گل صد تومانی یا پئونی
گل صد تومانی یا پئونی ( به انگلیسی : Peony ) که با نام علمی پئونیا ( به انگلیسی : PAEONIA ) شناخته می شود. گلی بسیار زیبا و بومی آسیای مرکزی و شرقی است که به خاطر گل های درشت با رنگ های زیبا و دلفریب که گاهی معطر هستند پرورش داده می شود.
گل صد تومانی فقط در اردیبهشت و خرداد گل می دهد و عمر گل ها حدود 2 هفته است.
مزیت گل های زیبای صد تومانی در این است که میتوانید گل های آن را با شاخه از بوته گل اصلی جدا کنید و تا هفته ها گل هایی شاداب روی میزتان داشته باشید.
گل صد تومانی متعلق به خانواده پئونیاسه ( به انگلیسی : Paeoniaceae ) است که انواع مختلفی با بوته های چوبی دارد. وطن اصلی این گل زیبا کشور چین است و در آن سرزمین به نام گل امپراتور هم شناخته می شود.
ارتفاع گیاه 50 – 120 سانتی متر است . برخی گونه های آن ساقه های چوبی درخت مانند دارند که معمولا طول بلندتری به اندازه 100 – 200 سانتیمتر دارند.
عمر گیاه پیونی حدود 50 سال است. رنگ برگهایش سبز تیره مات است که در زمستان می ریزند. حدود 3 سال طول می کشد تا گیاه به گل بنشیند ،رنگ گل های زرد ، صورتی و قرمز است و اغلب معطرند.گل ها از اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد و اوایل تابستان دیده می شوند و عمرشان حدود 2 هفته است.
این گیاه به سرما مقاوم است و به خاک عنی با زهکشی مناسب نیاز دارد.
پیاز گل پئونی برای اولین بار در زمان مظفرالدین شاه توسط جرج پترویا وارد ایران شد و در کاخ مظفرالدین شاه کاشته شد ، زمانی که گیاه شروع به گل دهی کرد ، مظفرالدین شاه تحت تاثیر زیبایی آن قرار گرفت و 100 تومان به پترویا هدیه داد که مبلغ زیادی در آن زمان محسوب می شد و این نام روی گل ماند.
انواع گل صد تومانی
گل صد تومانی انواع بسیار متنوعی دارد و بسیاری از ارقام آن اصلاح شده هستند و دارای گل برگهای اضافی اند.
گل صد تومانی علفی : گل صد تومانی علفی رایج ترین گونه گل صد تومانی است با درختچه های بوته ای که تا حدود 3 سانتیمتر بلند می شوند و اوایل تابستان گل می دهند و دارای برگهای پهن و براق است و در پاییز برگها به رنگ برنزی در می آیند.
گل ایدوپئونی : از پیوند گل صدتومانی علفی و درختی بوجود می آید و اواخر بهار گل میدهد . به طور گلی نوع پیوندی گل صد تومانی دوام بیشتری دارد و میتواند 50 نوع گل ویژه را روی یک ساقه ضخیم تولید کند . از آنجا که این گل ماهیت کوتاهی دارید نیازی به حمایت نخواهد داشت.
گل صد تومانی درختی : این گل بومی کشور چین است و نماد فرهنگ چینی محسوب می شود. این گل ها قبل از نوع علفی ودر فروردین و اردیبهشت گل میدهند و معطر تر هستند و بین 3 – 7 سانتیمتر رشد میکنند.
گل صد تومانی چینی : به عنوان گیاه زینتی در باغ ها در چند صد نوع پرورش داده می شود و اغلب آن ها اصلاح شده و دارای گلبرگ های اضافه اند.
گل صد تومانی طلایی : این گل بیشتر در آسیا ، جنوب اروپا و شمال غرب آمریکا دیده می شود.
گل صد تومانی کاسه ای Bowl of beauty peonies : کاسه زیبایی نوعی پئونی علفی چینی است که وسط گلبرگهای رنگی آن خوشه گلبرگهای سفید قرار گرفته اند و شکوفه ها میتوانند تا قطر 8 سانتی متر رشد کنند.
پئونی First Arrival : گلبرگهای این گل پیودی صورتی تا قرمز تیره است که مرکز زرد روشنی را احاطه کرده اند و با ساقه ای ضخیم حمایت می شوندو رایحه گل رز را دارند.
پئونی راک Rock’s Peonies : راک پئونی یکی از محبوب ترین گل های صد تومانی درختی است که شکوفه های سفید کرکی دارد. گلبرگ های کرکی کاغذی آن به شکل نعلبکی هستند و مرکزی زرد رنگ با علامت های سیاه یا بنفش تیره در انتهای گلبرگها دارند و جزو خوشبوترین گل های پئونی محسوب می شوند.
پرورش گونه های مختلف گل صد تومانی
پئونی کورال چارم Coral Charm : پئونی کورال چارم از گونه درختی پئونی هستند و گل های صورتی مرجانی رنگ دارند که به سمت مرکز به حالت سفید ملایم محو می شوند. مرکز گل پئونی کورال چارم معمولا برچم های زردطلایی دارد.
پئونی بارتزلا Bartzella : این گل پیوندی در بهار گل های زرد طلایی خیره کننده ای تولید میکند. ظاهر گل ها بزرگ و ژولید ا ست و میتوانند تا 8 سانتیمتر عرض داشته باشند. انتهای گل برگها در مرکز قرمز است که تضاد آن ها زیبایی خیره کننده ای بوجود می آورد.
پئونی برگ سرخس Fernleaf Peonies : این گل علفی منحصر به فرد شاخ و برگ های نقره ای سبزرنگ و گل های قرمز کوچک با مرکز زرد تیره دارند و بر خلاف دیگر گل های صد تومانی برگهایشان سوزنی است.
گل صد تومانی را نباد بیش از حد آبیازی کنید چون باعث زرد شدن برگها و پوسیدگی ریشه گیاه می شود. زمانی که سطح خاک تا حدودی رطوبتش را از دست داده باشد میتوانید گیاه را دوباره آبیاری کنید. از سویی دیگر آبیاری کم گیاه باعث کندی رشد گیاه و ریزش غنچه های گل ، عدم گل دهی و سوختن نوک و حاشیه برگها می شود.
گیاه پئونی به حدقل 5 ساعت نور مستقیم خورشید نیاز دارد. کمتر بودن نور باعث کاهش رشد گیاه و گلدهی آن می شود. اگر این گل را در گلدان نگه میدارید ، باید کنار پنجره به جز پنجره های جنوبی قرار بگیرد.
پنجره های جنوبی در روزهای تابستان نور مستقیم زیادی دارند که میتواند باعث سوختن برگها ، عدم گل ها یا ریزش گل ها شود.
نور و دمای مناسب گل صد تومانی
در فصل تابستان یا اواسط بهار برای محافظت از ریشه گیاه در برابر گرما میتوانید لایه ای 2 سانتی متری خک برگ اطراف ساقه پخش کنید و با رسیدن فصل پاییز این لایه بردرایدکه باعث ماندگاری اب اطراف ریشه ها و پوسیدگی گیاه یا شیروع بیماری نشود.
رشد گیاه در دمای 12 درجه سانتیگراد متوقف می شود و کمتر از آن زردی برگها شروع می شود. ریشه گیاه حدود 4 – 5 ماه از سال در فصل پاییز و زمستان نیاز به دمای 0 – 7 درجه دارد تا بتواند در سال آینده به خوبی رشد کند.
خاک مناسب گل صد تومانی
گل پائونیا نیاز به زهکشی مناسب خاک دارد و خاک با بافت سنگین که آب را در خود نگه می داد باعث پوسیدگی گیاه می شود. خاک مناسب پائونیا مخلوطی از خاک معمولی + خاک برگ + شن + پیت موس + کوکوپیت است. پیت موس میتواند محیط کشت را به صورت ملایم اسیدی کند و به رشد گیاه کمک کند.
خاک مناسب برای پرورش گل صد تومانی
گل صد تومانی برای رشد نیاز به گلدان نسبتا بزرگ دارد. این گیاه به جا به جایی حساس است و باید با احتیاط بسیار زیاد جا به جا شود.
زمان تعویض گلدان گل صد تومانی در اواخر زمستان و قبل از این است که گیاه رشد جدیدش را شروع کند.
برای کاشت گل صد تومانی گودالی با عمق و عرض و طول 45 سانتی متری حفر نمایید و کف گودال حدود 7 – 10 سانتی متر مواد ارگانیک مثل خاک برگ و کود پوسیده دامی بریزید و سپس گیاه را در چاله بکارید.
از زمانی که ارتفاع گیاه به 5 – 7 سانتی متر می رسد میتواند کوددهی را شروع کنید و با استفاده از فرمن 5 – 10 – 10 ماهی یک بار استفاده کنید یا اگر از مناسب بودن شرایط محیطی مطمئن هستید از فرمول های قوی تری مانند 10 – 20 – 20 استفاده نمایید ولی همیشه کم تر بودن نیتروژن نسبت به فسفر و پتاسیم را رعایت کند. مصرف کودهایی که نیتروژن زیادی دارند یا زیاده روی کلی در کود دهی باعث کاهش گلدهی گیاه می شود.
برای بلند تر شدن گیاه میتوانید شاخه های جانبی را قطع یا کوتاه کنید تا ساقه اصلی رشد بیشتری داشته باشد. هنگام گل دادن گیاه در صورت سنگین شدن و خم شدن شاخه ها یا گل ها را از ساقه بچینید یا از تکیه گاه مناسب برای گیاه استفاده کنید.
نحوه تکثیر گل صد تومانی
تکثیر گل صد تومانی به سه روش انجام می شود :
تقسیم بوته : متداول ترین روش برای تکثیر گونه های بوته ای پائونیا ، تقسیم بوته است. زمان مناسب در آوردن و تقسیم گیاه در فصل پاییز است. در بوته های 3 – 4 ساله ، هنگامی که برگهای گیاه شروع به تغییر رنگ کردند و ورود گیاه به مرحله استراحت را نشان دادند ، برگها را از سطح زمین کوتاه کنید و ریشه گیاه را به همراه خاک اطرافش از زمین در آورید.
برای بیرون آوردن ریشه باید اطراف گیاه را با فاصله 50 سانتی متری و به عمق 50 سانتیمتر حفر کنید که ریشه گیاه آسیب نبیند سپس با ملایمت خاک اطراف ریشه را تمیزکنید.
با یک وسیله تیز توده ریشه را به گونه ای تقسیم کنید که هر توده حداقل 3 چشم یا جوانه داشته باشد و سپس در محل های دلخواهتان بکارید.
کاشت بذر : بذر گل پئونی در پاییز می رسد. بذر گیاه برای رشد و تبدیل شدن به گیاه کامل نیاز به طی کردن دوره های سرما و گرما دارد ( گرم – سرد – گرم ) . بذرها را قبل از کاشتن به مدت 2 روز خیس کنید. بعد از کاشت بذر و بعد از این که ریشه به اندازه 5 – 10 سانتی متر رسید ، گیاه جون را به مدت 3 – 4 ماه در مکانی با دمای 7 – 9 درجه نگهداری کنید تا ساقه توانایی رشد پیدا کند.
سپس گیاه را به مکانی گرم و روشن ببرید تا ساقه بلند شود و برگها رشد کنند.
رشد گیاه از طریق بذر در طبیعت از آنجا که امکان سرمادهی مصنوعی وجود ندارد ممکن است تا 2 سال طول بکشد گل دهی آن تا 10 سال به تاخیر بیوفتد.
پیوند زدن : گونه های درختچه ای گیاه را با استفاده از روش پیوند زدن تکثیر می نمایید. از گونه های درختی که گل های درشتی تولید میکنند برای تهیه پیوندک استفاده می شود و روی پایه بوته ای پیوند زده می شود تا گیاه نهایی علاوه بر قد کوتاه گل های درشتی داشته باشد. پیوند زدن در اواخر تابستان تا اوایل پاییز انجام می شود.
برای تهیه پیوندک ساقه هایی را انتخاب کنید که جوانه های جانبی و انتهایی داشته باشند سپس جوانه انتهایی و برگها را حذف کنید و جوانه جانبی را نگه دارید.
پایه را باید از ریشه گیاهان 2 ساله با طور 12 – 17 سانتیمتر انتخاب کنید و جوانه ها یا چشمهای موجود روی این قطعه از ریشه را حذف کنید و رویش برشی ایجاد کرده پیوندک را داخل برش قرار دهید و سپس در سینی ای به عمق 10 سانتی متر در میان شن مرطوب قرار دهید به طوری که 2 – 3 سانتی متر شن رویشان را بگیرد.
سینی را به مدت 6 – 7 روز در دمای 32 درجه قرار دهید.
توجه داشته باشید که برای کاشت گیاه پیوندی باید محل پیوند 15 سانتی متر زیر خاک قرار بگیرد تا گیاه را تشویق به رشد با سیستم بوته ای نماید.
آفت های گل صد تومانی
آفات گل صد تومانی شامل شته ، تریپس ، شپشک گیاهی ، کنه تار عنکبتی و مورچه است. غنچه های این گیاه در مراحل اولیه رشد ، شیره ای شفاف و شیرین ترشح میکنند که باعث جذب مورچه ها می شود ، مورچه ها میتوانند باعث انتقال بیماریهای بخصوص از جمله بیماریهای قارچی از سایر گیاهان به پائونیا شوند.
بیماریهای قارچی که این گل را مبتلا می کند معمولا سفیدک پودری و بوترتیس است.
بیماریهای قارچی معمولا در صورتی که گیاه بیش از اندازه در سایه باشد یا در آبیاری گیاه زیاده روی شود بوته ها بسیار متراکم و کنار هم کاشته شده باشند و تهویه هوای کافی نداشته باشند ، عمق کاشت زیاد و مرطوب بودن همیشه زمین رشد میکنند.
گردآوری : بخش علمی و آموزشی بیتوته
