمریکا از عربستان در تقابل با ایران و محور مقاومت، تشدید تنش بین ریاض و تهران را به حداکثر خود رساند. بحثهایی، چون ایجاد ناتوی عربی با محوریت آمریکا و اعراب خلیج فارس نیز از سوی واشنگتن مطرح شده بود.

تشکیل سیستم دفاع مشترک با هدایت و رهبری آمریکا و با حضور اسرائیل و اعراب خلیج فارس نیز وجه آرمانی این ائتلاف ضد ایرانی بود که البته شکل نگرفته است.

بر این اساس بود که اسرائیل از یوروکام به سنتکام منتقل شد تا همکاری آن با اعراب خلیج فارس و علیه ایران و محور مقاومت تشدید و عمیق شود.

اما حملات حوثی‌های یمن به آرامکوی عربستان و عدم حمایت آمریکا از ریاض تجریه تلخی را به ریاض داد. عربستان متوجه شد عدم درگیری شدن آمریکا در یک درگیری مستقیم با ایران به معنای کاهش اهمیت منطقه از یک سو و تامین امنیت منطقه با هزینه کشور‌های منطقه از سوی دیگر است

اما حملات حوثی‌های یمن به آرامکوی عربستان و عدم حمایت آمریکا از ریاض تجریه تلخی را به ریاض داد. عربستان متوجه شد عدم درگیری شدن آمریکا در یک درگیری مستقیم با ایران به معنای کاهش اهمیت منطقه از یک سو و تامین امنیت منطقه با هزینه کشور‌های منطقه از سوی دیگر است.

دیگر خبری از «تهدید کشور‌های منطقه به مثابه تهدید منافع حیاتی آمریکا» در نطق‌های آتشین ریگان نبود و آمریکا صرفا می‌خواست «حامی» (supporter) و نه «رهبر» (leader) نظم منطقه باشد. حضور اسرائیل هم این موضوع را نشان می‌داد.

با تشدید تنش میان ایران و اسرائیل و تهدید شدن این کشور‌ها از سوی ایران و محور مقاومت نیز به ریاض خاطر نشان کرد تعمیق روابط با اسرائیل نمی‌تواند امنیت آنها را تضمین کند.

از سوی دیگر مسائل و مشکلاتی که عربستان با آن در منطقه دست و پنجه نرم می‌کرد موضوعی بود که ریاض باید خود حل و فصل می‌کرد. جنگ یمن موضوعی نبود که آمریکا توان خارج کردن عربستان را از آن داشته باشد. یا حتی می‌توان گفت آمریکا تمایلی هم به آن نداشت.

بر این اساس ریاض در راستای «استقلال استراتژیک» از آشتی با ایران با وساطت چین حمایت کرد تا جنگ یمن حل شود و در درگیری ایران و اسرائیل بتواند سیاست «مصون سازی» (hedging) را دنبال کند.

«جواد حیران نیا» مدیر گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشگاه مطالعات استراتژیک خاورمیانه و پژوهشگر پیشین مرکز مطالعات خاورمیانه کمبریج در این خصوص به خبرنگار تابناک می‌گوید: پیشبردن سیاست «مصون سازی» برای ریاض دشوار خواهد بود ولی در نظم آمریکایی-اسرائیلی برای منطقه خلیج فارس این موضوع را برای ریاض اجتناب ناپذیر کرده است.

وی معتقد است: با حضور ترامپ احتمالا سیاست عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل به ویژه بعد از جنگ غزه دنبال خواهد شد. موضوع مهم در این میان میزان درگیر شدن و همگرایی اعراب خلیج فارس با این نظم جدید است. اگر این کشور‌ها بخواهند روند همگرایی با اسرائیل-امریکا را تا حد تشکیل سیستم دفاع مشترک برسانند از سوی ایران برتابیده نخواهد شد.

می‌توان پیش بینی کرد ترامپ برای ایجاد نظم مد نظر خود با همراهی اسرائیل، دست بازی نخواهد داشت. عربستان، امارات و بحرین به دیپلماسی با ایران روی آورده اند و درک کرده اند چتر امنیتی آمریکا تا چه میزان بر سر آنها متزلزل است

وی می‌گوید: بر این اساس به نظر می‌رسد در عین اینکه عربستان سعی دارد روابط خود با ایران را در عرصه نظامی هم تقویت کند، خارج از بازی و منطق نظم آمریکایی-اسرائیلی عمل نخواهد کرد. اما ریاض خود را تمام و کمال در آن نظم قرار نخواهد داد. چرا که تجربه دوره اول ترامپ نشان داده بازی تمام و کمال در نظم امریکایی-اسرائیلی نمی‌تواند برای آن امنیت به بار آورد. به ویژه که چشم انداز‌های اقتصادی ۲۰۳۰ عربستان به ثبات منطقه‌ای نیاز دارد.

بر این اساس می‌توان پیش بینی کرد ترامپ برای ایجاد نظم مد نظر خود با همراهی اسرائیل، دست بازی نخواهد داشت. عربستان، امارات و بحرین به دیپلماسی با ایران روی آورده اند و درک کرده اند چتر امنیتی آمریکا تا چه میزان بر سر آنها متزلزل است.

بر همین اساس رویکرد «نگاه به شرق» نزد این کشور‌ها نیز تقویت شده است و چین سرمایه گذاری‌های زیادی در این کشور‌ها داشته است. این موضوع ناشی از الزامات نظم جدید جهانی است که کشور‌های منطقه را به نوعی از «استقلال استراتژیک» سوق داده است. در چنین نظمی، کشور‌های منطقه همه تخم مرغ‌های خود را در سبد آمریکا قرار نخواهند داد.

منبع: تابناک