به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، وضعیت مرمت آثار باستانی در ایران اگرچه در ظاهر نشان‌دهنده توجه به اهمیت حفاظت از میراث فرهنگی است، اما در عمل با مشکلات جدی و نواقص زیادی مواجه است. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، کمبود منابع مالی است که به طور مداوم پروژه‌های مرمتی را تحت تأثیر قرار داده و باعث کندی یا حتی متوقف شدن برخی از آن‌ها می‌شود.
اگرچه سازمان‌های دولتی مانند سازمان میراث فرهنگی مسئولیت‌های خود را در این زمینه ایفا می‌کنند، اما به نظر می‌رسد این نهادها به طور مستمر با مشکلات مدیریتی، بروکراسی پیچیده و کمبود تخصص مواجه هستند. این مسائل باعث شده که در برخی موارد، مرمت‌ها نه تنها با تأخیر مواجه شوند، بلکه کیفیت آن‌ها نیز از استانداردهای جهانی فاصله بگیرد.
از سوی دیگر، مرمت‌های غیرحرفه‌ای و نادرست در برخی آثار باستانی آسیب‌های غیرقابل جبرانی به این آثار وارد کرده است. استفاده از مواد نامناسب یا به کارگیری روش‌های ناآگاهانه در پروژه‌های مرمتی، تغییراتی در اصالت و ساختار تاریخی آثار ایجاد کرده که باعث تخریب ارزش‌های فرهنگی و علمی آن‌ها می‌شود. در حالی که باید فرآیندهای مرمت دقیق و علمی با مشارکت کارشناسان متخصص صورت گیرد، متاسفانه در برخی پروژه‌ها شاهد ضعف‌های جدی در این زمینه هستیم. این ضعف‌ها نه تنها موجب از بین رفتن بخشی از تاریخ و هویت ملی می‌شوند، بلکه پژوهشگران و نسل‌های آینده را از دسترسی به اطلاعات معتبر و دقیق تاریخی محروم می‌کنند. در نهایت، نیاز به مرمت‌های علمی و استاندارد در ایران بیش از پیش احساس می‌شود تا این سرمایه‌های فرهنگی برای نسل‌های آینده محفوظ بمانند.
در همین راستا، با " فروغ مددی " از مرمتکاران حاذق کشور که در زمینه مرمت آثار تاریخی، به‌طور تخصصی در حوزه‌های آینه‌کاری و قرصی‌سازی فعالیت دارد، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌توانید بخوانید:
مددی با بیان اینکه در طول سال‌های گذشته، پروژه‌های مختلفی در تهران و دیگر استان‌های کشور انجام داده‌اند، گفت: «یکی از پروژه‌های اخیر که تیم ما مسئولیت مرمت آن را بر عهده داشت، عمارت مسعودی و خانه امام جمعه بود. این پروژه به تازگی و یکشنبه گذشته افتتاح شد. ما مسئول مرمت بخش‌های شرقی و غربی این عمارت بوده‌ایم. مرمت‌ها طبق برنامه‌ریزی‌های قبلی و بر اساس مراحلی که میراث فرهنگی برای آن تعیین کرده بود، انجام شد و مجوزهای لازم برای افتتاحیه صادر شد. علاوه بر این، بخش‌های دیگر پروژه همچنان در حال تکمیل هستند.»
فروغ مددی یکی از مشکلات و آسیب‌هایی که مرمتکاران در پروژه‌های مرمتی با آن مواجه هستند را این‌گونه برشمرد و گفت: «گاهی اوقات به‌جای استفاده از مرمتگران حرفه‌ای و متخصص، از استادکارانی استفاده می‌شود که تجربه و دانش لازم برای انجام مرمت دقیق آثار تاریخی را ندارند. این استادکاران که تنها به کارهای مرمتی ساده یا اجرایی پرداخته‌اند و هیچ آشنایی با تکنیک‌ها و اصول مرمت ندارند، وارد پروژه‌های مرمتی می‌شوند. این خطاها غیرقابل بازگشت است و ممکن است تصمیمات نادرستی اتخاذ کنند که به اصالت و تاریخ بنا آسیب می‌زند. برای مثال، در مواردی که استادکار قادر به ترمیم دقیق گچبری‌های قاجاری یا دیگر بخش‌های تاریخی یک بنا نباشد، تصمیم می‌گیرد که آن قسمت‌ها را به‌طور کامل از بین ببرد و از نو گچبری کند. این نوع برخورد با آثار تاریخی نه‌تنها مشکلات زیادی در حفظ اصالت بنا ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند باعث از دست رفتن بخش‌های ارزشمند و تاریخی یک اثر شود.»
وی تاکید کرد: «ما در تیم خود همیشه سعی کرده‌ایم که استادکاران و کارگران را با آموزش‌های لازم و راهنمایی‌های دقیق در مسیر صحیح مرمت قرار دهیم. حتی زمانی که به ناچار مجبور به استفاده از استادکارانی می‌شویم که تخصص لازم را ندارند، تمامی تلاش خود را می‌کنیم که با نظارت دقیق و آموزش‌های مداوم، این افراد را در مسیر درست قرار دهیم. متأسفانه، یکی از مشکلات اصلی در این حوزه، ضعف در نظارت‌های میراث فرهنگی است که باعث می‌شود مشکلات و آسیب‌ها به موقع شناسایی نشوند و در نتیجه آثار تاریخی در معرض آسیب قرار گیرند. در بسیاری از مراحل مرمت، ناظران میراث فرهنگی به‌طور دقیق و کامل نظارت نمی‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود که برخی از اشتباهات و تخریب‌ها در طول زمان اتفاق بیفتد.»
مددی با بیان اینکه در سال‌های اخیر وضعیت مرمت آثار تاریخی در کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده است، ادامه داد: «یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این است که تعداد مرمتگران ماهر و متخصص در این حوزه بسیار محدود شده است. بسیاری از کسانی که تحصیلات تخصصی در زمینه مرمت آثار تاریخی دارند، به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی مناسب، به مشاغل دیگری روی آورده‌اند و از حرفه مرمت فاصله گرفته‌اند. این افراد به جای ادامه فعالیت در زمینه مرمت آثار تاریخی، وارد رشته‌های دیگر مانند طراحی داخلی یا حتی حسابداری می‌شوند. این تغییرات نه‌تنها به کاهش کیفیت پروژه‌های مرمتی منجر شده است، بلکه باعث شده که بسیاری از پروژه‌های مرمت با مشکلات جدی مواجه شوند. به همین دلیل، تعداد متخصصان و مرمتگران واقعی در این حوزه به‌شدت کاهش یافته است و نیاز به مرمتگران با تجربه و آگاه بیش از پیش احساس می‌شود.»
این متخصص مرمت در ادامه از مسأله ورود بخش خصوصی به پروژه‌های مرمتی چنین توضیح داد: «در بسیاری از کشورهای دیگر نیز بخش خصوصی در پروژه‌های مرمتی مشارکت می‌کند، اما نظارت‌های بسیار دقیق و سخت‌گیرانه‌ای بر این فعالیت‌ها اعمال می‌شود. به‌طور مثال، در کشورهای مانند ایتالیا و یونان، بخش خصوصی می‌تواند در مرمت آثار تاریخی دخالت داشته باشد، اما این دخالت‌ها بسیار محدود و تحت نظارت‌های سختگیرانه انجام می‌گیرد. در این کشورها، بخش خصوصی نمی‌تواند به راحتی از آثار تاریخی برای اهداف تجاری مانند تبدیل به رستوران یا کافه استفاده کند. در مقابل، در ایران، بخش خصوصی بدون نظارت کافی و اصولی وارد مرمت آثار تاریخی می‌شود و بسیاری از این افراد تنها به دنبال کاهش هزینه‌های خود هستند. این افراد در بسیاری از موارد از متریال‌هایی استفاده می‌کنند که مناسب با اصول مرمت نیستند و همین موضوع به‌طور جدی به آثار تاریخی آسیب می‌زند. ورود بخش خصوصی به حوزه مرمت آثار تاریخی می‌تواند مفید باشد، اما تنها در صورتی که نظارت‌های دقیق و اصولی بر این فعالیت‌ها انجام شود. اگر نظارت‌ها کافی نباشد و بخش خصوصی به‌صورت خودسرانه و بدون توجه به اصول مرمت وارد این حوزه شود، ممکن است خسارت‌های جبران‌ناپذیری به آثار تاریخی وارد شود.»
مددی از مهاجرت مرمتکاران ایرانی نیز گفت و بیان داشت: «یکی دیگر از مسائلی که در حال حاضر در حوزه مرمت با آن مواجه هستیم، مهاجرت متخصصان و مرمتگران ماهر به خارج از کشور است. بسیاری از مرمتگران ایرانی که تحصیلات آکادمیک در این زمینه دارند، به دلیل مشکلات اقتصادی و نبود فرصت‌های شغلی مناسب در داخل کشور، تصمیم به مهاجرت به کشورهای دیگر می‌گیرند. این متخصصان در کشورهای مختلف، مانند یونان، ایتالیا و دیگر کشورها، فرصت‌های شغلی بسیار خوبی پیدا می‌کنند و در پروژه‌های مرمتی بزرگ مشغول به کار می‌شوند. در این کشورها، نه‌تنها از توانمندی‌های این افراد استفاده می‌شود، بلکه آن‌ها به‌عنوان متخصصان معتبر در این حوزه شناخته می‌شوند. در واقع، در کشورهای اروپایی به‌ویژه ایتالیا، مرمتگران ایرانی به راحتی در پروژه‌های مرمتی بین‌المللی وارد می‌شوند و از تخصص آن‌ها در حفظ آثار تاریخی بهره‌برداری می‌شود.»
در پایان، وی تاکید داشت: «در حال حاضر، مشکلات در حوزه مرمت آثار تاریخی عمدتاً به‌دلیل ضعف نظارتی و کمبود متخصصان ماهر است که باید با اقدامات جدی‌تر و اصلاحات ساختاری در این زمینه، مشکلات موجود رفع شود تا بتوانیم آثار تاریخی خود را به‌طور صحیح و اصولی مرمت کنیم و از تخریب آن‌ها جلوگیری کنیم.»
