سوال مخاطب نی‌نی‌بان: آیا می توان در دوران پریودی قرص آهن خورد؟ اسید فولیک رو چطور؟

پاسخ دکتر کتایون برجیس، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی:
بله استفاده از قرص آهن یا اسید فولیک یا اسید فولیک در دوران پریود اشکالی ایجاد نمی کند و لازم نیست که اگر پزشک تان برای شما این دو نوع دارو را تجویز کرده اند در طول دوره پریود مصرف را قطع و پس از پاک شدن و پایان خون ریزی قاعدگی دوباره مصرف آهن و اسید فولیک را شروع کنید. اسید فولیک از ویتامین های گروه ب است که شما اگر در همه دوران باروری خود و تا زمان یائسگی هم آن را به صورت منظم مصرف کنید مشکلی برای تان ایجاد نمی شود. اما در خصوص قرص آهن بهتر است که ابتدا به پزشک مراجعه کنید تا بررسی های آزمایشگاهی لازم برای شما انجام شده و سپس اگر لازم بود برای تان قرص آهن با دوز مناسب تجویز شود.

اکثر آهن موجود در بدن در سلول‌های قرمز خون وجود دارند. سلول‌های قرمز خون، اکسیژن را از ریه‌ها به اندام‌ها و بافت‌های بدن انتقال می‌دهند.

آهن ماده معدنی است که بدن برای تولید گلبول های قرمز به آن نیاز دارد. هنگامی که بدن به اندازه کافی آهن دریافت نکند، نمی تواند تعداد طبیعی گلبول های قرمز مورد نیاز برای حفظ سلامتی را تولید کند. این وضعیت کمبود آهن یا کم خونی ناشی از کمبود آهن است. اگرچه بسیاری از مردم در ایالات متحده به اندازه کافی آهن از رژیم غذایی خود دریافت می کنند، برخی از آنها باید مقادیر بیشتری را برای پاسخگویی به نیازهایشان دریافت کنند. به عنوان مثال، گاهی اوقات با خونریزی در بدن آهن از دست می رود که شما متوجه این خونریزی نمی شوید و فقط خونریزی توسط دکتر تشخیص داده می شود. پزشک شما می تواند تعیین کند که آیا کمبود آهن دارید، چه چیزی باعث کمبود آهن شده است و آیا مکمل آهن لازم است یا خیر.

کمبود آهن ممکن است منجر به خستگی غیر معمول، تنگی نفس، کاهش عملکرد فیزیکی و مشکلات یادگیری در کودکان و بزرگسالان شود و احتمال ابتلا به عفونت را افزایش دهد. برخی از بیماری ها ممکن است نیاز شما به آهن را افزایش دهد. این بیماری ها عبارتند از:
- مشکلات خونریزی
- سوزش
- همودیالیز
- بیماری های روده ای
- مشکلات معده
- برداشتن معده
- استفاده از داروها برای افزایش تعداد گلبول های قرمز خون
علاوه بر این، نوزادان، به ویژه آن هایی که شیر مادر یا شیر خشک کم آهن مصرف می کنند، ممکن است نیاز به آهن اضافی داشته باشند. نیاز به مکمل های آهن باید توسط پزشک مشخص شود.

برای سلامتی رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشید. برنامه رژیم غذایی که پزشک توصیه می کند را رعایت کنید. برای تامین ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز، لیستی از غذاهای مناسب را از پزشک درخواست کنید. اگر فکر می کنید در رژیم غذایی خود ویتامین ها و / یا مواد معدنی کافی دریافت نمی کنید، باید مکمل غذایی مصرف کنید.
آهن در رژیم غذایی به دو شکل- آهن هم (heme) که به خوبی جذب می شود و آهن غیر هم (nonheme) که ضعیف جذب می شود، می باشد. بهترین منبع غذایی قابل جذب آهن (heme) گوشت قرمز بدون چربی است. مرغ، بوقلمون و ماهی نیز منابع آهن هستند، اما آهن کمتری نسبت به گوشت قرمز دارند. غلات، لوبیا و برخی سبزیجات حاوی آهن غیر هم هستند. غذاهای غنی از ویتامین C (به عنوان مثال، مرکبات و سبزیجات تازه) که با مقادیر کمی از مواد غذایی حاوی آهن هم مانند گوشت مصرف شود باعث افزایش جذب آهن غیر هم از غلات، لوبیا و سایر سبزیجات می شوند. برخی از غذاها (مثلا شیر، تخم مرغ، اسفناج، غذاهای حاوی فیبر، قهوه، چای) باعث کاهش جذب آهن غیر هم از غذا می شوند.
منابع غذایی آهن‌دار عبارتند از جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزی‌های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات، مثل عدس و لوبیا همچنین میوه‌های خشک (برگه‌ها) بخصوص برگه زردآلو و دانه‌های روغنی.

- مکمل های آهن ممکن است به صورت کپسول، قرص، قرص جویدنی و مایع مصرف شوند. رایج ترین اندازه قرص 325 میلیگرم (فروس سولفات) است (علائم و درمان کم خونی).
- از پزشک بپرسید چه تعداد قرص باید در روز مصرف کنید و چه زمانی باید آنها را مصرف کنید. مصرف بیش از حد آهن می تواند مشکلات جدی را ایجاد کند.
- شمارش خون پس از 2 ماه آهن درمانی به حالت عادی باز می گردد. باید 6 تا 12 ماه دیگر مکملهای آهن را مصرف کنید تا آهن در مغز استخوان ذخیره شود.
- پس از شروع استفاده از این مکمل غذایی، به متخصص مراجعه کنید تا ببینید استفاده از آهن برای شما مفید است یا خیر. برای این امر انجام برخی از آزمایشات از جمله آزمایش خون لازم است.

بهترین زمان مصرف آهن معده خالی است بنابراین اول صبح و بصورت ناشتا و یا آخر شب زمان مناسبی است. جذب آهن با آب یا آب میوه (بزرگسالان: یک لیوان پر یا ۸ اونس، کودکان: ½ لیوان یا ۴ اونس)، حدود ۱ ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از غذا، با معده خالی بهتر انجام می شود. با این حال، برای کاهش احتمال ناراحتی معده، آهن ممکن است با غذا یا بلافاصله بعد از غذا مصرف شود.

- اگر این مکمل غذایی تجویز شد، طبق دستورالعملی که پزشت توصیه می کند، آن را مصرف کنید.
- اگر خود درمانی می کنید، طبق دستورالعمل نوشته شده بر روی بسته تولید کننده عمل کنید. اگر فکر می کنید بعد از مصرف آهن به مدت یک یا دو ماه نیاز به آهن دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
فرم های مایع مکمل آهن باعث ایجاد لکه بر روی دندان می شوند. برای جلوگیری، کاهش یا حذف این لکه ها:
این مایع را در آب، آب میوه یا آب گوجه فرنگی مخلوط کنید. می توانید از نی برای جلوگیری از برخورد مایع به دندان استفاده کنید.
هنگامی که مکمل آهن توسط قطره چکان مصرف می شود، بر روی زبان بر می گردد. بنابراین بهتر است با آب یا آبمیوه مصرف شود.
لکه های آهن روی دندان معمولا با مسواک زدن با جوش شیرین (بی کربنات سدیم) یا پراکسید دارویی (پراکسید هیدروژن 3 درصد) حذف می شوند.

دوزهای دارو متفاوت است. طبق دستورالعمل پزشک و برچسب روی دارو عمل کنید. اطلاعات زیر شامل دوز متوسط این داروها می باشد. اگر دوز شما متفاوت است، آن را تغییر ندهید مگر اینکه پزشک توصیه کند. مقدار دارو که مصرف می کنید بستگی به قدرت دارو دارد. همچنین، دوز مصرفی روزانه، زمان مجاز بین دوزها و مدت زمان مصرف این دارو بستگی به مشکل شما دارد. اگر یک وعده از این دارو را فراموش کردید، وعده فراموش شده را مصرف نکنید و طبق برنامه وعده بعدی را مصرف کنید.
معمولا مقدار مجاز مصرف آهن در روز به سن و جنسیت فرد بستگی دارد.

وقتی آهن با مواد غذایی خاص ترکیب می شود ممکن است مقدار زیادی از آن را از دست بدهید. در صورت مصرف آهن، حداقل یک ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از مصرف آهن باید از مواد غذایی زیر اجتناب کنید:
- پنیر و ماست و شیر
- تخم مرغ
- شیر
- چای یا قهوه
- نان کامل و غلات
مکمل های آهن و آنتی اسیدها یا مکمل های کلسیم را در همان زمان مصرف نکنید. بهتر است این دو دارو را با فاصله 1 تا 2 ساعت مصرف کنید تا از هر دارویی یا مکمل غذایی استفاده کنید.

اگر مکمل های آهن را بدون نسخه مصرف می کنید:

- اگر آهن را به صورت تزریقی مصرف می کنید از مکمل آهن به صورت خوراکی مصرف نکنید. انجام این کار ممکن است به مسمومیت با آهن منجر شود.
- به طور مرتب مقدار زیادی از آهن را به مدت بیش از ۶ ماه بدون بررسی با متخصص مصرف نکنید. مصرف آهن در افراد مختلف متفاوت است، و کسانی که بیماری خاصی دارند، با مصرف تدریجی بیش از حد آهن دچار مسمومیت می شوند. همچنین آهن جذب نشده می تواند حضور خون در مدفوع را پنهان کند، که ممکن است کشف یک بیماری جدی را به تاخیر بیندازد .
- اگر قرص آهن مصرف کرده اید و مدفوع شما سیاه نیست، با پزشک خود در میان بگذارید. قرص ها ممکن است در معده شما به درستی تجزیه نشده نباشد و ممکن است به اندازه کافی آهن دریافت نکنید.
- آهن را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
اگر فکر می کنید شما یا هر کس دیگری داروی آهن به مقدار زیاد مصرف کرده اید:
- با پزشک، مرکز کنترل سم، و یا نزدیکترین اورژانس تماس بگیرید.
- هر دستورالعملی که به شما داده می شود را رعایت کنید.
- بدون تاخیر به اتاق اورژانس بروید.
- ظرف آهن را همراه خود ببرید.
علائم اولیه از مصرف بیش از حد آهن ممکن است تا ۶۰ دقیقه یا بیشتر ظاهر نشود. در حالی که منتظر نشانه ها هستید، به اورژانس مراجعه کنید.

اثرات جانبی مصرف قرص آهن

در کنار اثرات مورد نیاز، دارو ممکن است برخی از اثرات ناخواسته را ایجاد کند. اگرچه تمام این عوارض جانبی ممکن است رخ ندهد، اما اگر رخ دهد، ممکن است به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشند. در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی، با پزشک خود در اسرع وقت بررسی کنید:
- درد کمر، کشاله ران، پهلو یا درد عضلانی
- درد قفسه سینه
- لرز
- سرگیجه
- غش کردن
- ضربان سریع قلب
- تب با افزایش عرق
- سوزش
- سردرد
- طعم فلزی
- تهوع یا استفراغ
- بی حسی، درد یا سوزش دست یا پا
- درد یا قرمزی در محل تزریق
- قرمزی پوست
- بثورات پوستی یا کهیر
- تورم دهان یا گلو
- مشکل تنفسی
علائم رایج تر
- درد شکم یا معده
- گرفتگی یا درد
شیوع کمتر یا نادر
- دید دوگانه
- احساس عمومی نامطلوب
- ضعف بدون احساس سرگیجه
شیوع کمتر یا نادر
- درد قفسه سینه یا گلو، به ویژه هنگام بلع
- مدفوع با علائم خون (رنگ قرمز یا سیاه)

علائم اولیه مصرف بیش از حد آهن

- اسهال (ممکن است حاوی خون باشد)
- تب
- حالت تهوع
- درد معده یا گرفتگی (شدید(
- استفراغ، شدید (ممکن است حاوی خون باشد)
علائم بعد از مصرف بیش از حد آهن
- لب ها، ناخن ها و کف دست کبود
- تشنج
- رنگ پریده صورت
- تنفس کم عمق و سریع
- خستگی یا ضعف غیرعادی
- ضربان قلب ضعیف و سریع
برخی عوارض جانبی ممکن است اتفاق بیفتند که معمولا به مراقبت پزشکی نیاز ندارند. این عوارض جانبی ممکن است در طول درمان برطرف شود زیرا بدن شما با دارو سازگار بوده است. همچنین ممکن است پزشک شما بتواند به شما در مورد راه های پیشگیری یا کاهش برخی از این عوارض جانبی بگوید. اگر هر یک از عوارض جانبی زیر ادامه پیدا کرد یا اگر در مورد آنها سوالی دارید، با پزشک خود مشورت کنید:

عوارض رایج:

- یبوست
- اسهال
- گرفتگی عضلات پا
- حالت تهوع
- استفراغ

عوارض با شیوع کمتر

- ادرار تیره
- سوزش سر دل
- دندانهای لک شده
سایر عوارض جانبی که در لیست ذکر نشده نیز ممکن است در برخی از بیماران رخ دهد. اگر متوجه اثرات دیگر شدید، با پزشک خود مشورت کنید.