به گزارش "ورزش سه"، از زمان عملی شدن تصمیم مدیران رده بالای کارخانه سایپا برای حضور مستمر در سطح اول فوتبال کشور تا ظهور یک مدعی غیرمنتظره در بین تیم‌های بزرگ تهران، فقط حدود چهار سال طول کشید. سایپا در اوایل دهه ۷۰ و در شرایطی که دو باشگاه پرسپولیس و استقلال روزهای متفاوت و عجیبی را سپری می‌کردند، به عنوان یک غول نوظهور وارد فوتبال ایران شد. با توجه به بودجه هنگفت و سرمایه‌گذاری کلان مدیران کارخانه، این باشگاه توانست با جذب ستاره‌های بزرگ فوتبال ایران، خیلی زود نامی برای خود در بین مدعیان حتی کسب جام‌های بزرگ در فوتبال ایران دست و پا کند.
سایپا در سال ۱۳۷۱ و بعد از کسب عنوان قهرمانی در دسته اول تهران و البته سوپرجام، جواز صعود به لیگ را کسب کرده و یک سال بعد و در یکی از بحرانی‌ترین فصول تاریخ استقلال (فروپاشی کامل بعد از جدایی ستارگان بزرگ) و البته پرسپولیس (بعد از رفتن علی پروین) توانست در کمال تعجب عنوان قهرمانی لیگ را از آن خود کند. اما سایپا حتی در همان فصل قهرمان جام حذفی نیز شد و در کمال تعجب تبدیل به اولین تیم تاریخ فوتبال ایران گشت که موفق به فتح دوگانه شده. البته در آن فصول مسابقه سوپرجام رسمیت نداشت، وگرنه در واقع می‌توان سایپا را اولین قهرمان سه گانه در فوتبال ایران، بالاتر از تیم‌هایی مانند پرسپولیس، استقلال، پاس و دیگر مدعیان قلمداد کرد.
اما در سال ۱۳۷۱ یک اتفاق بسیار عجیب رخ داد و فدراسیون فوتبال پیش از برگزاری لیگ سوم آزادگان، تصمیم گرفت از قانون سهمیه‌بندی در فوتبال ایران استفاده کرده و بر همین اساس به استان تهران چهار سهمیه اختصاص دهد. در واقع چهار تیم برتر تهرانی در لیگ آزادگان و چهار تیم برتر جام باشگاه‌های تهران، برای کسب این سهمیه‌ها، با یکدیگر به رقابت پرداختند و در واقع یک تورنمنت هشت جانبه برگزار شد.
اما نوبت تصمیم عجیب و بعدی فدراسیون فرا رسید. مدیران این نهاد پیش از شروع مسابقات، اعلام کردند دو تیم پاس و پرسپولیس به عنوان دو تیم قهرمان و نایب قهرمان لیگ آزادگان سال گذشته، به طور مستقیم جواز حضور در تورنمنت سال بعد را دریافت می‌کنند و در واقع دو سهمیه دیگر بین شش تیم باقیمانده تقسیم خواهد شد. پس پرسپولیس، استقلال، پاس، کشاورز و البته سایپا، پورا، بانک تجارت، و گسترش در این تورنمنت هشت جانبه به مصاف یکدیگر رفتند و البته صعود پاس و پرسپولیس از پیش قطعی شده بود.
استقلال در این فصل و در شرایطی که بعد از دو صعود پیاپی به فینال جام باشگاه‌های آسیا، تبدیل به تیمی مستاصل، از هم پاشیده و درمانده شده بود، پنج تساوی کسب کرد و دو بار نیز شکست خورد. آنها حتی در هفت مسابقه خود موفق به کسب یک پیروزی نیز نشدند تا از صعود به دور بعدی لیگ آزادگان باز بماند.
در این تورنمنت عجیب و من‌درآوردی، استقلال که در چهار بازی اول خود مقابل پرسپولیس، بانک تجارت، کشاورز و پورا به تساوی دست یافته بود، در پنجمین مسابقه برابر سایپا با نتیجه عجیب و سنگین 4-1 شکست خورد. استقلال در این مسابقه دو اخراجی داد و در واقع می‌توان این شکست سهمگین و تلخ مقابل سایپا را یکی از عوامل اصلی حضور استقلال در دسته سوم و عدم کسب سهمیه بازی در لیگ آزادگان در فصل بعد دانست؛ اولین ضربه سنگین و مهلک این باشگاه نوظهور به پیکر آبی‌پوشان.
اما استقلال در شرایطی که از صعود به لیگ آزادگان بازمانده و خود را برای حضور در مسابقات باشگاه‌های تهران در فصل بعد آماده می‌کرد، با یک پیشنهاد عجیب و غیرقابل باور دیگر از سوی فدراسیون مواجه شده و جالب اینکه آن را پذیرفت. در واقع فدراسیون وقت فوتبال ایران به مدیریت استقلال پیشنهاد داد که برای بازگشت سریع‌تر به لیگ آزادگان و سطح اول فوتبال ایران در دسته سوم شرکت کند و با کسب عنوان قهرمانی در این دوره، فصل بعد راهی لیگ آزادگان شود.
در حقیقت حضور استقلال در دسته سوم به این معنا نیست که آنها در لیگ آزادگان و دسته دوم در رتبه پایانی قرار گرفته و بعد راهی دسته سوم شدند. بلکه دلیل رقم خوردن این اتفاق عجیب، این بود که آنها برای بازگشت سریع به سطح اول فوتبال ایران، از راه میانبر استفاده کرده و با قهرمانی در دسته سوم، خیلی سریع و بعد از یک سال به جایگاه اصلی خود بازگشتند. سایپا در سال ۷۲، در شرایطی که استقلال در این تورنمنت حضور نداشت و پرسپولیس نیز بعد از جدایی غیرمنتظره و عجیب علی پروین در آبان سال 72 دچار بحران بزرگی شده بود، عنوان قهرمانی را به دست آورده و تبدیل به قدرت اول فوتبال ایران شد.
اما نتایج ضعیف و غیرقابل باور استقلال در مقابل سایپا ادامه یافت. این دو تیم در لیگ ۷۳ و بعد از بازگشت استقلال به لیگ آزادگان دوباره به مصاف هم رفتند و باز هم استقلال در مقابل سایپا با تک گل دقایق پایانی حمید علیدوستی مغلوب شد تا روند نتایج ضعیف این تیم ادامه پیدا کند. اما در مسابقه برگشت، استقلال با تک‌گل محمدرضا مهران‌پور برابر رقیب نارنجی‌پوش به پیروزی دست یافت و توانست راهی نیمه نهایی شود.
در نهایت استقلال با برتری مقابل پرسپولیس در دربی جنجالی سال ۷۳ و با رأی کمیته انضباطی، به مسابقه فینال رسید و این بهترین فرصت برای انتقام از سایپا بود. در سوی مقابل نیز سایپا نیز با درخشش حمید علیدوستی، از سد کشاورز گذشت تا دو تیم در فینال فصل ۷۳ به مصاف یکدیگر بروند. اما استقلال که بعد از احکام سنگین کمیته انضباطی، تیمی نصفه نیمه، مملو از حاشیه و درمانده بود، در نهایت با تک گل دقیقه ۱۱۱ فرشاد فلاحت‌زاده، یکی از بازیکنان خود در مسیر کسب عنوان قهرمانی در آسیا، مغلوب سایپا شده و باز هم جام را تقدیم این تیم کرد.
حمید علیدوستی، ستاره خوش‌تیپ، خوش‌اخلاق و محبوب فوتبال ایران، کاپیتان سایپایی بود که موفق به کسب عنوان قهرمانی در بالاترین سطح فوتبال ایران شد تا او کسب این جام قهرمانی ارزشمند، از دنیای فوتبال خداحافظی کند.
نکته عجیب اینکه سایپا در سال ۷۴ و در شرایطی با بیژن ذوالفقارنسب به دسته پایین‌تر سقوط کرد که در همان فصل و با شکست مقابل ایلهواچونما از کره جنوبی در جام باشگاه‌های آسیا، در رده چهارم قرار گرفت. این یعنی همزمان سقوط به دسته دوم فوتبال ایران و بازی کردن در نیمه نهایی مهم‌ترین تورنمنت فوتبال آسیا.
جالب اینجاست در سال‌های ابتدایی ظهور این باشگاه، کارمندان و کارگران کارخانه سایپا در ورزشگاه‌های فوتبال ایران حضور پیدا کرده و به سبک عجیب و پر سر و صدای خود به حمایت از این باشگاه می‌پرداختند.
اما داستان سایپا و استقلال ادامه یافت و این تیم در سال ۷۸ و با برتری پرگل مقابل استقلال، مقدمات برکناری ناصر حجازی، یکی از محبوب‌ترین مردان تاریخ این باشگاه را نیز فراهم کرد. تنها چند روز بعد از شکست استقلال در فینال جام باشگاه‌های آسیا در تهران در برابر ۱۲۰ هزار تماشاگر، آبی‌پوشان در عصر یک روز بهاری و در شرایطی که با نتیجه 1-3 از سایپا پیش بودند، در نیمه دوم و با درخشش بهنام ابوالقاسم‌پور، سه بار دروازه خود را باز شده دیدند و در یکی از مبهم‌ترین و عجیب‌ترین روزهای تاریخ حیات خود، 4-3 مغلوب سایپا شدند. شکستی که در نهایت منجر به برکناری ناصر حجازی شد و البته بسیاری از هواداران استقلال معتقدند کم‌کاری چند بازیکن، نقش مهمی در رقم خوردن این اتفاق داشته است.
اما نبردهای تاریخی و به‌یادماندنی استقلال سایپا باز هم ادامه یافت. حدود یک دهه بعد و در شرایطی که استقلال تحت هدایت امیر قلعه‌نویی برای کسب عنوان قهرمانی در لیگ برتر نیاز به کسب برتری مقابل سایپا داشت، در اوایل نیمه دوم و با پنالتی بحث‌برانگیز آرش برهانی از تیم محمد مایلی‌کهن پیش افتاد. اما در دقایق پایانی بود که کاظم برجلو با یک ضربه سر دروازه استقلال را باز کرده و هواداران این تیم را در سکوت کامل فرو برد. در پایان این مسابقه جنجالی، محمد مایلی‌کهن الفاظ تند و بی‌سابقه‌ای به امیر قلعه‌نویی نسبت داد و در نهایت همین جنجال منجر به آن شد که مایلی‌کهن که تنها چند روز قبل هدایت تیم ملی را بر عهده گرفته بود، از سمت خود برکنار شده و جایش را به افشین قطبی بدهد.
یکی دیگر از عجیب‌ترین تقابل‌های تاریخ استقلال و سایپا نیز در ماه رمضان سال 88 رخ داد. این دیدار در ساعت 22:30 روز شانزدهم شهریور آغاز شد و در نهایت گل برتری استقلال را آرش برهانی در دقیقه 93 و در ساعت 12:20 نیمه شب به ثمر رساند تا این بازی روز هفده شهریور به اتمام برسد.
البته سایپا یک بار دیگر در سال ۸۶ و در فصل به یاد ماندنی و تاریخی، در هفته پنجم هدایت تیم را به دست علی دایی سپرد و شهریار فوتبال ایران در آخرین سال حضور خود در سطح اول فوتبال حرفه‌ای، دست به کار بزرگی زد و بالاتر از استقلالِ صمد مرفاوی، عنوان قهرمانی را از آن خود کرد.
روز گذشته جشن ۳۵ سالگی تاسیس باشگاه سایپا با حضور ستاره‌های بزرگ و سابق این تیم برگزار شد. باشگاهی که در ابتدای دوران حیات خود لقب گربه سیاه استقلال را از آن خود کرده و یکی از دلایل حضور این تیم در دسته سوم بود. همچنین سایپا در سال ۷۳ و در فینال موفق شد در مقابل چشم هواداران استقلال، جام قهرمانی را از آن خود کند. در سال ۸۸ نیز سایپا فاصله‌ای تا ربودن یک جام قهرمانی دیگر از استقلال نداشت، اما فولاد در هفته پایانی به داد امیر قلعه‌نویی رسید و با غلبه بر ذوب‌آهن، جام را تقدیم آبی‌ها کرد.
جذب ستاره‌های بزرگ در سال‌های ابتدایی و در ادامه استفاده از بازیکنان جوان آکادمی و تبدیل شدن به تیمی همیشه دردسرساز و تاثیرگذار در جدول فوتبال ایران، خلاصه‌ای از عملکرد سایپا تا سال ۱۴۰۰ و سقوط به دسته دوم دسته اول فوتبال ایران بوده است. اما در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد مدیران باشگاه سایپا برخلاف گذشته تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در عرصه فوتبال ندارند و در حال حاضر این تیم امید چندانی نیز به لیگ برتر نداشته و احتمالاً فصل بعد در نیز در همین سطح بازی خواهد کرد.
عجیب اینجاست بدانید پرسپولیس، سپاهان، پاس و سایپا در فوتبال ایران موفق به فتح دو فصل قهرمانی متوالی شده‌اند و استقلال هنوز به این موفقیت دست پیدا نکرده. عجیب‌تر هم اینکه دو تیم از چهار باشگاه مذکور، جایی در سطح اول فوتبال ایران ندارند؛ یکی منحل شده و دیگر در دسته پایین‌تر حضور دارد.
تیمی با رنگ لباس خاص و خاطره انگیز نارنجی، که در ابتدای دهه ۷۰ یقه همه بزرگان فوتبال ایران را گرفت و بالاتر از پرسپولیس و استقلال عناوین قهرمانی را یک تنه درو می‌کرد. اما حالا جز همین خاطرات و ارقام، تصویرچندانی از باشگاه سایپا به یاد نمانده و این همه فراز و نشیب، به آرشیو عجیب تاریخ فوتبال ایران الصاق شده است.
آریا فاطمی‌مقدم
