در حالی که تنها دو ماه تا دولت ترامپ باقیمانده، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا با درخواست اوکراین مبنی بر استفاده از سامانه‌های موشکی آمریکایی موسوم به سامانه‌های تاکتیکی ارتش (ATACMS) در داخل روسیه موافقت کرده و ممنوعیت شلیک موشک‌های دوربرد به خاک روسیه را لغو کرده است.
آیا موشک‌های آمریکایی سرنوشت جنگ اوکراین را تغییر خواهد داد؟
این سامانه‌های موشکی ساخت آمریکا بردی معادل ۳۰۰ کیلومتر دارند. بر اساس گزارش نیویورک تایمز، موشک ATACMS در دهه ۱۹۸۰ برای از بین بردن اهداف با ارزش شوروی در اعماق خطوط دشمن ساخته شده است. ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین این خبر را تایید کرده است.
البته لازم به ذکر است که اوکراین موشک‌های ATACMS و همچنین موشک‌های «استورم شدو» بریتانیا و فرانسه با برد مشابه را مدت هاست که در اختیار دارد، اما اجازه استفاده از آنها در داخل خاک روسیه را نداشته. تصمیم بایدن این احتمال را بالا برده که فرانسه و بریتانیا نیز راه آمریکا را بروند و مجوز مشابهی به اوکراین برای استفاده از موشک‌های آنها در داخل خاک روسیه بدهند.
اندیشکده موسسه مطالعات جنگ، نقشه ۲۲۵ تاسیسات نظامی روسیه در محدوده برد موشک‌های ATACMS را منتشر کرده است.
یک هفته پیش و بعد از انتخابات، دولت بایدن یک تصمیم حیاتی دیگر هم گرفته بود. آمریکا به جای اینکه یکی از کشور‌های عضو ناتو را مجبور کند، به تعداد کمی از پیمانکاران آمریکایی این مجوز را داده بود که سامانه‌های ساخت آمریکا را در داخل خاک اوکراین تعمیر کنند. از نظر اوکراینی ها، همه اینها یادآور یک شوخی معروف است که که اغلب به اشتباه به وینستون چرچیل نخست وزیر سابق بریتانیا نسبت داده می‌شود؛ اینکه می‌گویند «همیشه می‌توان روی آمریکایی‌ها حساب کرد، به شرط اینکه همه گزینه‌های روی میز تمام شده باشد.»
بایدن تقریبا هر سلاحی را که اوکراینی‌ها خواسته بودند، به آنها داده است، از تانک‌های سنگین آبرامز گرفته تا خودرو‌های زرهی جنگی برادلی، باتری‌های پدافند هوایی پاتریوت، سامانه‌های موشکی توپخانه با تحرک بالا (HIMARS) و اخیراً جت‌های جنگنده F-۱۶. اما همه این تسلیحات زمانی به دست اوکراینی‌ها رسیده که این کشور به دلیل نداشتن سیستم‌های تسلیحاتی بهای قابل توجهی را در جنگ پرداخت کرده است.
بایدن در حالی سامانه‌های جدید ATACMS را در اختیار اوکراینی‌ها قرار داده که برخی مقامات وزارت دفاع این کشور هم با اقدام دولت مخالف بودند. استدلال آنها این است که اوکراینی‌ها با این سلاح هم نمی‌توانند مسیر جنگ را تغییر دهند.
چرا بایدن بعد از دو سال، الان این تصمیم را گرفته است؟
بایدن همواره با استفاده از تسلیحات ایالات متحده علیه روسیه مخالف بود، چون می‌ترسید این کار پای ایالات متحده و متحدان ناتو را به رویارویی مستقیم با روسیه بکشاند.
به ظاهر این تصمیم در واکنش به استقرار هزاران نیروی کره شمالی در منطقه مرزی کورسک روسیه برای کمک به مسکو برای بازپس گیری اراضی بدست آمده توسط اوکراین اتخاذ شده است.
اما واقعیت چیز دیگری است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا گفته که به دنبال توافق صلح با روسیه است و با آمدنش بر سر کار، کمک به اوکراین را متوقف خواهد کرد. او گفته که جنگ روسیه و اوکراین را ظرف ۲۴ ساعت به پایان خواهد رساند.
تصمیم بایدن برای تحویل تسلیحات به اوکراین می‌تواند کار دولت ترامپ برای توقف کمک‌ها به جنگ را سخت‌تر کند.
بی بی سی ورلد در گزارشی نوشته تصمیم بایدن خشم اطرافیان ترامپ را به دنبال داشته است. هرچند خود ترامپ تاکنون اظهارنظری نداشته، اما نزدیکان او این اقدام را «خطرناک» توصیف کرده اند.
دونالد ترامپ جونیور فرزند دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا در توییتی نوشت که رئیس جمهور (بایدن) قبل از روی کار آمدن پدرش در تلاش برای آغاز "جنگ جهانی سوم" است.
ریچارد گرنل سفیر آمریکا در آلمان در دوره اول ترامپ در توییتر خود نوشته: هیچ کس پیش بینی نمی‌کرد که جو بایدن تا این اندازه جنگ اوکراین را در دوره انتقال دولت، تشدید کند. این (تصمیم) به معنای آغاز یک جنگ جدید است. همه چیز الان تغییر خواهد کرد و همه محاسبات قبلی بی معنی می‌شود؛ و همه اینها هم سیاسی کاری بوده است.
متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه، در پاسخ به سوالی درباره اینکه چرا دولت ریاست جمهوری چنین تصمیم سیاسی مهمی را در ماه‌های آخر خود گرفته، گفت که بایدن «برای یک دوره چهار ساله انتخاب شده، نه برای یک دوره سه ساله و ۱۰ ماهه.»
میلر گفت: «ما از هر روز دوره خود برای پیگیری منافع مردم آمریکا استفاده می‌کنیم. اگر دولت آینده بخواهد نظر دیگری داشته باشد، حق آنهاست که این کار را انجام دهند... زمانی که رئیس جمهور بعدی روی کار آمد، می‌تواند تصمیمات خودش را بگیرد.»
مارجوری تیلور گرین، نماینده کنگره و یکی دیگر از حامیان ترامپ، اقدام بایدن را محکوم کرده و در توییتر خود نوشته: «مردم آمریکا در ۵ نوامبر علیه این تصمیم‌های اخیر آمریکا رای خود را صادر کرده اند و نمی‌خواهند جنگ‌های خارجی را تأمین مالی کنند یا در آن بجنگند. ما می‌خواهیم مشکلات خودمان را حل کنیم».
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که تعداد زیادی از جمهوری خواهان خواهان توقف حمایت آمریکا از اوکراین هستند. نظرسنجی مرکز تحقیقاتی پیو نشان می‌دهد ۶۲ درصد حامیان جمهوری خواه می‌گویند ایالات متحده هیچ مسئولیتی برای حمایت از اوکراین در برابر روسیه ندارد.
جی دی ونس که معاون ترامپ، مرتباً با ارائه تسلیحات به اوکراین مخالفت کرده است.
آیا باید منتظر جنگ جهانی سوم باشیم؟
به جز نزدیکان ترامپ، در روسیه نیز اقدام دولت بایدن به شدت تحریک آمیز تلقی شده است. سخنگوی کرملین روز دوشنبه در واکنش به این خبر گفته «ایالات متحده بر آتش جنگ افزوده است.»
نمایندگان پارلمان روسیه روز یکشنبه گفتند، تصمیم ایالات متحده برای لغو ممنوعیت استفاده اوکراین از موشک‌های دوربرد علیه خاک روسیه، درگیری در اوکراین را تشدید می‌کند و واکنش فوری را به دنبال خواهد داشت. آندری کلیشاس، یکی از اعضای پارلمان روسیه گفته: غرب سطحی از تشدید تنش‌ها را انتخاب کرده که می‌تواند با ویران شدن کامل دولت اوکراین تا صبح بیانجامد.
ولادیمیر جباروف، معاون اول کمیته امور بین‌الملل مجلس روسیه هم گفته: این این اقدام آمریکا گامی بسیار بزرگ به سوی آغاز جنگ جهانی سوم است.
سرگئی مارکوف سخنگوی پیشین پوتین و کارشناس سیاسی و مدیر موسسه مطالعات سیاسی و مدیر گروه نظارت بین المللی گفتگوی مدنی روسیه در گفتگو با رادیو بی بی سی نسبت به «آغاز جنگ جهانی سوم تا کریسمس» هشدار داده است.
او گفته من می‌ترسم یک جنگ هسته‌ای در پیش باشد. ما این تصمیم را آغاز جنگ مستقیم بریتانیا، آمریکا و فرانسه علیه روسیه، که یک قدرت هسته‌ای دیگر است، می‌دانیم.
پوتین در طول دو سال جنگ علیه اوکراین چند بار به احتمال استفاده از سلاح هسته‌ای هم اشاره کرده است. رئیس جمهور روسیه در ماه سپتامبر گفته بود که مجوز غرب در مورد استفاده کی‌یف از موشک‌های دوربرد به معنای «مشارکت مستقیم کشور‌های ناتو، ایالات متحده و کشور‌های اروپایی در جنگ اوکراین» است، چرا که عملا زیرساخت‌های نظامی و پرسنل ناتو در هدف گیری و شلیک موشک‌های یاد شده دخیل خواهند بود.
اما هیچ کس تهدید هسته‌ای شدن جنگ اوکراین را تاکنون باور نکرده بود.
هنوز هم مشخص نیست تصمیم بایدن تا چه اندازه این تهدید را عملیاتی خواهد کرد، اما ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز سه شنبه فرمانی را امضا کرده که بر اساس آن، این کشور می‌تواند استفاده گسترده‌تری از سلاح هسته‌ای داشته باشد.
به موجب این دستور، مسکو از این پس اجازه خواهد داشت تا علیه «یک کشور غیرهسته‌ای» به شرط اینکه آن کشور از حمایت قدرت‌های هسته‌ای برخوردار شده باشد، از تسلیحات هسته‌ای خود استفاده کند.
کرملین پیش‌تر اعلام کرده بود که تغییراتی در دکترین هسته‌ای روسیه تنظیم شده و در صورت لزوم رسمیت خواهد یافت. دمیتری پسکوف، دبیر مطبوعاتی کرملین در اظهاراتی که روز سه‌شنبه منتشر شد، به خبرگزاری دولتی تاس گفت: «اصلاحات دکترین هسته‌ای روسیه آماده است و در صورت لزوم رسمیت خواهند یافت.»
اروپا در حال آماده باش
نشانه‌های دیگری دال بر تشدید قابل توجه جنگ اوکراین وجود دارد. دولت سوئد بیانیه‌ای صادر کرده و به شهروندانش هشدار داده که آب و غذا ذخیره کنند.
در این اطلاعیه که در یک جزوه منتشر شده، به شهروندان آموزش‌هایی درباره پناه گرفتن داده شده است.
در این بیانیه هشدار‌هایی درباره جنگ هسته‌ای هم داده است. در متن آن آمده است: «وضعیت امنیتی جهانی خطرات استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را افزایش داد. در صورت حمله با سلاح‌های هسته ای، بیولوژیکی یا شیمیایی، به خوانندگان دستور داده می‌شود که مانند حمله هوایی، پناهگاه‌ها بهترین مکان هستند. بعد از چند روز، تشعشعات به شدت کم خواهد شد.»
هشدار وحشتناک دیگری در وسط کتابچه ارائه شده که می‌گوید: "اگر سوئد توسط کشور دیگری مورد حمله قرار گیرد، ما هرگز تسلیم نخواهیم شد. تمام اطلاعات مبنی بر توقف مقاومت نادرست است.»
فنلاند دیگر کشور همسایه روسیه نیز به تازگی توصیه‌های خود را در مورد "آماده شدن برای حوادث و بحران ها" و نحوه مدیریت بحران در صورت وقوع جنگ را به صورت آنلاین منتشر و به روز کرده است. دولت فنلاند در بخشی از بروشور دیجیتالی منتشر شده توضیح داده است که دولت در صورت حمله مسلحانه چگونه واکنش نشان می‌دهد و اینکه به گفته مقامات، این کشور «به خوبی برای دفاع از خود آماده است».
نروژی‌ها هم جزوه‌ای دریافت کردند که در آن از آنها خواسته شده که در صورت وقوع جنگ و سایر تهدیدات به مدت یک هفته خودشان را مدیریت کنند. در تابستان، آژانس مدیریت بحران دانمارک درباره نحوه جمع آوری غذا، آب و دارو برای مدت سه روز توسط دانمارکی ایمیل‌هایی ارسال کرده بود. در این ایمیل فهرست اقلامی که باید در خانه نگهداری شوند شامل مواد غذایی با عمر طولانی مانند کنسرو لوبیا، ماکارونی و دارو‌ها در صورت حمله هسته‌ای توضیحاتی ارائه شده بود.
منبع: رویداد 24
