به گزارش خبرنگار رکنا، جذام یا لپرسی یک بیماری عفونی مزمن است که عمدتاً پوست، اعصاب محیطی و غشاهای مخاطی را درگیر می‌کند. این بیماری توسط باکتری مایکوباکتریوم لپره ایجاد می‌شود و اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند باعث ایجاد ضایعات پوستی، از دست دادن حس در نواحی مختلف بدن، و حتی معلولیت‌های دائمی شود.

علل ایجاد جذام

جذام یا لپرسی یک بیماری عفونی مزمن است که عمدتاً پوست، اعصاب محیطی و غشاهای مخاطی را درگیر می‌کند. عامل اصلی ایجاد این بیماری، باکتری مایکوباکتریوم لپره است. این باکتری رشد بسیار کندی دارد و همین امر باعث می‌شود که علائم بیماری به آرامی و طی چندین سال ظاهر شوند.

چرا جذام ایجاد می‌شود؟

باکتری مایکوباکتریوم لپره: این باکتری عامل اصلی بیماری است. این باکتری به سلول‌های عصبی و پوست حمله کرده و باعث ایجاد ضایعات و آسیب‌های عصبی می‌شود.

راه‌های انتقال: دقیقاً مشخص نیست که این بیماری چگونه منتقل می‌شود، اما تماس نزدیک و طولانی مدت با فرد مبتلا از طریق ترشحات بینی یا ضایعات پوستی، یکی از مهم‌ترین راه‌های انتقال محسوب می‌شود.

قطرات تنفسی: استنشاق قطرات حاوی باکتری در هنگام سرفه یا عطسه افراد مبتلا، می‌تواند به انتقال بیماری کمک کند.

تماس مستقیم: تماس مستقیم با ضایعات پوستی فرد مبتلا، می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.

راه های انتقال بیماری جذام

جذام یک بیماری عفونی مزمن است که عمدتاً پوست، اعصاب محیطی و غشاهای مخاطی را درگیر می‌کند. عامل اصلی ایجاد این بیماری، باکتری مایکوباکتریوم لپره است.

با توجه به اینکه این باکتری رشد بسیار کندی دارد، انتقال آن به سادگی صورت نمی‌گیرد و نیازمند تماس نزدیک و طولانی مدت با فرد مبتلا است.

تماس نزدیک و طولانی مدت با فرد مبتلا: این مهمترین راه انتقال بیماری است. تماس مستقیم با ترشحات بینی یا ضایعات پوستی فرد مبتلا، خطر انتقال بیماری را افزایش می‌دهد.

استنشاق قطرات حاوی باکتری: استنشاق قطرات بسیار ریز حاوی باکتری که در هنگام سرفه یا عطسه افراد مبتلا آزاد می‌شوند، می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.

تماس با اشیاء آلوده: تماس با اشیایی که با ترشحات فرد مبتلا آلوده شده‌اند، نیز می‌تواند یکی از راه‌های انتقال باشد، اما احتمال آن بسیار کمتر از دو مورد قبلی است.

عوامل موثر بر انتقال جذام

دوره نهفتگی طولانی: دوره نهفتگی جذام بسیار طولانی است و می‌تواند از چند سال تا چند دهه متغیر باشد. به همین دلیل، ممکن است فرد مبتلا به مدت طولانی بدون اینکه از بیماری خود آگاه باشد، به دیگران انتقال دهد.

سیستم ایمنی بدن: قدرت سیستم ایمنی بدن در مقابله با بیماری، نقش مهمی در انتقال جذام دارد. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هستند.

شرایط محیطی: شرایط محیطی مانند فقر، سوء تغذیه و بهداشت نامناسب، می‌توانند خطر ابتلا به جذام را افزایش دهند.

علائم جذام

جذام یک بیماری مزمن است که عمدتاً پوست، اعصاب محیطی و غشاهای مخاطی را درگیر می‌کند. علائم این بیماری به آرامی و طی چندین سال ظاهر می‌شوند و تنوع زیادی دارند.

علائم رایج جذام:

ضایعات پوستی: یکی از بارزترین علائم جذام، ظهور لکه‌های بی‌حس، کم‌رنگ یا قرمز رنگ بر روی پوست است. این لکه‌ها معمولاً به لمس حساس نیستند.

تغییرات حسی: از دست دادن حس در نواحی مختلف بدن مانند دست‌ها، پاها و صورت یکی دیگر از علائم رایج جذام است.

ضعیف شدن عضلات: آسیب به اعصاب می‌تواند باعث ضعف عضلات و در نتیجه تغییر شکل اندام‌ها شود.

زخم‌های پوستی: در صورت عدم درمان، ضایعات پوستی ممکن است به زخم‌های عمیق و مزمن تبدیل شوند.

تغییرات در صورت: در مراحل پیشرفته بیماری، ممکن است تغییراتی در شکل صورت مانند ضخیم شدن پوست، تغییر شکل بینی و گوش‌ها ایجاد شود.

انواع علائم براساس نوع جذام:

جذام برگی: در این نوع، لکه‌های پوستی بزرگ و بی‌حس به وجود می‌آید و معمولاً آسیب عصبی گسترده‌ای وجود دارد.

جذام توبروکلار: در این نوع، ضایعات پوستی کوچک و برجسته هستند و آسیب عصبی محدودتر است.

جذام مرزی: این نوع ترکیبی از دو نوع قبلی است و علائم متغیری دارد.

نکته مهم: علائم جذام بسیار متنوع هستند و ممکن است با سایر بیماری‌های پوستی اشتباه گرفته شوند. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرعادی در پوست یا کاهش حس، باید به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص بیماری جذام

تشخیص بیماری جذام شامل معاینه فیزیکی دقیق توسط پزشک، بررسی سابقه پزشکی بیمار و انجام برخی آزمایش‌ها است. تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار مهم است، زیرا درمان زودهنگام می‌تواند از پیشرفت بیماری و ایجاد عوارض جدی جلوگیری کند.

مراحل تشخیص جذام:

معاینه فیزیکی: پزشک با دقت پوست، اعصاب محیطی و غشاهای مخاطی بیمار را معاینه می‌کند تا علائم مشخصه جذام مانند لکه‌های پوستی بی‌حس، ضایعات پوستی، ضخیم شدن پوست و تغییر شکل اندام‌ها را شناسایی کند.

بررسی سابقه پزشکی: پزشک در مورد سابقه بیماری‌های قبلی بیمار، تماس با افراد مبتلا به جذام و علائمی که بیمار تجربه کرده است، سوالاتی می‌پرسد.

آزمایشات تشخیصی:

بیوپسی پوست: در این روش، نمونه کوچکی از پوست برداشته می‌شود و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود باکتری مایکوباکتریوم لپره تایید شود.

آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند به تشخیص جذام کمک کند، اما این آزمایش به تنهایی برای تشخیص قطعی بیماری کافی نیست.

آزمایش عصبی: این آزمایش برای بررسی عملکرد اعصاب انجام می‌شود و می‌تواند به تشخیص آسیب عصبی ناشی از جذام کمک کند.

انواع جذام و تشخیص آنها:

جذام پاسی‌باسیلاری: در این نوع، تعداد باکتری‌های مایکوباکتریوم لپره در بدن کم است و ضایعات پوستی محدودتر است. تشخیص این نوع جذام بر اساس تعداد لکه‌های پوستی بی‌حس و نتایج بیوپسی پوست انجام می‌شود.

جذام مولتی‌باسیلاری: در این نوع، تعداد باکتری‌های مایکوباکتریوم لپره در بدن زیاد است و ضایعات پوستی گسترده‌تر است. تشخیص این نوع جذام بر اساس تعداد لکه‌های پوستی بی‌حس، نتایج بیوپسی پوست و آزمایش‌های دیگر انجام می‌شود.

اهمیت تشخیص زودهنگام:

تشخیص زودهنگام جذام بسیار مهم است، زیرا:

درمان موثرتر: درمان زودهنگام باعث می‌شود که بیماری سریع‌تر کنترل شود و از پیشرفت آن جلوگیری شود.

کاهش عوارض: تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌تواند از ایجاد عوارض جدی مانند معلولیت، عفونت‌های ثانویه و مشکلات روانی جلوگیری کند.

پیشگیری از انتقال بیماری: با تشخیص و درمان به موقع، می‌توان از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری کرد.

توجه: تشخیص قطعی جذام تنها توسط پزشک متخصص پوست و یا متخصص بیماری‌های عفونی انجام می‌شود. اگر شما یا اطرافیانتان علائم مشکوک به جذام را مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

درمان جذام

جذام بیماری مزمنی است که با مصرف ترکیبی از داروهای ضد سل قابل درمان است. این داروها باکتری عامل بیماری را از بین می‌برند و از پیشرفت آن جلوگیری می‌کنند.

داروهای مورد استفاده در درمان جذام

دابسون (Dapsone): یکی از قدیمی‌ترین داروهای مورد استفاده در درمان جذام است.

ریفامپین (Rifampin): دارویی بسیار قوی است که به طور گسترده‌ای در درمان جذام استفاده می‌شود.

کلوفازیمین (Clofazimine): این دارو برای کاهش التهاب و تعداد باکتری‌ها در بدن استفاده می‌شود.

مدت زمان درمان

مدت زمان درمان جذام به شدت بیماری بستگی دارد و معمولاً بین ۶ ماه تا ۲ سال طول می‌کشد.

عوارض جانبی داروها

مانند هر داروی دیگری، داروهای مورد استفاده در درمان جذام نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشند که معمولاً خفیف هستند و با قطع دارو یا تغییر دوز آن قابل کنترل می‌باشند.

مراقبت‌های بعد از درمان

پیگیری‌های منظم: پس از اتمام دوره درمان، بیمار باید به طور مرتب به پزشک مراجعه کند تا از عدم عود بیماری اطمینان حاصل شود.

چه عواملی خطر ابتلا به جذام را افزایش می‌دهند؟

عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به جذام را افزایش دهند. در حالی که علت دقیق این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما برخی از عوامل خطر شناخته شده عبارتند از:

تماس نزدیک و طولانی مدت با فرد مبتلا: تماس مستقیم و مکرر با ترشحات بینی فرد مبتلا به جذام، یکی از مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به این بیماری است.

ضعف سیستم ایمنی بدن: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به ایدز یا افرادی که از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به جذام هستند.

سوء تغذیه: کمبود مواد مغذی، به ویژه ویتامین‌ها و پروتئین‌ها، می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و خطر ابتلا به جذام را افزایش دهد.

شرایط زندگی نامناسب: زندگی در مناطق فقیرنشین، شلوغ و با بهداشت نامناسب، می‌تواند خطر ابتلا به جذام را افزایش دهد.

عوامل ژنتیکی: برخی مطالعات نشان می‌دهند که ممکن است عوامل ژنتیکی نیز در ابتلا به جذام نقش داشته باشند.

عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به جذام را افزایش دهند عبارتند از:

سن: کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به جذام هستند.

جنسیت: در برخی مناطق، مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به جذام هستند.

شغل: افرادی که در تماس مستقیم با خاک یا حیوانات هستند، مانند کشاورزان و دامداران، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به جذام باشند.

آیا جذام تأثیر روانی بر فرد مبتلا می‌گذارد؟

بله، جذام علاوه بر تأثیرات فیزیکی، تأثیر روانی بسیار شدیدی بر فرد مبتلا می‌گذارد. این تأثیرات روانی اغلب به مراتب پیچیده‌تر و طولانی‌تر از تأثیرات فیزیکی هستند.

دلایل تأثیر روانی جذام بر افراد مبتلا:

تغییر شکل ظاهری: یکی از بارزترین تأثیرات جذام، ایجاد تغییر شکل در برخی نواحی بدن مانند دست‌ها، پاها و صورت است. این تغییرات ظاهری می‌تواند منجر به احساس شرم، انزوا و کاهش اعتماد به نفس شود.

کاهش حس: جذام باعث کاهش حس در نواحی مختلف بدن می‌شود که می‌تواند منجر به آسیب‌های پوستی و تغییر شکل اندام‌ها شود. این امر علاوه بر درد و ناراحتی فیزیکی، می‌تواند احساس ناامنی و وابستگی را در فرد ایجاد کند.

طرد اجتماعی: متأسفانه، در بسیاری از جوامع، افراد مبتلا به جذام با طرد اجتماعی و تبعیض روبرو می‌شوند. این طرد اجتماعی می‌تواند منجر به احساس تنهایی، افسردگی و اضطراب شدید شود.

ترس از آینده: عدم اطمینان از آینده و ترس از پیشرفت بیماری و عوارض آن، می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و افسردگی در افراد مبتلا شود.

کاهش کیفیت زندگی: جذام می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد و منجر به محدودیت در فعالیت‌های روزمره و روابط اجتماعی شود.

تأثیرات روانی جذام بر فرد مبتلا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

افسردگی: احساس غمگینی، بی‌علاقگی، بی‌انگیزگی و ناامیدی

اضطراب: احساس نگرانی، ترس و وحشت

عزت نفس پایین: احساس بی‌ارزشی و بی‌کفایتی

انزوا: تمایل به دوری از دیگران و اجتناب از روابط اجتماعی

خشم: احساس خشم و عصبانیت نسبت به بیماری، جامعه و افرادی که آنها را طرد می‌کنند

احساس گناه: احساس گناه به دلیل ابتلا به بیماری و ایجاد دردسر برای اطرافیان

برای مقابله با این تأثیرات روانی، چه باید کرد؟

درمان روانشناختی: مراجعه به روانشناس یا مشاور می‌تواند به افراد مبتلا به جذام کمک کند تا با احساسات خود کنار بیایند و مهارت‌های مقابله با استرس را بیاموزند.

حمایت اجتماعی: داشتن حمایت خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا احساس تنهایی نکنند و با اعتماد به نفس بیشتری به زندگی خود ادامه دهند.

آموزش: آگاهی دادن به جامعه در مورد جذام و از بین بردن باورهای نادرست می‌تواند به کاهش طرد اجتماعی افراد مبتلا کمک کند.

درمان پزشکی: درمان مناسب پزشکی می‌تواند به کاهش علائم فیزیکی بیماری و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند.

سوال های متداول

آیا جذام مسری است؟

بله، جذام مسری است و از طریق تماس مستقیم با ترشحات بینی فرد مبتلا به دیگران منتقل می‌شود. با این حال، با رعایت بهداشت فردی و درمان به موقع، می‌توان از انتشار این بیماری جلوگیری کرد.

آیا جذام کشنده است؟

خیر، جذام به ندرت کشنده است. با درمان مناسب، می‌توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد و به زندگی عادی بازگشت.

آیا واکسن برای جذام وجود دارد؟

در حال حاضر واکسن مؤثری برای پیشگیری از جذام وجود ندارد.

آیا جذام قابل پیشگیری است؟

با رعایت بهداشت فردی و اجتناب از تماس نزدیک با افراد مبتلا، می‌توان خطر ابتلا به جذام را کاهش داد.

آیا جذام قابل درمان کامل است؟

بله، با درمان مناسب، جذام به طور کامل قابل درمان است.