همشهری آنلاین- مجید جباری: پارک ملی گرمسار نمونه‌ای شگفت‌انگیز از تنوع زیستی و زیبایی‌های طبیعی ایران است. وجود گونه‌های جانوری نادر در این منطقه حفاظت شده از جاذبه‌های مهمی است که این منطقه را به «آفریقای ایران» و یکی از بکرترین جاذبه‌های گردشگری در غرب استان سمنان تبدیل کرده است. اجرای طرح گردشگری در این منطقه حفاظت شده موضوعی است که به تازگی از سوی رییس پارک ملی کویر گرمسار مطرح شده است. اما آیا برگزاری تورهای گردشگری در پارک ملی کویر سمنان آسیبی به تنوع زیستی و محیط زیست این منطقه نمی‌زند؟
در این زمینه، رییس پارک ملی کویر گرمسار با تاکید بر اینکه اجرای طرح گردشگری در این منطقه حفاظت شده ضابطه‌مند خواهد بود، گفت: «این طرح می تواند با اجرای اصولی از زیستگاه جانوران صیانت کند. بر این اساس، تورهای گردشگری با دریافت مجوز و به کارگیری راهنمایان تخصصی مورد تایید اداره کل حفاظت محیط زیست سمنان می‌توانند به این منطقه سفر کنند.»
صیانت از زیستگاه جانوری پارک ملی کویر
رضا شاه‌حسینی در عین حال به وجود برخی کمبودها در این منطقه اشاره کرد و گفت: «ورودی ملی کویر سه راه دسترسی دارد. به همین خاطر کمبود نیروی محیط بان از چالش‌های جدی این مجموعه است و در حال حاضر یک پاسگاه محیط بانی به دلیل کمبود نیرو از پنج سال گذشته تا کنون تعطیل شده است. در حال حاضر با بهره‌گیری از ظرفیت شکارچیان و جوامع محلی در قالب طرح «حفاظت مشارکتی» نسبت به صیانت از زیستگاه جانوری پارک ملی کویر اقدام می‌شود. این پارک ۴۴۲ هزار هکتار وسعت دارد و ۴ پاسگاه محیط‌بانی با ۱۲ نفر نیرو وظیفه پایش و نظارت بر این منطقه حفاظت شده را بر عهده دارند.»
طرح‌های گردشگری در مناطق حفاظت‌شده مانند پارک ملی گرمسار اگر به درستی برنامه‌ریزی و مدیریت نشوند، می‌توانند به تنوع زیستی و اکوسیستم منطقه آسیب بزنند. این آسیب‌ها ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشند و شامل تخریب زیستگاه، آلودگی، و تهدید به انقراض گونه‌های حساس شوند.
برخی از این آسیب‌ها را بررسی می‌کنیم:
- احداث زیرساخت‌های گردشگری مانند جاده‌ها، پارکینگ‌ها، و تأسیسات می‌تواند زیستگاه‌های طبیعی گونه‌های بومی را نابود کند.
- گیاهان و خاک به دلیل تردد بیش از حد تخریب شده و ممکن است مناطق حساس دچار فرسایش شوند.
- ورود زباله‌ها، آلودگی‌های صوتی، و آلودگی آب و خاک از سوی گردشگران می‌تواند بر گونه‌های جانوری و گیاهی تأثیر منفی بگذارد.
- حضور انسان‌ها و تردد زیاد ممکن است رفتار طبیعی جانوران را مختل کرده و آنها را مجبور به مهاجرت یا ترک زیستگاه کند.
- گونه‌هایی مانند یوزپلنگ آسیایی به مناطق بکر و آرام نیاز دارند و حضور گردشگران می‌تواند آرامش این گونه‌ها را برهم بزند.
- افزایش دسترسی به منطقه از طریق گردشگری ممکن است به تسهیل شکار غیرقانونی منجر شود.
این مرد سقای حیوانات تشنه کویر است ؛ برای تشنگی حیوانات اشک می‌ریزم! | ماجرای زوج جوانی که پول سفر ماه عسل را نذر آبرسانی به حیوانات کردند
با اینکه اجرای غیر اصولی طرح گردشگری پارک ملی کویر گرمسار به این منطقه آسیب غیر قابل جبران وارد کند، اما مدیریت پایدار و مسئولانه هم می‌تواند مانع آسیب دیدن تنوع زیستی این منطقه حفاظت شده شود. «محدود کردن تردد گردشگران و تعیین ظرفیت مجاز گردشگری بر اساس توان اکولوژیکی منطقه»، «آموزش گردشگران درباره اهمیت حفاظت از تنوع زیستی و رفتارهای مسئولانه در طبیعت» در کنار «نظارت و مدیریت دقیق بررفتار بازدیدکنندگان» از جمله راهکارهایی است که در صورت اجرای طرح گردشگری در پارک ملی کویر باید به صورت دقیق پیگیری شود.
نمونه های موفق جهانی
کشورهایی مانند کنیا، تانزانیا و کاستاریکا که از مناطق حفاظت‌شده خود برای گردشگری استفاده می‌کنند، نشان داده‌اند که با مدیریت مناسب، می‌توان تعادلی بین حفاظت از طبیعت و استفاده اقتصادی از آن ایجاد کرد. آنها با استفاده از طرح‌هایی مانند درآمدزایی از گردشگری برای تأمین بودجه حفاظت، الگوی موفقی ارائه داده‌اند.
به گزارش همشهری آنلاین،اگرچه اجرای طرح گردشگری در پارک ملی گرمسار می‌تواند باعث توسعه اقتصادی و جلب توجه به ارزش‌های زیست‌محیطی شود، اما این اقدام بدون برنامه‌ریزی دقیق و نظارت کافی، می تواند تهدید جدی برای تنوع زیستی منطقه باشد. اجرای اصول گردشگری پایدار و حفاظت از محیط‌زیست در اولویت این طرح‌ها قرار دارد و نیازمند همکاری مسئولان، گردشگران و جوامع محلی است.
درحال حاضر به طور متوسط سالانه ۳۵۰۰ گردشگر و بازدیدکننده، به صورت کنترل شده از منطقه حفاظت شده پارک ملی کویر دیدن می‌کنند.
