بورس ایران از ابتدای تاسیس تا به امروز کارآیی اطلاعاتی خوبی نداشته و این موضوع بر کسی پوشیده نیست. اما با توجه به اتفاقات و رویداد‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک و اضافه شدن ریسک‌های جدید به بازار، کاهش دامنه نوسان به عنوان دم‌دستی‌ترین ابزار برای حمایت از بازار کار بسیار اشتباهی بوده است که همیشه انجام شده و بازار لطمه‌های جبران‌ناپذیری را در بلندمدت از این بابت خواهد دید.در برهه زمانی فعلی با دستکاری مجدد در دامنه نوسان مخالف هستم و به‌نظر ۳درصد برای بازار مناسب است؛ چرا که زمانی باید دامنه نوسان کاهش یا افزایش پیدا کند که سایه تمامی ریسک‌های بیرونی که بازار را تهدید می‌کنند، برداشته شود. از طرفی متولی بازار باید لاین اعتباری با حجم قابل‌توجه برای حمایت از تمامی نمادهای بازار داشته باشد، اما ما در بازار سرمایه حدود ۱۵هفته دامنه نوسان محدود‌شده را تجربه کرده‌ایم.
از طرفی در تمامی رخداد‌ها فقط دامنه نوسان محدود شده است و کاری برای بهبود بازار صورت نگرفته است. در حالت تغییرات مکرر در دامنه نوسان، کارآیی عملیاتی بازار را هم از دست می‌دهیم و تکرار آن برای چندمین بار آن هم در ۵ ماه اخیر برای بازار مضر است و همین امر خودش تشدید‌کننده خروج پول از بازار است.هیچ کار مثبتی هم در این چند مرتبه کاهش و افزایش دامنه نوسان برای حمایت از بازار صورت نگرفته است. پس به نظرم برای مدتی بازار را به حال خود رها کنیم.دقیقا همین دستکاری‌ها شرایط کلی بازار را طوری رقم زده که قدرت تصمیم‌گیری دقیق و حساب‌شده را از فعالان گرفته است.
از طرفی بازار هنوز به رشد‌های مستمر و دامنه‌دار عادت نکرده است و با کوچک‌ترین عرضه‌ای همه فروشنده می‌شوند. طبیعی است پس از چند روز مثبت شدن بازار عده‌ای به فکر سیو سود‌های کسب‌شده بیفتند. با تغییر دامنه نوسان در این برهه فقط یک هیجان کاذب به بازار تزریق خواهد شد و هیچ نفعی در این موضوع نخواهد بود.در گذشته که دامنه نوسان ۵ و ۷ و در صندوق‌ها ۱۰درصد بود، بازار پس از ۳ روز رشد (۱۵ تا ۲۰ درصد) کمی درجا می‌زد و به استراحت و دست به دست شدن سهام احتیاج داشت.
اما این روز‌ها و با وجود ۵ روز رشد مداوم در بسیاری از گروه‌ها، می‌بینیم که بازار به واسطه محدودیت دامنه نوسان و بعضا عدم عرضه حجم مبنا، رشد چندانی نداشته و طبق روال قدیم، شاخص کل رشد بیشتری را از کلیت بازار تجربه کرده است. از این رو در برهه فعلی برای حمایت از بازار حجم مبنا کمی کاهش یابد تا قیمت پایانی سهم هم متناسب با آخرین معامله شود، و در صورت عادی شدن معاملات دامنه نوسان افزایش یابد. در نتیجه آهستگی و پیوستگی برای بازار مهم است تا اعتماد و توجه عموم سرمایه‌گذاران به بازار جلب شود. اینکه بازار سریع بالا برود و سریع منفی شود برای کسی سودی نداشته، ندارد و نخواهد داشت.
با افزایش دامنه نوسان در شرایط فعلی بازار سرمایه مخالف هستم. د‌رحالی‌که دولت و مجلس درباره حمایت از بازار سرمایه هم‌نظر هستند، بدون تغییر باقی ماندن دامنه نوسان تا زمان برطرف شدن ریسک‌های سیاسی منطقه، استقرار رئیس‌جمهور جدید آمریکا در کاخ سفید و کاهش ریسک‌های سیستماتیک، به نفع بازار سرمایه و بازیگران این بازار خواهد بود. همچنین با پیش‌بینی اصلاحاتی اندک و موقتی در بازار، افزایش دامنه نوسان تهدیدی در پایداری رشد قیمت‌ها در میان‌مدت خواهد بود.قطعا با نگاه کارشناسی، دستکاری ریزساختارهای بازار سرمایه اقدام نامناسبی است، اما این نکته باید در نظر گرفته شود که علاوه بر فضای سیاسی منطقه، اقتصاد کشور نیز با ابهاماتی مواجه است. بنابراین درست است که ادامه‌دار بودن تحدید دامنه نوسان کاهش نقدشوندگی را در پی دارد و طبعا موجب کاهش حجم معاملات و قفل آن در صف‌های خرید خواهد شد، ولی همین تحدید سه‌درصدی دامنه نوسان اجازه می‌دهد جریان پول جدید با رغبت و علاقه بیشتر، با سرعت کمتر و نه بهیکباره به بازار وارد شود. نکته مهمی که وجود دارد این است که قطعا همه بازیگران بازار علاقه دارند سریع‌تر زیان‌های دوره‌های گذشته خود را جبران کنند، ولی افزایش دامنه نوسان راه‌حل درستی برای افزایش سودآوری روزانه نخواهد بود. بر اساس پژوهش‌های اخیر، یکی از ویژگی‌های دامنه نوسان، تسری دادن اتفاق‌های امروز به روزهای آینده است. منتقدان کاهش دامنه نوسان، این موضوع را در روزهای منفی بازار و به‌درستی مطرح می‌کنند، اما این موضوع در روزهای مثبت و تا پایداری حال خوب بازار سرمایه اتفاق مثبتی خواهد بود.
با توجه به ریسک‌های منطقه‌ای و تاثیرگذاری آن بر وضعیت ریسک سیاسی ایران، محدود کردن دامنه نوسان به مثبت و منفی یک‌درصد در زمان محدود و به تبع آن، با فروکش کردن ریسک مذکور و افزایش بعدی به دامنه ۳درصدی به منظور روان‌تر شدن معاملات تصمیم عاقلانه‌ای بوده است. در حال حاضر با توجه به اخبار خوبی که از تحولات لبنان شنیده می‌شود، در صورت تحقق صلح افزایش دامنه به حالت اول باید انجام گیرد تا پدیده صف‌نشینی از بین برود و سهام شرکت‌ها بر اساس پتانسیل سودآوری و ارزش ذاتی رشد کرده و شاهد معاملات روان‌تر در بازار سرمایه باشیم. این نکته حائز اهمیت است که پدیده صف‌نشینی نوعی ترغیب به رشد تمامی سهمهای بازار خواهد شد و این امر منجر به زیان به افرادی می‌شود که به علت اینکه نمی‌توانند سهم باپتانسیل را خریداری کنند، وارد سهمهای دیگر شده‌اند.
دامنه نوسان در بورس ایران به معنای محدوده‌ای است که قیمت یک سهم در هر روز معاملاتی می‌تواند در آن نوسان داشته باشد. این ابزار به‌منظور کنترل نوسانات شدید قیمت و جلوگیری از زیان‌های ناشی از تصمیمات هیجانی سرمایه‌گذاران طراحی شده است.از ابتدای دهه 70 همواره بورس ما با تعیین دامنه نوسان همراه بوده است، اما یکی از مهم‌ترین تغییرات دامنه نوسان به سال 1399 بر‌می‌گردد که سازمان بورس تصمیم به کاهش دامنه نوسان گرفت و آن را به دامنه نامتقارن منفی 2 تا مثبت 6درصد تغییر داد. این اقدام با هدف جلوگیری از ریزش بیشتر سهام انجام شد.
همچنین در تاریخ دوم شهریور ماه سال 1401، دامنه نوسان برای کلیه نمادهای بازار اول بورس و فرابورس ایران از متقارن 6درصد به 7درصد افزایش یافت که در واقع تلاشی برای ایجاد شرایط بهتر معاملاتی بود.همان‌طور که اشاره شد تغییر دامنه نوسان یک ابزار است و باید توجه کرد علاوه بر میزان تغییر دامنه نوسان (یک‌درصد، دودرصد و...)، علت و محدوده استفاده از این ابزار هم مهم است. اگر سازمان بورس به علت‌های گوناگون و در بازه‌های زمانی طولانی از این ابزار استفاده کند به احتمال زیاد کارآیی خود را از دست خواهد داد.امروزه دسترسی به سایر بازارهای مالی بسیار تسهیل شده است.
به گفته آقای فرزین تراکنش ماهانه رمز‌ارزها در کشور 35 همت است که از نظر خود ایشان عدد بزرگی است. یکی از علل جذابیت‌های این بازارها عدم محدودیت و عدم کنترل دامنه قیمتی و حجم سفارش معاملات است و بازار سرمایه ما نیز برای توسعه و رشد باید به این سمت حرکت کند.در وضعیت فعلی علت تغییرات دامنه نوسان هنوز حل نشده است، به گونه‌ای که امکان بالاگرفتن تنش‌های نظامی در منطقه همچنان وجود دارد. با‌این‌حال شرایط بازار خوب است. شاخص کل مقاومت‌های تکنیکالی خود را یکی پس از دیگری می‌شکند. برداشتن محدودیت دامنه نوسان در وضعیت فعلی می‌تواند برخلاف ماهیتش که کنترل هیجانات است، ایجاد هیجان کند و عرضه‌ها بیشتر شود. همچنین روند مثبت دو هفته اخیر را مختل کند.
پس لازم است برای برداشتن این محدودیت یا تغییرات دیگر دامنه نوسان تاثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آن را به طور همزمان در نظر گرفت. از‌این‌رو باید نهاد قانون‌گذار در بازار بدون عجله و بی‌توجه به فشارها و صرفا براساس تصمیمی علمی و کارشناسی در خصوص دامنه نوسان تصمیم‌گیری کند. دامنه نوسان بیشتر ضامن سودآوری بالاتر نیست و فعالان اقتصادی بازار سرمایه می‌دانند که اگر شرایط بنگاه‌ها خوب باشد با دامنه نوسان محدود هم بازار رشد خواهد کرد.از این رو به نظر می‌رسد دامنه نوسان فعلی ۳درصدی تا رفع انواع ریسک‌ها و همین‌طور ایجاد اعتدال در بازار، می‌تواند اجرایی و راهگشا باشد.
دامنه محدود نوسان قیمت در بازار سرمایه یکی از ابزارهای کلیدی برای کنترل هیجانات و حفظ تعادل بازار است. در حال حاضر، دامنه نوسان مثبت و منفی ۳درصد به‌عنوان یک چارچوب مشخص عمل می‌کند که مزایایی همچون جلوگیری از نوسانات شدید و حمایت از سرمایه‌گذاران خرد را به همراه دارد. این محدودیت‌ها به‌ویژه در مواقعی که بازار تحت‌تاثیر خبرهای مهم یا شرایط غیرعادی قرار دارد، نقش حیاتی ایفا می‌کنند.با‌این‌حال، ماندن دامنه نوسان در همین سطح در بلندمدت می‌تواند به کاهش نقدشوندگی و کاهش جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای منجر شود.
به نظرم بهتر است این دامنه به‌صورت پلکانی و تدریجی تا پایان سال و باتوجه به کاهش ریسک‌های سیستماتیک افزایش یابد. این رویکرد می‌تواند از ایجاد شوک‌های ناگهانی و هیجانات منفی که ممکن است در صورت افزایش یک‌باره دامنه رخ دهد، جلوگیری کند.برای مثال، اگر دامنه نوسان بهیکباره از مثبت و منفی ۳درصد به مثبت و منفی ۶درصد افزایش یابد، احتمال دارد رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران تشدید شود و بازار تحت فشار قرار گیرد. اما با افزایش تدریجی دامنه، مثلا به‌صورت ۴ و سپس ۵درصد، می‌توان به بازار فرصت داد تا خود را با شرایط جدید تطبیق دهد. این روش نه‌تنها از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند، بلکه به‌تدریج نقدشوندگی بازار را نیز بهبود می‌بخشد.در نهایت، دامنه نوسان به‌عنوان ابزاری برای مدیریت ریسک و ایجاد تعادل در بازار باید به گونه‌ای تنظیم شود که هم از رفتارهای هیجانی جلوگیری کند و هم به توسعه و پویایی بازار کمک کند.
در شرایط فعلی که همچنان در خصوص وعده صادق 3 صحبت می‌شود، به نظرم باید سازمان بورس به عنوان نهاد ناظر در جهت صیانت از سرمایه‌گذاران، دامنه نوسان را به صورت محدود نگه دارد و زمانی که سایه ریسک‌های موجود از بازار سرمایه کم شد، می‌تواند دامنه نوسان را رشد داد.در همه جای دنیا، عموما متغیرها و ریزساختارها بر عهده نهاد ناظر است و به فراخور شرایط بازار این متغیرها تغییر می‌کنند. همچنین در شرایط فعلی نهاد ناظر در بورس ایران دامنه نوسان را محدود کرده که قصد از انجام این اقدام، جلوگیری از ریزش بازار خواهد بود.بر این اساس بنده با اقدام سازمان بورس در این خصوص موافق هستم. ولی این موضوع برای صندوق‌های اهرمی باید مشخصا بیشتر باشد یا دو برابر شود.در جمع‌بندی باید گفت در شرایط فعلی بازار، سرمایه‌گذاران با محدودیت دامنه نوسان کنار آمده‌اند و لازم است فقط دامنه نوسان صندوق‌های اهرمی افزایش یابد.
دلیل اصلی کم کردن دامنه نوسان از طرف سازمان در طی ماه‌های گذشته تحمیل شدن ریسک جنگ به بازار بود که به منظور محدود شدن دامنه زیان سرمایه‌گذاران انجام شد. در زمان فعلی که این ریسک در حداقل خود قرار دارد شاید بهتر باشد دامنه نوسان به حالت قبل بازگردد. همچنین در نگاه اول شاید نظر به این باشد که افزایش دامنه نوسان در زمان حال موجب عرضه‌های بیشتر در بازار شود و از روند رو به رشد جلوگیری کند.شرایط فعلی بازار به ما نشان می‌دهد که از ریسک جنگ فاصله گرفته‌ایم و به حاشیه امن بیشتری رسیده‌ایم. دامنه نوسان محدود می‌تواند موجب صف‌نشینی مداوم در کلیت بازار و همین‌طور ایجاد رفتار نامناسب در بین سرمایه‌گذاران و دستکاری قیمت شود. اکنون که حجم و ارزش معاملات نسبت به دو ماه گذشته رشد چشمگیری داشته است و همچنین برای اینکه از یکسان شدن رفتار معاملاتی در سهام بنیادی و سفته‌بازانه جلوگیری شود، به‌نظر می‌توان دامنه نوسان را افزایش داد و تصمیمات درست در راستای افزایش نقدشوندگی در بازار و همچنین بازگشت اعتماد به بازار گرفته شود. لازم است این را نیز بدانیم که به‌جز کم‌رنگ شدن ریسک سیاسی، تغییرات موثری در بخش اقتصاد اتفاق نیفتاده است و نرخ بهره بدون ریسک در محدوده ۳۰درصد نوسان می‌کند.
محدودیت دامنه نوسان در بازار سرمایه به عنوان ابزاری برای کنترل نوسانات شدید قیمت و ایجاد ثبات نسبی در بازار در طول سال‌های گذشته به‌دفعات اعمال شده، اما در طی سال جاری اعمال محدودیت در دامنه نوسان بیش از اندازه و برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گرفته است.اعمال محدودیت دامنه نوسان مثبت و منفی یک درصد برای چندین و چند هفته در بهار و تابستان و همچنین محدودیت دامنه نوسان ۳درصدی در پاییز امسال که بعد از اوج‌گیری تنش‌های سیاسی در منطقه اعمال شد، اعتراض بسیاری از فعالان بازار را به همراه داشته است.اینکه محدودیت در دامنه نوسان می‌تواند در شرایط خاص و بحران‌های سیاسی به ثبات بازار و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و حفاظت از سرمایه‌گذاران خرد کمک کند بر کسی پوشیده نیست. اما باید توجه کرد که این اقدام در واقع یک ابزار کمکی برای کنترل جو بازار در یک مدت‌زمان کوتاه نهایت یک یا دو هفته است.
اینکه ما شاهد باشیم بازار سرمایه از ۹ ماه سال، ۸ ماه آن با محدودیت دامنه نوسان یک یا سه‌درصد مواجه است، خوشایند اهالی بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و حتی خرد آن نخواهد بود و با آن برای مدت طولانی موافق نیستند.یکی از دلایل مخالفت با این موضوع این است که محدودیت دامنه نوسان یک یا سه‌درصدی مانع از انعکاس درست و دقیق عرضه و تقاضا در قیمت سهم می‌شود و می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری را از بین ببرد؛ همچنین تشکیل صف‌های خرید و فروش از دیگر معضلات اصلی ادامه این تصمیم است که باعث کندی معاملات و کاهش نقدشوندگی سهام در بازار می‌شود و دادوستد در بازار بورس را با اختلال مواجه می‌کند.
کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، احتمال سوء‌استفاده و دستکاری و دخالت در بازار و تشدید نوسانات در بلندمدت به دلیل تجمع فشارهای عرضه و تقاضا از دیگر معضلات و معایب این اقدام است که باید به آن توجه و دقت شود .در نتیجه می‌توان گفت اعمال محدودیت دامنه نوسان به یک یا ۳درصد باید با احتیاط و با توجه به شرایط بازار و اهداف مشخص برای یک مدت‌زمان خیلی کوتاه انجام شود؛ زیرا اعمال بیش از حد این محدودیت در طولانی‌مدت می‌تواند به بازار سرمایه و فعالان آن ضربه و زیان وارد کند.
به نظر می‌رسد به هر میزانی که در بازار سرمایه دامنه محدودتری داشته باشیم، امکان دستکاری بازار بالا رفته و شرایط برای ایجاد صف‌های غیرواقعی ممکن می‌شود. بهترین تصمیم این است که هر چه زودتر دامنه نوسان به حالت عادی بازگردانده شود و متولیان بازار سرمایه و تصمیم‌گیران نباید نسبت به این تصمیم واهمه داشته باشند. با باز شدن دامنه و برداشته شدن محدودیت و پابند دامنه نوسان، اتفاق مخاطره‌آمیزی رخ نخواهد داد، چرا که بورس مسیر خود را یافته است و می‌داند که به کدام سو حرکت کند. بنابراین، نمی‌توان این ادعا را داشت که با وجود دامنه محدود ۳درصدی، بازار رشد خواهد داشت و با دامنه بازتری مانند دامنه ۵درصد، بورس نزولی می‌شود.
محدودیت‌های موجود در بازار مانند دامنه نوسان باید برداشته شود و حتی به‌صورت آرام‌آرام و تدریجی باید به سمت دامنه نوسان نامحدود حرکت کرد. البته نظر فعالانی که مخالف برداشته شدن محدودیت دامنه نوسانند، محترم است. به زعم این افراد، دستکاری مجدد دامنه و بازتر شدن آن، ممکن است بازار را وارد یک روند نزولی کند. اما باید متذکر شد که وضعیت بورس باید به‌گونه‌ای رقم زده شود که به سمت بازار عمیق‌تر و با محدودیت کمتر حرکت کنیم. باید این موضوع را مجددا به سرمایه‌گذاران و فعالان بورسی یادآور شد که آنچه به فاجعه سال ۹۹، متضرر شدن سرمایه‌گذاران و کلاهبرداری از مردم منجر شد، بدون وجود دامنه نوسان و ایجاد صف‌های خرید غیرواقعی پشت این نمادها امکان‌پذیر نبود. بنابراین برای جهت‌دهی غیرواقعی به بازار، ایده‌ای بهتر از دامنه نوسان محدود وجود ندارد.
